Kanser Sonrası İnsomnia (Uykusuzluk) Tedavisi İçin Akupunktur ve Bilişsel Davranışçı Terapi

Kanser tedavisi tamamlanmış, normal yaşamına devam etmeye çalışan, fakat insomniadan (uykusuzluk) muzdarip kişilere 8 haftalık akupunktur veya bilişsel davranışçı terapinin insomniayı azalttığı gözlendi. Bu çalışmayı araştırmacılar Chicago'da düzenlenecek 2018 ASCO Yıllık Toplantısı'nda sunacaktır.

İnsomnia Nedir?

Birincil (primer) insomnia hastalığı, bazen günlerce ve hatta aylarca uyuyamama sıkıntısı çektiren, çoğunlukla gündüzleri uykusuzluktan kaynaklı yorgunluk belirtileriyle ortaya çıkan ve keyifisizlik yaratan hafif bilişsel bozukluk olarak tanımlanabilir. Hatta insomnia bazı durumlarda depresyon ve anksiete (kaygı, iç sıkıntısı) olarak da kendini gösterebilir.

• Uyuyamama hastalığı insomnia nedir ve beynin yapısıyla ilişkisi nasıldır?

Kanser tedavisi görmüş kişilerin %60 kadarlık bir kısmında bir çeşit insomnia şikayetleri görülür, fakat genelde tanı konmamıştır ve tedavi edilmemiştir. Bu çalışmada hem bilişsel davranışçı terapi hem de akupunktur, orta dereceden ileri seviye insomnia tedavisine kadar oldukça etkili bulundu. Artık uykusuzluk rahatsızlığı yaşayan kanser tedavisi görmüş kişilerde bu şikayeti hafifletebilecek birden fazla seçenek vardır diyebiliriz.

Çalışma Hakkında

Bilişsel davranışçı terapi uyku ile ilgili düşünceler, duygular ve davranışlarla ilgili yeni psikoterapi yöntemlerinden biridir. Buna ek olarak, kanser tedavisi görmüş kişilerin insomnia tedavisi için, doğal ve tıbbi olmayan uygulamaları tercih ettikleri tespit edilmiştir. Bunun üzerine diğer uyku çalışmalarının sonuçlarından yola çıkarak bakıldığında akupunkturun bu çalışmada kullanılması için faydalı olabileceği düşünüldü. Akupunktur, ABD kanser merkezlerinin % 73'ünde tamamlayıcı bir uygulama olarak mevcuttur.

• Tamamlayıcı ve alternatif tedaviler arasındaki fark nedir?

Çalışmadaki kişiler kanser tedavisini tamamlamış ve kanser tanısı alalı yaklaşık 6 yıl olmuştur. Bu kişiler; meme, prostat, baş-boyun, hematolojik (kan ve kemik iliği kökenli) ve kolon-rektum kanserlerinin tedavisini görmüşlerdi. Ayrıca %6’sı birden fazla türde kanser tanısı almıştı.

Çalışmaya katılan herkes klinik olarak insomnia tanısı almıştı. Tanının ardından kişiler rastgele olarak iki gruba ayrıldı ve 8 hafta boyunca bilşsel davranışçı terapi veya akupunktur tedavisi aldılar.

Psikoterapistin uyguladığı bilişsel davranış terapisi ile;

• Yatakta geçirilen zamanın azaltılması
• Yatakta yapılan aktivitelerin sınırlandırılması (uyku ve cinsel aktivite hariç)
• Uykuyla ilgili yardımcı olmayan yanlış düşüncelerin değiştirilmesi
• İyi bir uykuyu destekleyen sağlıklı; hijyenik ortamın düzenlenmesi (tablet veya cep telefonu ışığının uzak tutulması, çok geç yemek yememek, yoğun aktivitelerden uzak durmak, düzenli uyku saatleri) hedeflendi.

İnsomnianın Yoğun Belirtilerini Azaltmak

Uykusuzluk rahatsızlığının şiddeti, Insomnia Ciddiyet Indeksi ile ölçülmüştür ve çalışma başlangıcından itibaren 8. haftaya (tedavinin sonu) kadar olan düşüş, hedeflenen birincil sonlanım noktası idi. Kişiler, 20 hafta sonra tekrar değerlendirildi. Insomnia Ciddiyet Indeksi, bir çeşit ankettir ve amacı, insanların uykusuzluk / uykuya dalma

güçlüğü ve bunun yaşam kalitesi üzerindeki etkisi gibi uykusuzluk problemlerinin şiddetini derecelendirmektir. Bu indeksin skoru 0 ila 28 arasında değişmektedir, 0-7 arası olan skorlar klinik olarak anlamlı bir uykusuzluk olmadığını; 8-14 arası hafif uykusuzluk; 15-21 orta derecede uykusuzluk; ve 22-28 ciddi uykusuzluk olarak derecelendirilmiştir.

Çalışmanın başlangıcında, 33 kişide hafif uykusuzluk, 94 kişide orta derecede uykusuzluk ve 33 kişide şiddetli uykusuzluk vardı.

Önemli Bulgular

Genel olarak insomnia tedavisinde bilşsel davranışçı terapi daha etkiliydi; 8 hafta sonra, uykusuzluk skorları, 18.5'ten 7.5'e 11 puan düşmüştür. Akupunktur tedavisi alanlarda ise 8.3 puan (17.5'ten 9.2'e) düşmüştür. Başlangıçta hafif uykusuzluk yaşayan kişilerde, bilşsel davranışçı terapi, akupunktura göre daha fazla iyileşme göstermiştir (% 85'e karşı %18).

Orta şiddetli uykusuzluk ile çalışmaya başlamış olan katılımcılar, bilşsel davranışçı terapi ve akupunktur (%75'e karşı %66) ile yakın yanıt oranlarına sahipti.

Çalışmaya katılan herkes deneme başladıktan 20 hafta sonra uykusuzluk sorunuyla ilgili iyileşme sağladı.

Sonuç olarak kanser tedavisi sonrası insomniadan muzdarip hastalar için hem bilişsel davranışçı terapi hem akupunktur etkili gözükmektedir. Bununla birlikte bu çalışmada, bilişsel davranış terapisi ile daha fazla rahatlama sağlanmıştır. Kanser tedavisi görmüş kişilerde uyku kalitesi mutlaka hasta ve hekimi tarafından önemsenmeli ve hastaya ulaşılabilir etkili tedaviler sunulmalıdır.

• Kaliteli uyku nedir, iyi bir uyku için ne yapmalı?