Gençlik İksiri – Süpermodel Fareler ve Yaşlanmayı Yavaşlatan Yeni İlaç Adayı

Bilim insanları, laboratuvar hayvanlarının ömrünü yaklaşık %25 oranında uzatan bir ilaç adayı keşfetti. Bu keşfin insan yaşlanmasını da yavaşlatabileceği umut ediliyor.

Bu araştırmanın baş yazarı Prof. Stuart Cook şöyle diyor: "Daha uzun yaşamak için geliştirdiğimiz ilacı kullanmak, kalori kısıtlamasından daha kolay. 40 yaşından itibaren yarı aç, tamamen hoş olmayan bir yaşam mı yaşamak istersiniz, sonunda beş yıl daha yaşamak için? Ben istemem."

Tedavi edilen fareler, laboratuvarda "süpermodel büyükanne" (supermodel granny) olarak adlandırıldı çünkü genç bir görünüme sahiptiler. Bu fareler, ilaç almayan akranlarına göre daha sağlıklı, daha güçlüydü ve daha az kanser geliştirdiler.

İlaç, insanlar üzerinde de test ediliyor ancak aynı yaşlanma karşıtı etkiyi gösterip göstermeyeceği henüz bilinmiyor.

Tarih Boyunca Gençlik İksiri Arayışı

Uzun yaşam arayışı, insanlık tarihinin en eski ve derinlemesine işlenen konularından biridir. Ancak, bilim insanları, yaşlanma sürecinin aslında değiştirilebilir olduğunu uzun zamandır biliyorlar.

Örneğin, laboratuvar hayvanları üzerinde yapılan araştırmalar, daha az yemek yediklerinde bu hayvanların daha uzun yaşadığını kanıtlamıştır.

Günümüzde, yaşlanma araştırma alanı, yaşlanmanın moleküler süreçlerini keşfetmeye ve bu süreçleri manipüle etmeye çalışan çok sayıda araştırmacıyla dolup taşmaktadır.

MRC Tıbbi Bilim Laboratuvarı, Imperial College London ve Duke-NUS Tıp Okulu'ndaki ekip, interlökin-11 adı verilen bir proteini araştırıyordu. Bu proteinin seviyeleri yaşlandıkça insan vücudunda artar, iltihaplanma seviyelerini yükseltir ve yaşlanma hızını kontrol eden birkaç biyolojik anahtarı tetikler.

Daha Uzun ve Sağlıklı Yaşamlar

Araştırmacılar iki deney gerçekleştirdi:

1. Genetik mühendislikle farelerin interlökin-11 üretmesini engellediler.
2. Fareler 75 haftalık (yaklaşık 55 yaşındaki bir insana eşdeğer) olduğunda, düzenli olarak bu proteini vücutlarından temizlemek için deneysel bir ilaç verdiler.

Sonuçlar, 17 Temmuz 2024'te Nature dergisinde yayımlandı ve deneyin türüne ve farelerin cinsiyetine bağlı olarak ömrün %20-25 oranında arttığını gösterdi. Yaşlı laboratuvar fareleri genellikle kanserden ölürken, interlökin-11 eksikliği olan fareler çok daha düşük seviyelerde bu hastalığı geliştirdi. Ayrıca kas fonksiyonları iyileşti, daha zayıf oldular, daha sağlıklı tüylere sahip oldular ve kırılganlık ölçütlerinde daha iyi sonuçlar gösterdiler.

Bu makaleye göre, bahsedilen ilaç IL-11 (Interlökin-11) sinyalini inhibe eden bir anti-IL-11 antikorudur. Bu antikorun kod adı X203 olarak belirtilmiştir. X203, IL-11'in sinyal yollarını inhibe ederek yaşlanma ve yaşlanmaya bağlı patolojiler üzerindeki etkileri araştırmak için kullanılmıştır. Ayrıca, IL11RA reseptörünü nötralize eden bir diğer antikorun adı X209 olarak belirtilmiştir. Bu antikorlar, deneylerde IL-11'in biyolojik etkilerini engellemek için kullanılmıştır.

