Ağır akut solunum sendromu koronavirüs 2 (virüsün adı SARS CoV-2; hastalığın adı COVID-19), küresel bir şekilde yayılmaya devam etmektedir. Dünya çapında 200 binden fazla COVID-19 hastalığı vakası ve 9 bin civarı ölüm bildirilmiştir. Büyük oranda değişkenlik gösterse de, COVID-19'un, mevsimsel influenzadan (grip) daha yüksek ölüm hızına sahip ve daha bulaştırıcı olduğu görülmektedir. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) küresel ölüm oranını % 3.4 olarak tahmin ederken, Güney Kore ölüm oranının yaklaşık % 0.6 olduğunu bildirmiştir. COVID-19 için aşı geliştirme ve tıbbi tedavi araştırmaları devam etmektedir, fakat bu süreç aylar alacaktır. Bu sırada, küresel sağlık hizmetleri alanında çalışanlar üzerindeki baskı artmaya devam etmektedir. COVID-19 Pandemisi'nde sağlık çalışanları üzerine baskı 2 şekilde oluşur: Birincisi, sağlık sistemi kapasitesini zorlayan ağır hastalık yükü ve ikincisi, enfeksiyon riski de dahil olmak üzere sağlık çalışanları üzerindeki olumsuz etkilerdir. Çin'de yaklaşık olarak 3000 sağlık çalışanı bu hastalığa yakalandı ve en az 22 kişi hayatını kaybetti. İtalya'da 17 Mart itibariyle 2629 sağlık çalışanı COVID-19'a yakalandı ve bu toplam vakaların % 8.3'ünü oluşturuyor (Çin'deki yüzdenin iki katından fazla). İtalya'nın kuzeyi Bergamo'da (Lombardiya bölgesi), yaklaşık 600 aile hekiminden 118'i (% 20 ) enfekte. Sağlık çalışanlarının aile yakınlarına bu hastalığın bulaşma vakaları yaygın olarak bildirilmektedir. Bulaşmanın daha çok yakınmaları olan bireyler aracılığıyla gerçekleştiği bilinmektedir. Ancak hiçbir yakınması olmadan hastalığı birden fazla aile üyesine aktaran bireylerin olduğu da raporlarda yer almaktadır. Bu raporlar çapraz enfeksiyonun önlenmesi gereğinin altını çizmektedir. Bulaşıcılık ve ölüm ile ilgili kanıtlar, kliniklerdeki hazırlıklar, aktif yönetim ve korumanın önemini göstermektedir. ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri'nin (CDC) önerilen yönergelerine uyulması güvenliği artırır. SARS-CoV-2 damlacık ve temas yolu ile yayılır. Esas olarak havada bulunan bir virüs değildir. Bu nedenle, rutin damlacık bariyer önlemlerinin, çevre hijyeninin ve genel enfeksiyonu önleme uygulamasının sağlanması belirtilmiştir. COVID-19'lu hastaları tedavi ederken minimum enfeksiyon riskini sağlamak için CDC, önlük, eldiven ve N95 solunum cihazı artı yüz koruması / gözlük veya elektrikli, hava temizleyici bir solunum cihazı (PAPR) dahil olmak üzere kişisel koruyucu ekipman kullanılmasını önermektedir. Bununla birlikte, genel solunum hastalığı olan hastaların günlük, rutin bakımında hava kaynaklı önlemler kullanılmaz.
Yeni Koronavirüs Salgınında Sağlık Çalışanları İçin Öncelikli Önlemler
Sağlık çalışanları tipik yakınması olmayan veya çok hafif yakınmaları olan hastalarla karşılaşmaktadır. Acil servislerde, polikliniklerde, evlerde ve diğer ortamlarda karşılaşılan bu hastalar arasında tanısı konulmamış ancak enfekte olmuş hastalar da olacaktır. Solunumla ilgili yakınmaları olan tüm hastaların bakımında görev yapan sağlık çalışanlarına önerilen bariyer önlemlerinin (maske, eldiven, önlük ve gözlükler gibi) yaygın kullanımı en yüksek önceliğe sahip olmalıdır. Özellikle ayakta tedavi merkezlerinde N95 maskeleri, solunum izolasyon odaları ve hava temizleyici aspiratör (PAPR); solunum hastalığı olan her hastanın uygun bir şekilde değerlendirilebilmesi için yeterli değildir.
N95 Maskeleri veya PAPR Olmadan da Hastalıktan Korunmak Mümkündür
Sağlık personelinin çeşitli ayaktan tedavi uygulamaları üzerinde yapılan bir çalışmada, hem hastaya hem de bakımı üstlenen çalışana verilen tıbbi maskelerin, rutinsel (alışılagelen) olarak solunum yolunu etkileyen virüslere sahip hastalarla ilgilenen sağlık çalışanlarının kullanmış olduğu N95 maskeleri ile benzer koruma sağladığı gözlemlenmiştir. Maskeler, el hijyeni ve çevre hijyeni için CDC tarafından sağlanan kanıta dayalı yönergelere uyulması, sağlık çalışanlarının güvenliğini arttırmaktadır. Özellikle yüksek riskli bölgelerde ve klinik ortamlarda birçok ek soru ve endişe hala akılda kalmaktadır Bu sorulardan birisi, kalabalıklaşmanın büyük bir endişe olarak tanımlandığı acil serviste yer almaktadır. Solunum hastalığı olan tüm hastalar için önerilen önlemlerin uygulanmasında titizlik özellikle önemlidir.
