Başlangıçta soğuk algınlığı olarak düşünebilirsiniz, olabilir de; fakat yeni koronavirüs hastalığı COVID-19 olma ihtimaliniz de var.
İşte COVID-19 hakkında bilmeniz gerekenler
Dünya Sağlık Örgütü’nün (DSÖ), Çin'de gerçekleştirdiği COVID-19 çalışmalarına göre 20 Şubat 2020 tarihinden itibaren laboratuvar ortamında onaylanmış olarak vakalarının;
- %80'i hafif ve orta dereceli,
- %14'ü ciddi ve
- %6'sı da kritik olarak görülmüştür.
Açıkçası hafif derecede geçirilen COVID-19 hafif derecede geçirilen soğuk algınlığı gibi değildir. Belirtileri ciddi olacaktır. Takviye oksijene ihtiyacınızı gerektirmesi dışındaki tüm semptomlar (belirtiler) sizi bu kategoriye (hafif-orta derece) koyacaktır. Ciddi vakalar oksijen desteğine ihtiyaç duyacaklar, kritik vakalar ise solunum veya çoklu organ yetmezliği yaşayanlar olarak sınıflandırılmışlardır. Hastalığın belirtileri, tedavileri ve zamanlamaları hastanın hangi kategoriye girdiğine göre değişir.
Öyleyse COVID-19'un her bir kategori için günden güne nasıl etkilediğini anlatalım
COVID-19 hastalığının belirtilerinin görülmesi virüsle ilk karşılaşmadan itibaren 2 ila 14 gün içerisinde gerçekleşir. Bunlar soğuk algınlığı veya mevsimsel grip belirtilerine benzeyebilir. Çoğu hasta (yaklaşık %50 kadarı) ilk başlarda ateşlenir. Dünya Sağlık Örgütü ve Çin müşterek misyonunun gözlemlerine göre, “hastaneye yatan” COVID-19 hastalarının yaklaşık %88'inde ateşlenme görüldü. Çin dışındaki başka bir çalışmada ise hastanelere başvuran hastaların sadece %44'ünde ateşlenme görüldü, fakat devamında %89'u ateşlenme belirtileri gösterdiler.
Bazı vakalarda solunum yolları belirtilerinden birkaç gün önce mide bulantısı, kusma ve/veya karın ağrısı gibi sindirim sistemi belirtileri de görüldü.
COVID-19 solunum yolu hastalığına sebep olduğu için bu belirtileri standart kabul edemeyiz. Yani çoğu hastada virüs akciğerlere girer ve orada çoğalır. Virüs, enfeksiyonun ilk günlerinde akciğer hücrelerini istila etmeye başlar. Özellikle de hava kanallarının temizliğini sağlayan hareketli tüysü kamçılara sahip çıkıntılara zarar verir. Hücreler enfekte oldukları zaman ölürler ve parçalanarak mevcut atıklara karışırlar. Bu yüzden vücudun, akciğerleri ve soluk borusunu korumasını engellerler. İnflamasyon (iltihaplanma) hasara sebep olur ve hasarlar da daha fazla iltihaplanmaya neden olur. Bu döngü sağlık dokuyu ciddi şekilde tahrip eder ve bu iltihaplanma en sık rastlanan kuru öksürüğün ve aynı zamanda nefes darlığı ve balgam oluşmasının da açıklaması olabilir.
Bu süre zarfında ortaya çıkabilecek diğer semptomlar halsizlik, boğaz ağrısı, baş ağrısı ya da kas-eklem ağrıları ve burun akıntısıdır.
5. günden itibaren, ek rahatsızlıkları olan hastaların nefes almakta zorlandıkları görülebilir ve genellikle bir hastanın hastaneye gitmesi 7. günü bulabilir.
Hafif vakalar, genellikle bu süre zarfında iyileşirler, fakat orta, ciddi ve kritik vakalarda farklı risklerde pnömoni (zatürre) gelişimi gerçekleşir. Bu hastaların iyileşmesi, birkaç gün veya haftalar sürebilir.
Bazı ciddi ve kritik vakalarda belirtiler akut solunum sıkıntısı sendromunu (ARDS) gösterebilir.
ARDS, akciğerlerde sıvı birikmesiyle ortaya çıkan bir hastalıktır. İltihaplanma, enfeksiyonu hedefleyen bağışıklık hücrelerini harekete geçirir. Genellikle bu hücreler enfekte bölgelere yönlendirilirler. Ancak bazen bağışıklık sistemi aşırıya kaçar ve bu da bağışıklık hücrelerinin, sağlıklı hücrelerde dahil olmak üzere, yollarındaki herhangi bir şeyi öldürmeye başladıkları zamandır. ARDS, %30-40 ihtimalle ölümcül olabilir ve kritik vakalarda ileri düzeyde yaşam desteği gerektiren solunum yetmezliğine yol açabilir. Bu durumdaki hastalar büyük ihtimalle yoğun bakım ünitelerine gönderilir.
ARDS tedavisi, akciğerler yeterince çalışamadığından dolayı oksijen desteği ve mekanik ventilasyon (solunum cihazı) desteği gerektirir. Amaç; kan dolaşımına daha fazla oksijen sağlamaktır.
Bu tedavi işe yaramadığında daha fazla oksijen alabilmek için akciğerlerde aşırı sıvı birikmesi meydana gelir. Çoğu COVID-19 ölümlerinin sebebi budur ve bir hasta bu evreden kurtulsa bile kalıcı akciğer hasarına sahip olabilir.
Daha önce SARS da akciğerlerde hasarlara sebep oldu ve bazı hastalarda bal peteği şeklinde görünümlere sebep oldu ve bu lezyonlar yeni tip korona virüsten etkilenen insanlarda da görüldü.
Yapılan ilk çalışmalarda bu hastalıktan ölümlerin çoğu 14 ila 19 gün içerisinde gerçekleşiyor. İyileşme ve taburcu olma zamanı ise ortalama iki buçuk haftadır. Fakat bazı çok kritik vakaların taburcu olması ayları bulabilir.
İyileşme sürecindeki bir hasta, halen hastalığı bulaştırabilir. Bu insanlar, doktorlarıyla ve halk sağlığı uzmanlarıyla riskli olup olmadıkları konusunda iletişim halinde olmalıdır.
Halen etkili bir aşı bulunamadığından hastalıktan korunmanın en etkili yolu, yakalanmaktan kaçınmaktır.
Çoğu vaka hayatta kalır. Bu yüzden evinizde kalın ve panik yapmayın.
COVID-19, kişiler arasında öksürme ve hapşırma yoluyla kolaylıkla yayılabilir. Bu yüzden sık sık ellerinizi yıkayın ve hasta insanlarla yakın temaslardan kaçının. Günlük kullanım alanlarınızı temizleyin ve dezenfekte edin.
COVIDKovid-19 ciddiye alınmalıdır
*
KORONAVİRÜS DOSYAMIZ
- Koronavirüs hakkında son dakika haberleri – Dünya ve Türkiye’de durum
- Koronavirüs (COVID-19) salgınında SAĞLIK ÇALIŞANLARI neden ve nasıl desteklenmeli?
- Dışarıda yemek yerken koronavirüsten korumanın 7 yolu
- Koronavirüs salgınında başarılı ve başarısız ülkeler ve yapılması gerekenler
- Kanser hastalarının Coronavirus hakkında bilmesi gerekenler