Araştırmacılardan Prof. Stuart Cook'a, "Çok heyecanlanmamaya çalışıyorum, çünkü bu gerçek olamayacak kadar iyi mi?! Orada çok fazla sahte ürün var, bu yüzden verilere bağlı kalmaya çalışıyorum ve bu veriler en güçlü olanlardan" dedi.

Prof. Cook, geliştirdikleri yaklaşımların insan yaşlanmasında denemeye değer olduğunu "kesinlikle" düşündüğünü, etkili olması durumunda "dönüştürücü" bir etki yapabileceğini ve kendisinin de bu ilacı almayı düşündüğünü belirtti.

Peki Ya İnsanlar?

Büyük cevapsız sorular şunlar: Aynı etkinin insanlarda elde edilip edilemeyeceği ve yan etkilerin tolere edilebilir olup olmayacağı. İnterlökin-11, insan vücudunda erken gelişim sırasında bir role sahiptir. İnsanlar, çok nadir de olsa, bu proteini üretmeden doğabilirler. Bu durum, kafatası kemiklerinin nasıl kaynaştığını, eklemlerini ve dişlerin nasıl çıktığını etkiler. Ayrıca, yara izi oluşumunda da bir rol oynar.

Araştırmacılar, yaşamın ilerleyen dönemlerinde interlökin-11'in yaşlanmayı tetikleyen kötü bir rol oynadığını düşünüyorlar. Bu proteini hedef alan üretilmiş bir antikor olan deneysel ilaç, akciğer fibrozisi olan hastalar üzerinde deneniyor. Bu, akciğerlerin yaralanarak nefes almayı zorlaştırdığı bir durumdur.

Prof. Cook, deneylerin tamamlanmadığını, ancak verilerin ilacın güvenli olduğunu öne sürdüğünü söyledi. Bu, yaşlanmayı ilaçlarla "tedavi etme" yaklaşımlarının sadece sonuncusudur. Tip-2 diyabet ilacı metformin ve organ naklini reddetmeyi önlemek için alınan rapamisin, yaşlanma karşıtı özellikleri için aktif olarak araştırılmaktadır.

Stuart Cook, interlökin-11'i hedefleme fikrini nasıl geliştirdiklerini aşağıdaki videoda şöyle anlatıyor:

"Interlokin 11 ya da kısa adıyla IL-11, vücudumuzda bir protein üreten bir gendir. Bu protein fibroblastları ve bağışıklık hücrelerini aktive eder. Bu gen, evrim sürecinde balıklardan miras aldığımız bir özelliktir ve balıklarda olumlu işlevler görür. Ancak, bizim için bu, evrimsel bir kalıntı olarak zararlı etkilere ve hastalıklara neden olur. IL-11 iltihaplanmaya, fibrozise yol açar ve dokularımızın düzgün bir şekilde yenilenmesini engeller. 2016-2017 yıllarında, bu genin yanlış karakterize edildiğini keşfettik ve bu geni kalp ve böbrekte profibrotik ve pro-inflamatuar bir faktör olarak tanımlayan ilk biz olduk. Daha sonra bu genin birçok dokuda aynı etkiyi gösterdiğini belirledik ve bu buluş yaşlanma araştırmalarımızın temelini oluşturdu.

Fibrozis (doku skarı) ile ilgili çalışmalar yaparken, IL-11 proteininin yaşlı hayvanlarda yüksek olduğunu fark ettik. Bu bulgu üzerine farelerde yaşlanma sürecini inceledik ve bu genin ifadesinin farelerde yaşlanmayla birlikte tüm dokularda arttığını gözlemledik. Bu gözlem, bu genin aktive olduğunda sorunlara yol açtığını ve multimorbidite olarak adlandırdığımız, yaşlanmanın vücutta birçok hastalığa yol açtığı durumlarla ilişkili olduğunu gösterdi. Bu hastalıklar, görme ve işitme kaybından saç dökülmesine, kas kaybından kalp ve böbrek fonksiyonlarının bozulmasına kadar geniş bir yelpazeye yayılır.

