Kolektomi nedir?
Kolektomi, tümörlü, hastalıklı veya hasar görmüş bir kolonun tamamını veya bir kısmını çıkarmak için yapılan ameliyattır.
Kolon ve rektum kanseri olan kişiler için bir tedavi seçeneğidir ve ayrıca yakındaki lenf düğümlerinin çıkarılmasını da içerebilir.
Kolon kanseri, kalın bağırsakta veya rektumun içindeki poliplerden başlayabilir. Kolonoskopi gibi tarama yöntemleri, bu poliplerin erken teşhisine yol açabilir ve erken teşhis tam bir iyileşmeye yol açabilir.
Ancak kanser hücreleri büyür ve kişinin vücuduna yayılırsa "metastaz yapmış" olur ve bu daha ciddi bir durum oluşturur.
Kolon kanseri istatistikleri
2020 Türkiye Kanser İstatistikleri'ne göre, 12217 kişi kolon ve 8741 kişi rektum kanseri teşhisi aldı. Bu kanserlere bağlı olarak sırasıyla 6545 ve 4178 kişi yaşamını kaybetti ve kolorektal kanserler, ülkemizde kansere bağlı yaşam kayıplarının %8.5'ini oluşturmuştur.
2021'de kolon kanseri ABD'de kansere bağlı yaşam kayıplarının % 8.7'sini oluşturdu.
Bu yazı, kolektomiden önce, kolektomi sırasında ve sonrasında neler beklenebileceğini kapsamaktadır. Ayrıca risklere, komplikasyonlara ve daha fazlasını da kapsar.
Aşağıda, kolektomiyi daha iyi anlamak için kolon ve retumun özet anatomisi görülebilir.
Kolektomi çeşitleri nelerdir?
Kolektomi, erken evre kolon ve rektum kanserlerinde tercih edilen tedavi şeklidir.
Aşağıdakiler dahil birkaç kolektomi çeşidi vardır (bu konu aşağıda daha detaylı incelenmektedir):
- kısmi veya subtotal kolektomi
- total kolektomi
- hemikolektomi
- total proktokolektomi
Stoma nedir?
Bazı durumlarda, dışkı ve diğer atıkların vücuttan çıkmasına izin vermek için cerrah, bağırsağın bir bölümünü kalıcı veya geçici bir stoma (ağız, açıklık) ile cilde ağızlaştırması gerekecektir.
Dışkıyı toplamak için stomaya bir kolostomi torbası takılır.
Hangi amaçlarla kolektomi ameliyatı yapılır?
Bu ameliyatı yapan genel cerrahlar, aşağıdaki tıbbi durumlar için kolektomi önerebilir:
- Ülseratif kolit
- Kolon kanseri
- Chron hastalığı
Kolektomi ameliyatından önce genellikle bir kolonoskopi uygulaması gerçekleştireceklerdir. Bu, kolonu incelemek için ince bir tüp üzerinde bir ışık ve kamera kullanmayı içerir.
Kolektomi ameliyatına hazırlık
Herhangi bir cerrahi işlemden önce, tüm hastalara bazı testler yapılır, ameliyatın fayda ve olası riskleri anlatılır ve aydınlatılmış onam alınır.
Testler
Ameliyattan önce, hasta aşağıdakileri içerebilecek çeşitli test ve muayenelerden geçecektir:
- Kan tahlili
- Akciğer röntgeni, bilgisayarlı tomografi (BT), ultrason, emar veya PET-BT gibi radyolojik görüntülemeler
- İdrar tahlili
Bir cerrahın, mevcut hastalıklar veya geçmiş ciddi hastalıklar da dahil olmak üzere kişinin tüm tıbbi geçmişini bilmesi gerekecektir. Ayrıca hastanın mevcut şikayetleri ve kullandığı ilaçları (özellikle aspirin gibi kan sulandırıcı) bilmek önemlidir.
Bir sağlık uzmanı, ameliyattan sonra akciğer enfeksiyonu riskini azaltmak için sigara içen kişilere ameliyattan önce sigarayı bırakmayı denemelerini tavsiye edebilir.
İlaçlar
Cerrah, işlemden sonra hangi ağrı kesici ilaçların kullanılacağını ve kesi bakımının nasıl yapılacağını açıklayacaktır. Tavsiyeleri, iyileşmeyi, anestezik yanıtı veya kan pıhtılaşmasını etkileyebilecek herhangi bir ilacın nasıl azaltılacağını veya değiştirileceğini içerecektir.
