Günümüzde hastaların uygun ve masrafsız tedavilere verdikleri önemi gören bilim insanları, NEJM adlı öncü tıp dergisinde yayımladıkları makale ile yüz yüze yapılan muayenelerin hasta ihtiyaçlarını karşılamak için ikinci, üçüncü ve hatta son seçenek olup olamayacağını tartışmaya açtı. Daha önce spesifik olarak afet ve toplum sağlığı için acil durumlarda teletıptan (uzaktan sağlık) faydalanma potansiyeli ele alınmıştı ve bu inovasyonu başarıyla uygulamış olan sağlık sistemleri, teletıp teknolojisini Covid-19’a karşı kullanmak için geliştiriliyor.
Acil tıp ve diğer alanlarda teletıp uygulamaları
Sağlık hizmetlerinden beklenen aşırı talebin karşılanmasından triyaj yani hastaların uygun tedaviler için önceliklendirilmesi hayati öneme sahiptir. Teletıp / telesağlık servislerinin, triyaj yönteminde önemli faydaları olacağı düşünülmekte. Doğrudan hasta ile gerçekleştirilen telesağlık servisleri aynı zamanda kişisel karantinaya uygun olması sebebiyle, solunumla ilgili belirtiler gösteren yeni koronavirüs hastalığı Covid-19 hastalarının kontrol edilmesinde kullanılabilir. Uygun kararların verilmesinde, sunuculardan elde edilen hastaların seyahat ve elektronik sağlık kayıtlarına ulaşılması ile bölgesel salgın hastalık verileri de yardımcı olacaktır. Bununla birlikte toplumsal acil tıp veya mobil destekli sağlık programları, hastalara yüksek düzeyli sanal tıbbi yardımla kendi evlerinde tedavi olma imkanı sunmaktadır. Evdeki kötü durumdaki hastalar için bu tarz programlar hastane öncesinde değerlendirmeyi kolaylaştırmakta, potansiyel olarak acil servisi bypass ederek doğrudan hastane yatağına geçmelerine imkan vermekte ve böylelikle sağlık çalışanları ve diğer hastaların hastalık maruziyetlerini azaltmaktadır.
Mevcut durumda, Covid-19’a yol açan yeni koronavirüsü (SARS-CoV-2) için büyük çaplı teletıbbi tarama yapılmasının önündeki en büyük engel testin koordinasyonudur. Test merkezleri arttıkça hastalığa maruziyeti minimize ederken uygun hastaları da test edebilecek lokal sistemlerin geliştirilmesi ve teletıp iş akışlarına entegre edilmesi gerekecektir.
Doğrudan tedaviye gelen ve pozitif sonuçlu hastaların diğer hastalar ve sağlık çalışanlarıyla temas etmemesi için vakit kaybetmeden karantinaya alınması gerekmektedir.
Covid-19 salgınından önce, çok sayıda acil birimi uzaktan hizmet sunucunun alımı uygulamasına imkan tanıyan "hizmet sunuculu triyaj" modelini geliştirdi (hızlı birincil değerlendirme ve test). Örneğin Aurora Health, ticari bir teletıp hizmet sağlayıcısıyla birlikte çalışırken, diğerleri bu amaç doğrultusunda kendi yazılımlarını geliştirdi. Acil bir durumda, triyaj odası – doktorlar arasında güvenli hatta web konferans yazılımı nispeten hızlı bir şekilde kullanılabilir. Tek bir uzaktan doktorla çok sayıda noktayı halletmek elbette bazı işgücü sıkıntıları doğurabilir ama yazılımınızda bir sıralama (queuing) fonksiyonu ile bu sorun kısmen aşılabilir.
Hastaların ve sağlık çalışanlarının kendi aralarında kullandıkları tablet bilgisayarlar iyi tanımlanmış enfeksiyon kontrol prosedürleri doğrultusunda temizlenmelidir. Acil servis noktalarında, taramada pozitif çıkan hastalara bir tablet verilebilir ve muayene odasında tecrit edilebilir. Müstakil bir bağlantı üzerinden ticari sistemler veya doktor ile iletişime imkan veren akıllı tabletler kullanarak, sağlık çalışanlarını hastalığa maruz bırakmadan televiziti yapılabilir. Covid-19 testinin yakın zamanda daha da erişilebilir hale gelmesini umuyoruz ama öncelikle eve gidebilecek kadar sağlıklı hastaları evde karantina altına alıyoruz, bu arada ev merkezli testi de koordine ediyoruz. Bu sistem iyi durumda olan hastalarda çalışmakla birlikte sağlık çalışanlarının prosedür gerektiren hastalara maruz kalma durumunu da tamamen ortadan kaldırmamaktadır. Benzer televizit sistemleri ziyaretçi ve personelin, hastalık riskini azaltmak üzere hastaneye yatırılan hastalar için de kullanılmaktadır.