Solunum Belirtileri Olan Hastaya Yaklaşım
- Hasta karşılandığında, hastaya bir yüz maskesinin yerleştirilmesi, peçete/mendil sağlanması, öksürük görgü kurallarını teşvik edilmesi, el hijyeni ve yüzey temizliğinin sağlanması önemli adımlardır.
- COVID-19'dan şüphelenilen hastalar hızlı bir şekilde triaj edilmeli (uygun bölüme yönlendirilme) ve bir izolasyon odasına yerleştirilinceye kadar diğerlerinden en az 6 metre uzağında, iyi havalandırılmış bir alanda ve mümkünse genel topluluktan ayrılmalıdır.
- Solunum hastalığı olan herhangi bir hastayla ilgilenen sağlık çalışanları, tavsiye edildiği gibi gözlüklü bir maske ve eldiven giymelidir.
- COVID-19'dan şüphelenilmediğinde bile, bu önlemlerin rutin olarak kullanılması ile çevresel (yüzey temizliği) ve kişisel hijyenin artırılması tavsiye edilir.
- Sağlık çalışanlarının iş güvenliklerini nasıl sağlayacağı konusunda özel eğitimlerin verilmesi ve cesaretlendirilmeleri, sağlıkçıların işlerine odaklanmasını arttırabilir.
Kılavuzlara sıkı sıkıya bağlı kalmak sağlık çalışanlarının korunması için büyük önem taşımaktadır. Gelişmiş el hijyeni ve yüzey dekontaminasyonu (mikroplardan arındırılması) güvenliğin anahtarıdır. Koronavirüs saatler veya günler boyunca yüzeylerde canlı kalabilmektedir (aerosol içinde 3 saate, karton üstünde 24 saate ve plastik-çelik üstünde de 2-3 güne kadar). Fakat dezenfektanların uygun şekilde kullanılması yardımıyla öldürülmektedir. Kirli yüzeylerle karşılaşan ve ellerini yıkamayan hiçbir sağlık çalışanlarını maskeler, gözlükler, eldivenler ve diğer bariyer önlemleri koruyamaz. Sağlık personeli, virüs barındıran çalışma alanlarından kaçınarak titiz el hijyeni üzerine odaklanmalıdır
- Klinik personel, çalışma alanlarını, stetoskopları, cep telefonları, klavyeleri, sabit hatları, isim etiketlerini ve diğer öğeleri hastane tarafından sağlanan dezenfektanlar veya alkol bazlı dezenfektanlarla
- temizlemelidir.
- Çevre hizmetleri çalışanlarının elektrik düğmelerini, tezgahlar, sandalye kolları, yürüyen merdiven korkulukları, asansör düğmeleri, kapı kolları ve kulplar gibi yaygın olarak dokunan yüzeylerin temizleme sıklığını arttırması mantıklıdır.
- Aktif dekontaminasyon teknik bir durumun ötesinde stresli ve endişeli çalışanlara, hastalara ve ziyaretçilere de güvende olduklarını hissettirmektedir.
