Erken Evre Meme Kanseri Tedavisi ile Kötüleşen Cinsel Yaşam ve Öneriler

Erken evre meme kanserinin standart tedavisi ameliyattır. Bununla birlikte hastaların çoğu, ameliyat sonrası kanserin tekrarlama riskini azaltıcı kadınlık hormonlarını baskılayıcı endokrin tedavi alır. Bu hormon baskılayıcı tedaviler yorgunluk, halsizlik, kan şekeri seviyelerinde değişiklikler, kilo dalgalanmaları ve ruh hali değişimleri gibi yan etkilere sebep olabilir. Ayrıca çoğu zaman hesaba katılmayan ve konuşulmayan cinsel işlev bozukluğuna da sebep olabilirler.

Cinsel işlev sorunları, endokrin tedavisi alan kadınlar için genellikle sıkıntı vericidir ve yaşam kalitesini olumsuz etkiler. Nadir de olsa bazı hastalar cinsel işlev sorunları nedeniyle endokrin tedavisine devam etmek istemeyebilir.

Kadınların cinsel işlev bozukluğu belirtilerini değerlendirmek ve müdahaleler yaşam kalitesini artırabilir.

Eğitim ve danışmanlık, fizik tedavi ve ürün önerileri gibi kanıta dayalı cinsel yaşamı destekleyici müdahaleler, endokrin tedavisi sırasında cinsel işlev sorunlarını iyileştirebilir. Bu müdahalelerden fayda görebilecek cinsel işlev sorunları olan kadınları belirlemek için rutin değerlendirme bir ihtiyaçtır.

Neden Önemli?

Aromataz inhibitörleri (AI), tamoksifen ve yumurtalık fonksiyonunun baskılanması veya ablasyonu dahil olmak üzere hormon reseptörü pozitif (HR+) meme kanseri için adjuvan (ameliyat sonrası koruyucu) endokrin tedavileri

• vajinal kuruluğa,
• disparoniye (ağrılı cinsel ilişki),
• orgazm sorunlarına ve
• libido kaybına neden olabilir.

Ayrıca, radyasyon tedavisi duyuya verilen yanıtı olumsuz etkileyebilir.

Tedaviler, meme kanseri ameliyatı ile ilişkili vücut imajı sorunları ile birlikte cinsel işlev bozukluğuna yol açabilir.

Erken evre meme kanseri olan kadınları hormon baskılamanın fiziksel ve psikolojik belirtileri açısından rutin olarak değerlendirmek gereklidir. Bu değerlendirmeler, cinsel işlevi iyileştirmek için daha erken müdahale edilmesini sağlayabilir.

Güncel Bir Çalışma

Mart 2012'den Aralık 2016'ya kadar, evre 0-3 olan, meme kanseri için adjuvan endokrin tedavisine başlayan 300 kadının dahil edildiği bir çalışma tasarlandı.

3, 6, 12, 24, 36, 48 ve 60. aylarda endokrin tedavisi sırasında hasta tarafından bildirilen belirtiler katılımcılar tarafından anket şeklinde dolduruldu. Cinsel işlev, Tıbbi Sonuçlar Çalışması Cinsel Sorunlar (MOS-SP) anketi ile değerlendirildi.

Ankete katılanlar, cinsel işlevin dört alanında değerlendirildiler:

• cinsel ilgi eksikliği
• rahatlayamama ve seksten zevk alamama
• cinsel yönden uyarılmada zorluk
• orgazma ulaşmada zorluk

Katılımcılar ayrıca adjuvan endokrin tedavi sırasında yaygın yan etkileri değerlendiren diğer anketleri de tamamladılar. Ek ölçümler arasında, ağrı, yorgunluk, depresyon, anksiyete, fiziksel işlev ve uyku bozukluğu için Hasta Tarafından Raporlanan Sonuçlar Ölçüm Bilgi Sistemi (PROMIS) formları ve Kanser Tedavisinin İşlevsel Değerlendirmesinin Endokrin Belirti Ölçeği (FACT-ES) yer aldı.

Dikkat Çeken Sonuçlar

300 katılımcının ortanca yaşı 62 idi ve %84,3'ü evre 1-2 meme kanseri olan kadınlardı.

Adjuvan endokrin tedavisinden önce kadıların %44'ü mastektomi (tüm memenin ameliyatla alınması), %28,2'si kemoterapi ve %66,3'ü radyoterapi tedavileri aldı.

Başlatılan tedavilerin %55'i yalnızca AI (Aromataz inhibitörü), %39,7'si yalnızca tamoksifen, %5'i tamoksifen artı yumurtalık fonksiyon baskılayıcı aldı ve bir hasta AI artı yumurtalık baskılayıcı tedavi aldı. Beş hasta endokrin tedavi türleri arasında geçiş yaptı ve geri kalanlar değişmedi.