Farelerde, genetik manipülasyonla bu geni kapatarak yaşlanma hastalıklarının önemli ölçüde iyileştiğini gözlemledik. Daha sonra translasyonel olarak daha ilgili bir yaklaşım olan antikor tedavisine geçtik. Bu proteine özel olrak geliştirilen bağlayıcı antikorlar, IL-11 moleküllerine bağlanarak onları etkisiz hale getirir. İnsan yaşına eşdeğer 55 yaşındaki farelere bu tedaviyi uyguladık ve farelerde kasların daha güçlü, akciğerlerin daha iyi, cildin daha sağlıklı, işitme ve görmenin daha iyi olduğunu gözlemledik. Bu tedavi ile, genetik olarak geni doğumdan itibaren silmenin yanı sıra, yaşamın ileri dönemlerinde uygulanan bir ilaçla da aynı faydaları sağlayabileceğimizi gösterdik. Bu da bu tedaviyi insanlara uygulama potansiyelini ortaya koyar.

Grubumuzun ilgisi, yaşlanma ve kanser gibi ilgili hastalıkların altında yatan hücresel süreçler üzerinde çalışmaktır. Bu tedavi ile yaşlanmanın birçok belirteci üzerinde olumlu etkiler gözlemledik ve bu mekanizmaların birbirleriyle nasıl ilişkili olduğunu öğrenmek, gelecekte daha iyi tedaviler tasarlamamıza yardımcı olabilir. En önemli bulgulardan biri, tek bir tedavi ile (anti-IL-11 antikoru) hem sağlık süresini hem de yaşam süresini iyileştirebildiğimizi göstermektir. Bu tedavinin hedef kitlesi tüm dünya nüfusu olsa da, öncelikle insan denemelerinin gerçekleştirilmesi gerekiyor ve bu denemelerin finansmanı ve düzenleyici sorunlar çözülmelidir. Ancak, genetik ve hayvan çalışmaları bu tedavinin umut verici bir güvenlik  profiline sahip olduğunu göstermektedir."

Diğer Araştırmacıların Görüşleri

Duke-NUS Tıp Okulu'ndan Prof. Anissa Widjaja, "Çalışmamız fareler üzerinde yapılmış olmasına rağmen, bu bulguların insan sağlığı için son derece önemli olacağını umuyoruz, çünkü insan hücreleri ve dokuları üzerindeki çalışmalarda benzer etkiler gördük" dedi. "Bu araştırma, yaşlanmayı daha iyi anlamak için önemli bir adımdır ve farelerde, sağlıklı yaşlanmayı potansiyel olarak uzatabilecek bir tedavi gösterdik."

Sheffield Üniversitesi'nden kas-iskelet yaşlanma profesörü Ilaria Bellantuono, "Genel olarak, veriler sağlam görünüyor, bu, yaşlanma mekanizmasını hedefleyen başka bir potansiyel terapi ve kırılganlığa fayda sağlayabilir" dedi. Ancak, hastalar üzerinde kanıt eksikliği ve bu tür ilaçların maliyeti gibi sorunlar olduğunu ve "her 50 yaşındaki insanı hayatlarının geri kalanı için tedavi etmenin düşünülemez" olduğunu belirtti.

Yorum ve Uyarı

Sağlıklı ve uzun bir yaşam arayışında, bilim her geçen gün yeni kapılar aralıyor. Bu yeni ilaç adayı heyecan verici sonuçlar gösterse de, insanlar üzerindeki etkilerini ve yan etkilerini anlamak için elbette daha fazla araştırmaya ihtiyaç var. Şu anda fareler üzerinde yapılan bu çalışmalar, insan sağlığı için umut vadediyor. Ancak, elbette şu an insanlar için rutin kullanılabilir değil.