COVID-19 Olan Bir Hastanın Teşhisinde Geç Kalmanın Sonuçları Çok Büyüktür
COVID-19 vakasına maruz kalma için temas takibi artık rutin olarak önerilmemektedir, bu nedenle sağlık çalışanları kendilerini yüksek maruz kalma riski altında değerlendirmelidir. Sağlık çalışanları bulaşıcı semptomlar (belirtiler) sergilerken kendini izlemeli, hastalık belirtilerini bildirmeli ve hasta bakımına girmemelidir. COVID-19 semptomlarının hafif olabileceğini kabul ederek, solunum hastalığı olan sağlık çalışanları için pragmatik politikaların geliştirilmesi düşünülmelidir. Sağlık çalışanları solunum semptomları gösterdiğinde, doğrudan hasta ile ilgilenmemelidir. Test, aşılama ve tedaviler kullanıma sunulduğunda, sağlık çalışanları değerlendirme ve tedavi için bir öncelik olarak düşünülmelidir. Çalışanların güvenliği yüksek bir öncelik olduğundan, bariyer önlemlerinin ve hijyen uygulamalarının doğru kullanımı konusunda aktif eğitim önemlidir. Birçok sağlık çalışanı, COVID-19 ile enfekte olduklarında ciddi enfeksiyon veya ölüm riskini artıran koşullara sahiptir, bu nedenle kuruluşların doktorlar da dahil olmak üzere bu tür çalışanların en yüksek riskli alanlardan dağıtılıp dağıtılmayacaklarına karar vermeleri gerekecektir Riski tamamen ortadan kaldırmak mümkün değildir, ancak ihtiyatlı düzenlemeler yapılması gerekebilir. Yeni bölgeler teletıp hizmetleri, hasta danışma hatları ve artırılmış telefon triyaj sistemleri dahil olmak üzere doktor ve hemşire uzmanlığına ihtiyaç duyabilir. - İlgili konu: Koronavirüs hastalığı Covid-19 ve uzaktan sağlık Teletıp – Neredeyse kusursuz Sağlık çalışanı eksikliği riskini kabul eden kuruluşlar, çalışanlarının tıbbi toplantılara seyahati yasaklıyor, konferansları iptal ediyor, gereksiz seyahatleri sınırlıyor ve kişisel seyahatlerin mümkünse yapılmamasını öneriyor. Seyahat ve kalabalıklardan kaçınmak da enfeksiyon riskini azaltabilir. Sağlık çalışanları, artan enfeksiyon riskini mesleklerinin bir parçası olarak kabul etse de, genellikle yakınlarının sağlığı için endişe duyarlar. Özellikle çocuk, yaşlı, bağışıklığı zayıflamış veya kronik tıbbi durumları olan aile üyelerini içeren bir ailevi bulaşma konusunda endişe göstermektedirler. Mevcut ortamda güvenliği en ideale seviyeye arttırmak için daha fazlasının gerektiği açıktır. Sağlık çalışanları, test kullanılabilir hale geldiğinde aile üyelerinin test, aşı ve tedavi için öncelik alıp alamayacaklarını merak edebilirler. Sağlık çalışanlarının aile üyelerinin bakımının ve güvenliğinin sağlanması, çalışanın mesleğine odaklanmasını kolaylaştırarak, daha verimli çalışmasını sağlayacaktır. Ancak ön safhalarda çalışan doktorlar için aile üyelerine virüs bulaştırma endişesinin de ayrıca ele alınması gerekecektir. Salgında aktif (ön safhada) çalışan sağlık çalışanları ile yapılan görüşmeler endişelerini azaltmaya yardımcı olabilir. Bu görüşmelerde, ev içindeki yaşam alanlarının ve banyoların ayrılmasının yanı sıra bu ayrılmanın ne zaman uygulanması gerektiği gibi ev için koruyucu planlamalardan bahsedilebilir. Görevden sonra eve dönüldüğünde yapılması planlanan protokoller arasında ayakkabı çıkarmanın, kıyafetleri çıkarmanın ve yıkamanın, eve girdikten hemen sonra duş almanın faydaları da dahil olmak üzere birçok konu görüşülebilir. Bu protokoller mantıklı gözükse de isteğe bağlıdır ve mutlaka gerekli değildir. Çünkü bu konuda kanıtlar belirsizdir. Sağlık çalışanlarının işe vardıklarında kişisel kıyafetlerini çıkarması ve hastane tarafından sağlanan kıyafetleri kullanması ve işten eve dönerken aynı şekilde tekrar giymesi konusunda konuşulabilir. Tesiste görevli uzmanlar, ev yüzeyi temizlenmesi hakkında etkili ürünler ve teknikler de dahil olmak üzere rehberlik sağlayabilir. Uzun çalışma saatleri, ilave ev hazırlıklarını ve ekstra ev temizliğini önemli bir zorluk haline getirir. Öte yandan, bu süreç iyi yönetildiğinde mantıklı ve güven verici olabilir. Destekleyici konuşmalarda ve rehberlikte öneriler net olmalı, çalışanların endişelerinin azaltılmasına odaklanılmalıdır. Bakıcılar, destek personeli, idare ve hazırlık ekipleri de dahil olmak üzere tüm hastane personeli, hepsine COVID-19'a karşı verilecek uzun süreli bir mücadelenin zorlukları açıkça anlatılmalıdır. Liderler, bu mücadelenin merkezinde kişisel bakımın önemini vurgulamalıdır. Şeffaf ve düşünceli iletişim mücadelenin gücünü arttırabilir. Çalışanların yeterli dinlendiklerini hissetmelerini, kritik kişisel ihtiyaçların (yaşlı bir aile üyesinin bakımı gibi) giderildiğinden emin olmaları uzun vadede bireysel ve takım performansının korumasına yardımcı olacaktır. Mücadele süresi uzadıkça, haftalar ayları takip ettikçe yiyecek temini, dinlenme molaları, rahatlama sürelerinin yeterli olması, konuşulan protokoller ve sağlanan koruyucu malzemeler kadar önemli olacaktır. Yerel yöneticilerle geri bildirim oturumları ile sık bilgilendirme yapılması, kısa, net ve ölçülü iletişimle süreç yönetimi tüm sağlık ekibinin bakım odaklı olmalarına ve rollerini korumalarına yardımcı olacaktır.
