Kanserde hedefe yönelik tedaviler, genetik testler sonucu anlamlı bir moleküler hedef bulunabilen hastaların yaşam süresini ve yaşam kalitesini artırabilmektedir. ASCO 2017’de sunulan ProfiLER çalışması, hedefe yönelik kanser tedavilerinin etkinliği hakkında yapılmış en güncel ve kapsamlı çalışmadır.
Araştırmaya 5 yıllık yaşam beklentisi düşük olan ileri evre kolon (kalın bağırsak), meme, beyin, baş ve boyun kanseri hastaları, jinekolojik kanser türlerine sahip hastalar ve yumuşak doku sarkom hastaları dahil edilmiştir. Hastalardan alınan tümör örneklerine genetik testler uygulanmış ve tümörlerin %52’sinde hedeflenebilir DNA hasarları bulunmuştur. Daha sonra hastalara hedefe yönelik tedavi uygulanmıştır.
Araştırmanın sonunda, hedefe yönelik tedavi uygulanan hastaların yaklaşık %54’ünün 3 yıl sonrasında, yaklaşık %35’inin 5 yıl sonrasında hayatta kaldığı gözlemlenmiştir.
Hedefe yönelik tedavi almayan hastalarda bu oranlar sırasıyla yaklaşık %46 ve %28’de kalmıştır. Aynı araştırmada, hastalığın ilerlemediği ortalama süre yaklaşık 3 ay olarak bulunmuştur. Bununla birlikte, hastaların %24’ünde 6 ay boyunca hastalık ilerlemesi görülmemiştir.
Bu çalışma klinik açıdan ne ifade ediyor?
- Hedefe yönelik tedaviler, kişiselleştirilmiş tıp modelinin gelişiminde en önemli basamaklardan biridir. Hedefe yönelik tedavi alan hastaların yaşam sürelerinde belirgin oranda artış gözlemlenmiştir.
- Klinik kullanımda hedefe yönelik tedavi seçenekleri oldukça kısıtlıdır. Kanserde yeni nesil biyolojik belirteçlerin keşfedilmesi ve belirli kanser türlerine özgü genetik farklılıkların bulunması hedefe yönelik ilaçların keşfini hızlandıracaktır.
- Hedefe yönelik ilaçların hangi hasta grubuna verileceğinin tespit edilmesinde rol oynayan genetik testlerdir. Ancak genetik test sonuçları test merkezlerine göre değişiklik göstermekte, güvenilirlikte problemler yaşanmaktadır. Bu sebeple pek çok hasta ya hedefe yönelik tedavilerden faydalanamamakta ya da yanlış tedaviye maruz kalmaktadır.
- Hedefe yönelik tedavilerin planlanmasında moleküler genetik uzmanlarıyla beraber multidisipliner bir çalışma gerekmektedir. .
Hedefe Yönelik İlaç Nedir?
Kanserde hedefe yönelik tedavi; kanserin varlığını sürdürebilmesini ve ilerlemesini sağlayan belli proteinleri, genleri veya dokuları hedef alan bir tedavi çeşididir. Bu tür tedaviler, sadece kanserle ilgili hücresel olayları hedef aldığı için normal hücre ve dokular çok az zarar görür. Fakat bu tür tedaviler her hasta ve her kanser türünde henüz kullanılamamaktadır. Hastanın sağlık durumu, hastanın kanserinin ilerleme hızı ve hastanın klinik uygulamalar için uygunluğu; hastaya hedefe yönelik tedavilerin uygulanabilmesinde önemli rol oynamaktadır.
Kanserde Hedefe Yönelik İlaç Tedavisine Yönelik İki Tip İlaç Vardır:
1) Monoklonal Antikorlar: Monoklonal antikorlar kanser hücresindeki anatijenlere bağlanarak bağışıklık sisteminin aktif hale geçmesini sağlamaktadır. Monoklonal antikorlar reseptörlere bağlanabildiği gibi reseptör aktivasyonunu sağlayan ligandlara bağlanarak etkisiz hale getirir. Monoklonal antikorlar, kanser hücrelerine 3 şekilde etki gösterir.
- Bağışıklık sistemi aktivasyonu ile tümör hücresine saldırılması
- Kanser hücresinin büyüme ve çoğalmasından sorumlu moleküllere (ligad) veya reseptörlere bağlanarak tümörün büyüme ve yayılmasınının engellenmesi
- Toksin/ilaç taşıyarak kanser hücresinin direkt olarak yok etmek
2) Küçük Molekül Baskılayıcılar (inhibitörler): Kanser hücresinde iç sinyal yolaklarında görev alan proteinleri veya enzimleri hedef alarak, kontrolsüz çoğalmayı engellemektedir. Küçük molekül inhibitörleri genelde ağızdan/oral yolla alınmakta ve yarı ömürleri kısa olmaktadır. Küçük molekül inihibitörleri, monoklonal antikorlara göre daha az seçicidir.
Aşağıdaki şemada kanserde klinik kullanımda olan hedefe yönelik ilaçlar ve mekanizmalarının bir kısmı gösterilmektedir
