GAPS Diyeti Nedir? Nasıl Yapılır ve Faydaları Nelerdir?

GAPS Diyeti Nedir?

GAPS diyet teorisi, tahıllar ve şekerler gibi bazı gıdalardan uzaklaşmanın, otizm ve disleksi gibi beyni etkileyen durumları tedavi etmelerine yardımcı olabileceğini söylüyor.

GAPS terimi, Gut and Psychology Syndrome (bağırsak ve psikoloji sendromu) anlamına gelmektedir. GAPS diyeti, bağırsak sağlığının genel fiziksel ve zihinsel sağlıkla bağlantılı olduğu görüşünü izler. Bu teoride, bağırsak sağlığının iyileştirilmesi diğer sağlık koşullarını iyileştirebilir.

Bu yazıda GAPS diyetinin iddiaları, nasıl takip edileceğini ve olası yararları için yapılan çalışmalara baktık. Ayrıca örnek menü planları sunduk.

GAPS diyetini icat eden Dr. Natasha Campbell-McBride, yetersiz beslenmenin ve artan bağırsak geçirgenliğinin birçok psikolojik, nörolojik ve davranışsal problemden sorumlu olduğuna inanıyor.

GAPS diyetinin özünde, insanlar sindirimi zor olan ve bağırsak florasına zarar verebilecek yiyeceklerden kaçınırlar. Onları, bağırsakların iyileşmesine yardımcı olan, besin yönünden zengin gıdalar ile değiştirirler.

İlginizi Çekebilir: Bağırsak Florası

GAPS teorisine göre, sağlıksız bir bağırsak, zararlı bakterilerin ve toksinlerin kan dolaşımına geçmesine izin verir, bu da beyne gider ve beynin çalışmasına müdahale eder. Teori, bağırsaklara zarar veren gıdaların elimine edilmesinin otizm spektrum bozukluğu (OSB), dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB) ve disleksi gibi durumların tedavisinde yardımcı olabileceğini söylüyor.

İlginizi Çekebilir: Otizmi Tedavi Ettiği Söylenen Tehlikeli Ürünler

GAPS Diyeti Hangi Tıbbi Amaçlarla Denenmektedir?

Campbell-McBride, GAPS diyetini başlangıçta oğlunun otizmini tedavi etmek amacıyla tasarladı. Bununla birlikte, bazı yetişkinler sindirim problemlerini iyileştirmek için kullanıyor. Bazı insanlar, GAPS diyetini, psikolojik ve davranışsal durumlar için alternatif bir tedavi olarak da kullanırlar.

Aşağıdakiler, GAPS diyetinin denendiği tıbbi durumlardır:

• Otizm
• DEHB
• Disleksi
• Dispraksi
• Epilepsi
• Depresyon
• Şizofreni
• Bipolar bozukluk
• Obsesif-kompulsif bozukluk (OKB)
• Bozulmuş yeme alışkanlığı
• Çocukluk çağı gıda intoleransı ve alerjileri

Campbell-McBride, çocukların yetersiz beslenme ve sızdıran (geçirgenliği artan) bağırsak sendromu nedeniyle otizm geliştirdiğine inanıyor. GAPS diyetinin otizm belirtilerini iyileştirebileceğini iddia ediyor.

Otizm, bir insanın sosyal ortamlarda etkileşime girmesini etkileyen bir dizi belirtiye neden olur. Bilim insanları, genetik ve çevresel faktörlerin otizmin gelişimine katkıda bulunduğuna dair kanıtlar sunmaktadır.

Uzmanların çoğu otizm için bir tedavi olmadığı konusunda hemfikirdir. Otizmli birçok insan otizmi tedavi etmesi gereken bir şey olarak görmez. Bununla birlikte, gastrointestinal (mide-bağırsak) problemleri olan otizmli hastaların sağlık koşullarını iyileştirmek mümkündür.

2014’te yapılan bir çalışma otizmli çocuklarda, otizmli olmayanlara göre daha yüksek oranda gastrointestinal problemler olduğu raporlandı. Araştırmacılar, otizmli çocukların karın ağrısı, kabızlık ve diyare gibi rahatsızlıklara daha yatkın olduğunu ifade ediyor.

12 yaşında bir çocuğun 4 haftalık probiyotik tedavisinden sonra, mide-bağırsak ve ana otizm belirtilerinde belirgin azalma olduğu bir vaka çalışması olarak bildirildi.

İlginizi Çekebilir: Probiyotik Nedir? Faydalı mıdır?

Bununla birlikte, 133 çocuğu test eden bir 2014 çalışmasından elde edilen bulgular, bağırsak geçirgenliği ile otizm belirtileri arasında bir ilişki bulamadı.

