Yüzyılın en önemli keşiflerinden biri olarak gösterilen CRISPR-Cas9 heyecan verici gelişmeler sunmaya devam ediyor. Temmuz 2018’de Nature’da yayımlanan çalışmaya göre CRISPR gen düzenleme tekniği ile deri hücreleri pluripotent kök hücrelere başarıyla dönüştürüldü.
Japon bilim insanı Shinya Yamanaka, yetişkin kök hücrelerin yeniden programlanarak induklenmiş pluripotent kök hücrelere dönüştürülebileceğini keşfetmişti. Bu keşfiyle 2012 Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü’ne layık görülmüştü. Pluripotent kök hücreler, vücuttaki her hücre tipine dönüşme yeteneğine sahiptir. Ancak yetişkin hücrelerin pluripotent kök hücrelere dönüşebilmesi için Yamanaka faktörlerine ihtiyaç vardı (yani dışarıdan özel faktörlerle uyarma). Bu faktörlerin özel tekniklerle yetişkin deri hücrelerine yerleştirilmesi gerekiyordu.
Bu durumun genetik mutasyonlar ve kanserleşmeye neden olma riski vardı.
Araştırmacılar, CRISPR tekniğiyle DNA’ya müdahalede bulunmadan genleri aktifleştirerek hücrelerin kök hücrelere dönüşmesini sağladı.
Bilindiği üzere CRISPR sisteminde bulunan Cas9 enzimi, DNA’yı belirli bölgelerden kesme yeteneğine sahiptir. Bu çalışmada Cas9’un kesme yeteneği modifiye edildi ve DNA’yı kesmesi engellendi. Böylelikle, hedef geni herhangi bir mutasyon yaratmadan aktifleştirmesi sağlandı. Bu yönteme CRISPRa adı verildi.
Peki bu çalışma bize ne ifade ediyor?
• DNA’da mutasyon yaratmadan deri hücrelerinin pluripotent hücrelerine çevrilmesini sağlayan CRISPR tekniği geliştirildi.
• Bu teknik pek çok bilim otoritesi tarafından hücre farklılaşması için güvenli bir yol olarak tanımlanıyor.
• Araştırmanın, yeniden hücre programlama, biobanklar, ilaç keşifleri ve embriyoloji gibi konularda büyük kolaylıklar sunması bekleniyor.