Adjuvan endokrin tedavisi alan erken evre HR+ meme kanserli kadınlardan oluşan bu prospektif (ileriye dönük) klinik çalışmada, cinsel işlev sorunları yaygındı ve hastaların %55'i çalışmaya katılım sırasında en az bir cinsel işlev sorunu bildirdi ve %45,7'si klinik olarak anlamlı cinsel kötüleşme yaşadı.

Çalışmaların bulguları, adjuvan endokrin tedavisi sırasında kötüleşen endokrin yan etkiler ve cinsel sorunlar arasında bir ilişki olduğunu gösteren önceki çalışmalarla tutarlıdır. Sıcak basması ve vajinal kuruluk, hastaların adjuvan endokrin tedavisi sırasında yaşadığı en yaygın endokrin yan etkiler arasındadır. Vajinal kuruluk genellikle, gevşeme ve seksten zevk alma güçlükleri ve orgazma ulaşma zorluğu dahil olmak üzere birçok alanda sorunlara neden olabilen disparoniye yol açar. Bununla birlikte, sıcak basmaları, duygudurum bozukluğu ve uykuda bozulma ile ilişkilendirilmiştir ve bu da cinsel işlev sorunlarına yol açabilir. Yakın zamanda yapılan geniş bir kesitsel çalışmada, uyku sorunları ve yorgunluk, cinsel işlev sorunlarıyla ilişkilendirilmiştir.

Ayrıca, çalışmanın sonucunda adjuvan endokrin tedavisi sırasında fiziksel işlevin kötüleşmesinin cinsel işlevin kötüleşmesiyle ilişkili olduğu gösterildi.

Çalışma ayrıca, mastektomi (tüm memenin ameliyatla alınması) ve cinsel işlev sorunları arasında daha önce gösterilen ilişkiyi doğruladı. Mastektomi geçiren hastalar olumsuz cinsel sağlık sonuçlarını öngören vücut imajı endişeleri yaşayabilir.

Göz Ardı Ediliyor

Hastalar için yaygın ve rahatsız edici olmasına rağmen, cinsel sorunlar genellikle rutin klinik bakımda yeterince bildirilmemekte ve yetersiz tedavi edilmektedir. Cinsel işlev sorunu yaşayan ve müdahale ihtiyacı hisseden meme kanseri hastalarının yaklaşık %60'ı bir sağlık uzmanına başvurmamaktadır.

Cinsel işlev sorunları için desteğe erişimde hasta tarafından bildirilen yaygın engeller arasında cinsel kaygıları dile getirirken utanma veya rahatsızlık yer alır. Birçok hasta bu tartışmaların doktorlar tarafından başlatılmasını istediğini bildirirken, doktorlar zaman kısıtlamaları, bilgi ve eğitim eksikliği ve hastaya karşı kırıcı davranma endişeleri nedeniyle bu tartışmaları başlatma konusunda isteksiz olabilir.

Hormonal tedavi sırasında cinsel işlevi iyileştirdiği kanıta dayalı olarak gösterilen çeşitli müdahaleler mevcuttur. Vajinal nemlendiriciler, tabletler, fitiller, jeller, yağlar, topikal vitamin D, E ve hyaluronik asit, vajinal kuruluğu hafifletmeye yardımcı olabilir ve vajinal kuruluk ile ilişkili disparoni için cinsel aktivite sırasında kayganlaştırıcılar kullanılabilir. Topikal lidokainin de bu hasta grubunda disparoniyi iyileştirdiği gösterilmiştir. Vajinal östrojen veya dihidroepiandrosteron (DHEA) dahil olmak üzere lokal hormonal tedaviler de kullanılabilir; ancak östrojenin sistemik absorpsiyonu konusunda bazı endişeler vardır ve tüm hastalar ve doktorlar bu ortamda bu ürünlerin kullanımı konusunda rahat değildir.

Ek olarak, pelvik taban (kasık bölgesi) kas eğitimi jinekolojik (kadınlara özgü) kanserlerden kurtulanlarda cinsel işlevi iyileştirebilir ve vajinal dilatörler (genişletici) vajinal atrofiye bağlı disparoniyi iyileştirebilir.

Sonuç

Cinsel işlev sorunlarına yönelik kanıta dayalı müdahalelerin mevcudiyeti göz önüne alındığında, adjuvan endokrin tedavisi alan meme kanseri hastalarında cinsel işlevin rutin olarak değerlendirilmesi kritik öneme sahiptir.

*

• Tüm Makaleler: Kanser ve Cinsel Yaşam