Bugüne kadar, diyet değişikliklerinin otizmi büyük ölçüde etkileyebileceğini gösteren sağlam bir kanıt yoktur.

GAPS Diyetinin Faydaları Var mı?

Gaps diyeti takibi, bir kişinin bağırsak sağlığına fayda sağlayabilir. Çünkü insanları daha az işlenmiş gıda ve daha fazla meyve, sebze ve doğal yağ yemeye teşvik etmektedir. Bu basit diyet değişiklikleri bağırsak sağlığını ve genel sağlığı iyileştirebilir. Fakat GAPS'tan beklenti çoğu zaman bunun çok daha ötesinde ve oldukça zor hastalıkları iyileştirmesi yönündedir. Bu diyeti uygularken, insanlar beslenme yetersizliklerini önlemek için yeterince vitamin ve mineral aldıklarından emin olmalıdırlar.

İlginizi Çekebilir: Vitamin ve Mineraller

Bağırsak sağlığının iyileştirilmesi GAPS diyeti bağırsak sağlığını üç ana yolla iyileştirebilir:

• Yapay tatlandırıcıların ortadan kaldırılması: Bazı hayvan çalışmalarına göre, yapay tatlandırıcılar bağırsak bakterilerinde dengesizlikler yaratabilir ve metabolik problem riskini artırabilir.
• Meyve ve sebzelere odaklanma: 122 kişiyi kapsayan 2016 yılında yapılan bir çalışma, meyve ve sebze yemenin, potansiyel olarak zararlı bakteri türlerinin bağırsakta büyümesini önleyebileceğini göstermiştir.
• Probiyotikleri dahil etme: Probiyotikler birçok faydalı bakteri içerir. Bir çalışma, probiyotik yoğurt yemenin, metabolik sendromlu kişilerde kan şekeri seviyesini düşürmeye yardımcı olabileceğini göstermektedir.

GAPS Diyeti (Nasıl Yapılır) Nasıl Uygulanır?

GAPS diyetini uygulamak için beslenmenizden, çoğu tahılı, şekeri, soyayı, pastörize süt ürünlerini, nişastalı sebzeler ve işlenmiş yiyecekleri çıkarmanız gerekir.

Diyet çok kısıtlayıcıdır ve tamamlanması 2 yıl kadar sürebilir!

GAPS diyetinin üç aşaması vardır:

1. Gaps Diyetine Giriş

Kısıtlayıcı olsa da, bu aşama bağırsakları iyileştirmeyi ve sindirim sorunlarını hızla azaltmayı amaçlar. Birkaç haftadan 1 yıla kadar sürebilir.

Giriş diyetinin 6 aşaması vardır. Her aşamada yeni yiyecekler tanıtılmaktadır.

GAPS diyetini deneyen kişiler, aşağıdaki sindirim sistemi şikayetlerini yaşarlarsa, bir sonraki aşamaya geçmemelidir:

• İshal
• Şişkinlik
• Gaz
• Kabızlık
• Karın ağrısı

Aşama 1

Birinci aşamada diyet şunlardan oluşur:

• ev yapımı kemik suyu
• haşlanmış et veya balık
• iyi pişmiş sebzeler
• fermente sebze suları, yoğurt veya kefir gibi probiyotikler ve ev yapımı fermente peynir altı suyu
• çiğ ballı zencefil veya papatya çayı
• arıtılmış su

İlginizi Çekebilir:

Fermente Gıda Nedir? Faydaları ve Zararları

Kefir Nedir? Kefirin Faydaları

Aşama 2

İkinci aşamada, diyete aşağıdaki yiyecekleri ekleyin:

• Ham, organik yumurta sarısı
• et ve sebze ile yapılan güveç
• fermente balık
• ev yapımı tereyağ

Aşama 3

Üçüncü aşamada aşağıdaki yiyecekleri ekleyin:

• avokado
• lahana turşusu ve fermente sebzeler
• GAPS krep
• sahanda ev yapımı tereyağlı, kaz yağı veya ördek yağı ile yapılmış yumurta
• probiyotik takviyeleri

Aşama 4

Dördüncü aşamada aşağıdaki yiyecekleri ekleyin:

• kavrulmuş veya ızgara et
• soğuk sıkım zeytinyağı
• taze sıkılmış havuç suyu
• GAPS muzlu süt
• GAPS ekmeği

Aşama 5

Beşinci aşamada diyete aşağıdaki yiyecekleri ekleyin:

• pişmiş elma püresi
• marul ve soyulmuş salatalık gibi çiğ sebzeler
• taze sıkılmış meyve suyu

Aşama 6

Altıncı aşamada diyete aşağıdaki yiyecekleri ekleyin:

• çiğ, soyulmuş elma
• çiğ meyve
• bal artırmak
• kurutulmuş meyvelerle tatlandırılmış unlu mamüller

Giriş diyetini tamamladıktan sonra, birçok insan tam GAPS diyetine geçer.

