İlk Kez Olarak Kadınlarda Akciğer Kanseri Sıklığı Erkekleri Geçti
Tarih boyuna akciğer kanseri erkeklerde kadınlardan daha sık görülmüştür. Bununla birlikte ABD’de son 20 yılı içeren verilerin analiz edildiği yeni bir araştırmada, 30-49 yaş arasında kadınlarda akciğer kanseri görülme sıklığı ilk kez olarak erkeklerden daha fazla bulundu. Bu durum sadece sigara içme alışkanlıklarının cinsiyete göre farklılık göstermesi ile açıklanamamıştır ve bu değişimin nedenine yönelik daha fazla çalışmaya ihtiyaç vardır.
Akciğer kanseri dünya genelinde kadınlarda en sık görülen 3. kanser türüdür (ilk sırada meme, ikinci sırada kolon-rektum kanseri). Bununla birlikte hem kadınlarda hem erkeklerde, en sık yaşam kaybına neden olan kanser, akciğer kanseri olmaya devam etmektedir.
Tarih boyunca kadınlarda akciğer kanseri görülme oranları, kadınların sigara içme yaygınlığında artışa paralellik göstermiştir. Erkeklerde sigara alışkanlığı 1900’lerin başında yaygınlaşmaya başlayıp 1. Dünya Savaşı ile zirve yapmışken, ABD’li kadınlarda sigara kullanımı 1930-1960'lı yıllarda yaygınlaşmıştır. Sigara endüstrisi, kadınları sigara kullanmaya teşvik etmek için büyük ve kurnazca reklam kampanyaları düzenlemiştir ve amacına da ulaşmıştır (örneğin sigara ile kadın özgürlüğünü bağdaştıran reklamlar).
Günümüzde hem erkeklerde hem kadınlarda akciğer kanseri sıklığı artık artmamaktadır; hatta ABD ve bazı Avrupa ülkelerinde sıklıkta hafif bir azalma söz konusudur. Fakat yazımızın başında da belirttiğimiz üzere, bazı özel yaş gruplarında, görülme oranları kadın-erkek arasında değişmektedir.
Genç yetişkin kadınlarda akciğer kanseri sıklığının erkeklerden daha yüksek saptanmasının nedenlerinden biri, sigara içmeyenlerde görülen akciğer kanserlerinin kadınları erkeklere göre daha fazla etkilemesi olabilir. Bu anlamda kadınların genetik olarak, sigara dışı akciğer kanseri nedenlerine daha duyarlı olduğu düşünülebilir.
Tüm akciğer kanserlerinin %85 kadarının tek başına nedeni sigaradır. Bununla birlikte akciğer kanseri nedenleri kadın-erkek arasında %10 kadar bir farklılık göstermektedir. Bunun ne anlama geldiğini şöyle açıklayabiliriz:
ABD’de erkeklerde görülen her 100 akciğer kanserinin 9’’unu nedeni sigara dışı akciğer kanseri risk faktörleri iken, kadınlarda görülen her 100 akciğer kanserinin 19’unun nedeni sigara dışı nedenlerdir.
Sigara dışı akciğer kanserinin en yaygın nedenleri:
- radon maruziyeti (sigaradan sonra akciğer kanserinin en önemli nedeni),
- hava kirliliği,
- arsenik
- asbest
- dizel egsozu gibi karsinojenler
Ayrıca pasif içicilik ve üçüncü el içicilik kadınları erkeklerden daha çok etkiliyor olabilir.
Kanıtlar net olmamakla birlikte sigara, kadınlar üzerinde erkeklere kıyasla daha fazla karsinojenik etkiye sahip olabilir. Örneğin 600 bin katılımcı ile yapılan bir çalışmada 6500 kişide akciğer kanseri gelişmiştir ve aktif sigara içen kadınların sigara içmeyen kadınlara göre akciğer kanserine yakalanma oranı; aktif sigara içen erkeklerin, sigara içmeyen erkeklere göre akciğer kanserine yakalanma oranından anlamlı olarak daha yüksek bulunmuştur (kadınlar için sigara içme, akciğer kanseri riskini 1.64 kat artırırken, erkeklerde 1.43 kat artırmıştır).
Bunun dışında sigara sadece akciğer kanserine yol açmamakta. Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre, sigara içen kadınların en az %25’i, sigara-ilişkili bir hastalık nedeni ile yaşamını kaybetmekte. Kanser dışında sigaranın en sık neden olduğu hastalıklar kalp-damar hastalıkları ve kronik obstrüktif akciğer hastalığıdır (KOAH). Sigara, akciğer kanseri dışında özofagus (yemek borusu), baş-boyun, meme, mide ve kolon kanseri nedeni olarak karşımıza çıkmaktadır.
Hormonal faktörleri, kadınların akciğer kanserine daha yatkın hale gelmesi ile ilişkilendiren çalışmalar da vardır. Bu çalışmalardan bazıları, menopoz şikayetlerini azaltmak için kullanılan östrojen-progestinli hormonal takviyelerin, kadınların akciğer kanseri riskini ılımlı fakat istatistiki olarak anlamlı derecede artırdığını göstermiştir. Aksini gösteren çalışmalar da olması nedeni ile, hormon takviyesinin akciğer kanserine etkisi nötr sayılmaktadır.
Bir başka konu ise gıda ve vitamin takviyeleridir. Geçmişte yapılan büyük çalışmalarda, yüksek doz B6 ve B12 vitaminleri ve beta-karoten takviyelerinin, akciğer kanseri riskini artırdığını göstermiştir, fakat cinsiyetler arası bir farklılıktan bahsedilmemiştir.
Son olarak, adenokarsinom hücre tipine ait akciğer kanserleri için, kadınlarda prognozun (hastalık gidişatı), erkeklerden daha iyi olduğu yönündedir. Ayrıca kadınlarda görülen küçük hücre dışı akciğer kanserlerinde EGFR, ALK, ROS1’i etkileyen genetik değişimlerin bulunma ihtimali daha yüksek olduğu için tedavi planlamasında bu genetik değişimlere yönelik testler akılda bulundurulmalıdır.
Sonuç
Akciğer kanseri hem kadınlar hem erkeklerde kanser ilişkili yaşam kaybının ilk nedeni olmaya devam etmektedir. Akciğer kanserlerinin çoğunun nedeni sigaradır ve kadınlarda sigara kulanım yaygınlığı halen kabul edilemez düzeyde yüksektir.
Sigara ve sigara dışı akciğer kanseri risk faktörleri kadınları ve erkekleri farklı etkiliyor gözükmektedir. Bunun nedenleri net olmamakla birlikte hormonal faktörler, DNA tamir kapasitelerinin farklı olması, kanser-bağışıklık sistemi etkileşimlerindeki farklılıklar etkili olabilir.
Jemal A, Miller KD, Ma J ve ark.
Higher Lung Cancer Incidence in Young Women Than Young Men in the United States.
N Engl J Med. 2018.