Mercy Sanal Bakım Merkezi, Sutter Health ve Sentara Healthcare gibi kurumlarca sunulan hizmetler gibi hemşireler ve hekimler ile birden fazla hastanedeki yoğun bakım ünitelerinde yatan 60-100 hastanın durumunu uzaktan takip etmeye imkan tanıyan elektronik yoğun bakım ünitesi (e-ICU) izleme programları kötü durumdaki hastaların izlenmesi için idealdir. Teknolojik ve personel konusunda yaşanan sıkıntılar bu denli bir programın kısa zamanda geliştirilmesini imkansız kılsa da ikili tablet yaklaşımının hızla benimsenmesi sağlık çalışanlarının yoğun bakım servisinde enfekte hastalarla olan temasını azaltabilir.
Klinik Karar Desteği
Tıbbi karar vermek bilişsel bir husustur ve teletıp o anda yakınlarda olmayan alt uzmanlara hızlı erişim sağlayabilir. Bu yaklaşım en çok inme (beyin felci) geçirmiş hastalarda tetkik edilmiştir ve birçok merkezde sanal acil nörolojik sağlık hizmeti olarak sunulmaktadır. Bu tarz programları uygulama konusundaki engeller ise daha çok ödeme, akreditasyon ve uzman istihdamıdır.
Tek bir sağlık kuruluşunda 100 kadar sağlık çalışanının Covid-19 maruziyeti sebebiyle evde karantinaya alındığını gösteren raporlar işgücü kapasitesi hakkında endişeye sebep olmuştur. Ofis bazlı uygulamalar da karantina altındaki hekimlerin hastalara uzaktan hizmet sunmasına imkan verebilir. Ancak diğer sağlık çalışanları da (hemşireler, tıbbi asistanlar, asistan hekimler) doğrudan tedaviye katkı sağlamaktadır ve teletıp hepsinin yerini alamaz.
Sağlık çalışanlarının karantinaya alınmasına, hastalanmasına veya orada olmamasına yol açacak yerel bir salgın gibi senaryolara hazırlanmak için Jefferson Health doktorlar randevulu vizitleri teletıp vizitine dönüştürerek hastalığa maruz kalmamış hastalara hizmet vermeye devam edebilsinler diye teletıp sistemini hizmete almaktadır. Bu vizitler hem hasta hem de doktor evlerindeyken yapılabilir, seyahat ve hastalık maruziyeti önemli ölçüde kısıtlanmış olur ve hastalığa maruz kalmamış hastaların tedavileri kesintisiz bir biçimde sürdürülebilir. İlk aramada eğitim veya destek ihtiyacı olan doktor ve hastalar için online eğitim modülleri ve uzaktan eğitim oturumları mevcuttur.
Teletıbbın önündeki engeller nelerdir?
Teletıp üzerinden normal tedavi sunma noktasındaki temel engeller; ödeme sistemlerinin belirlenmesi, sağlık sigortalarında ve yönetmeliklerde gerekli yasal değişikliklerin hazırlanmasıdır.
Afet ve salgınlar sağlık hizmet sunumunda emsalsiz sıkıntılara yol açar. Telesağlık tabi ki bunların hepsini çözmeyecektir ama altyapının sağlam durdurduğu ve doktorların hastalarını görebildiği senaryolar için biçilmiş kaftandır. Ödeme ve düzenleyici yapılar, lisanslama, hastaneler arası akreditasyon ve program uygulamasının her biri vakit alacak işlerdir ama halihazırda teletıp yatırımı olan sağlık sistemleri Covid-19’li hastaların ihtiyacı olan tedaviyi aldığından emin olacaktır. Bu örnekte, teletıp sanal olarak kusursuz bir çözüm olabilir.