2. GAPS Diyetinin Tamamı

GAPS diyeti sırasında tüm tahıllardan, şekerlerden, nişastalı sebzelerden, rafine karbonhidratlardan ve işlenmiş yiyeceklerden kaçınmanız gerekir. Bu aşama 1.5-2 yıl sürer.

Kabul edilebilir GAPS yiyecekleri şunları içerir:

• yumurtalar
• et, balık ve kabuklu deniz ürünleri (sadece taze veya dondurulmuş)
• taze sebzeler ve meyveler
• sarımsak
• zeytinyağı, Hindistan cevizi yağı ve tereyağ gibi doğal yağlar
• orta miktarda fındık
• GAPS fındık unu kullanılarak yapılan unlu mamuller

GAPS diyeti ayrıca şu kişilere şunları önermektedir:

• organik yiyecekleri mümkün olduğunca sık kullanın
• tüm işlenmiş ve paketlenmiş yiyeceklerden kaçının
• her öğünde fermente yemek yiyin
• her öğün kemik suyu iç
• yemekle birlikte meyve yemekten kaçının 

Tüm protein besinlerini sebzelerle birleştirin, ki bu teori vücut asit seviyesini normal tutacağını söylüyor.

3. Gaps Diyeti Yeniden Giriş Aşaması

En az 6 aylık normal sindirimden sonra, insanlar yeniden giriş aşamasına geçmeyi seçebilirler.

GAPS diyetinin son aşaması, gıda maddelerinin birkaç ay boyunca yavaş yavaş tekrar kullanılmasını içerir.

Diyete patates ve fermente tahıllarla başlamanızı önerir. Küçük porsiyonlardan başlayın ve sindirim sorunu olmadıkça, yiyecek miktarını kademeli olarak artırın. Bu işleme nişastalı sebzeler, tahıllar ve fasulye ile devam edin.

GAPS diyetini tamamladıktan sonra, birçok kişi rafine, işlenmiş gıdalardan uzak durmaya devam ediyor.

İnsanlar GAPS diyetinde aşağıdaki yiyecekleri yiyebilir:

• kemik suyu
• etler, tercihen hormon içermeyen veya otla beslenen
• balık
• kabuklu deniz hayvanı
• hayvansal yağlar
• yumurtalar
• taze meyveler ve nişastalı sebzeler
• fermente gıdalar ve içecekler
• sert, doğal peynirler
• kefir
• Hindistan cevizi, Hindistan cevizi sütü ve Hindistan cevizi yağı
• fındık
• sek şarap
• beyaz lacivert fasulye

GAPS diyetinden kaçınılması gereken yiyecekler şunlardır:

• şeker ve yapay tatlandırıcılar
• şuruplar
• alkol, ancak yetişkinler arada sırada bir bardak şarap alabilirler.
• işlenmiş ve paketlenmiş gıdalar
• pirinç, mısır, buğday ve yulaf gibi tahıllar
• patates ve patates gibi nişastalı sebzeler
• süt
• fasulye, beyaz ve yeşil fasulye hariç
• kahve
• koyu çay
• soya

GAPS Diyeti Özet

GAPS diyeti otizmi ve diğer davranışsal ve psikolojik durumları tedavi etmeye yardımcı olduğunu iddia ediyor. Ancak, güvenilir hiçbir araştırma bu iddiaları desteklememektedir. İnsanlar bu nedenle dikkatli hareket etmelidir. İşlenmiş gıdaların veya şekerden zengin bir diyetin faydalı olmadığını zaten biliyoruz. Amaç yeterli ve dengeli beslenmek olmalıdır. Bağırsak florası için yararlı olan fermente ürünleri yeterli ve dengeli bir beslenme tarzına ilave ederek egzersiz ile sağlamlaştırmak faydalı olacaktır. Bununla birlikte, probiyotikleri takviye olarak almanın, özellikle aktif tedavi alan kanser hastalarında bazı riskleri olabilir. Sonuçları 2019'da yayımlanan bir çalışmada, takviye probiyotiklerin immünoterapinin etkisini azalttığına dair bulgular sunuldu.

İlginizi Çekebilir: Dengeli Beslenme Nedir?

GAPS diyetini denemek isteyenler, daha fazla bilgi edinmek için deneyimli bir diyetisyene ya da sağlık kuruluşlarına danışmayı düşünmelidir.