Kolektomi ameliyatı günü ne olur?
Genel olarak doktor, hastaya ameliyattan en az 6 saat önce yemek yemekten kaçınmasını tavsiye eder.
Ayrıca mücevher gibi değerli eşyaları evde bırakmak tavsiye edilir.
Ameliyat günü, bir kişinin belirli eşyaları hastaneye veya tıp merkezine getirmesi gerekecektir. Bunlar şunları içerebilir:
- tüm reçeteli ilaçların, reçetesiz satılan ilaçların, bitkisel ilaçların ve kullandıkları diğer takviyelerin listesi
- sigorta bilgileri ve kimlikleri
- rahat, bol giysiler
- giymek için eğilme gerektirmeyen ayakkabılar
Ameliyat günü anestezistle yapılan görüşme şu noktaları içermelidir:
- kişinin sahip olduğu herhangi bir alerji
- önceden var olan sağlık koşulları
- sahip oldukları takma dişler / damak
- alkol veya uyuşturucu kullanımlarıyla ilgili herhangi bir ayrıntı
Kolektomi sırasında ne olur?
Kolektomiler genel anestezi altında yapılır. Bu ameliyat ya açık cerrahi şeklinde yapılır ya da günümüzde daha sık tercih edildiği gibi laparoskopik yardımlı gerçekleştirilir.
Laparoskopik kolektomi
Laparoskopik kolektomi sırasında bir cerrah, karındaki kesilerden küçük esnek portlar veya tüpler yerleştirir. Kesilerle oluşturulan bu küçük deliklerden yerleştirilen ince tüplerden ışıklar ve diğer cerrahi aletler yerleştirilir.
Daha sonra kolonun hastalıklı veya hasarlı kısmını çıkarabilir ve iki ucu birlikte dikebilir veya bir stoma oluşturabilirler.
Açık ameliyat
Açık kolektomide, bir cerrah, karındaki bir kesi yoluyla kolona erişecek ve kolonun tümörlü veya hastalıklı bölümünü çıkaracaktır. Ayrıca çevredeki sağlıklı dokunun bir kısmını da çıkarabilirler.
Daha sonra anastomoz olarak bilinen uçları birbirine dikecek veya bir stoma oluşturacaklar.
Açık kolektomi ameliyatı kanser tedavisi içinse, cerrah, kanseri kontrol etmek için mikroskobik inceleme için kolonun yakınındaki bazı lenf düğümlerini de çıkarabilir.
Kolektomi türleri – resimli anlatım
Kolektomi ameliyatı için hangi yöntemin seçileceği, tümörlü / hasarlı bölgenin boyutuna ve dolayısı ile kolonun ne kadarının çıkarılması gerektiğine bağlıdır.
Cerrah, şu yöntemlerden biri tercih eder:
- Sigmoidektomi: Bu, rektuma bağlanan inen kolonun kavisli kısmı olan sigmoid kolonun çıkarılmasını ifade eder.
- Sağ hemikolektomi: Bu, sağ veya çıkan kolonun çıkarılmasını ifade eder.
- Sol hemikolektomi: Bu, sol veya inen kolonun çıkarılmasını ifade eder.
- Segmental rezeksiyon: Bu, kolonun kısa segmentlerinin çıkarılmasını ifade eder.
- Total kolektomi: Bu, tüm kolonun çıkarılmasını ifade eder. Bir cerrah daha sonra ince bağırsağı rektuma bağlayacaktır.
- Düşük ön (low anterior) rezeksiyonlar (LAR): Bu, üst rektumun çıkarılması anlamına gelir.
- Transvers kolektomi: Bu, orta bağırsak veya enine kolonun çıkarılması anlamına gelir.
- Abdominal perineal rezeksiyon: Bu, rektum, anüs ve sigmoid kolonun çıkarılması ve kalıcı kolostomi eklenmesi anlamına gelir.
- Total proktokolektomi: Bu, kolon ve rektumun tamamının veya bir kısmının çıkarılması anlamına gelir.
Stoma ve kolostomi torbası ne zaman gereklidir?
Cerrah bağırsağın iki ayrı ucunu birbirine dikemez ise stoma gerekli olabilir. Dilimizde kolostomi açmak olarak bilinen bir uygulamada, dışkıyı toplamak için vücudun dışındaki bir açıklığa bir torba bağlanır (kolostomi torbası).
Kolostomi geçici olabilir ve cerrah, alt kolon iyileştikten sonra onu kapatabilir (genelde 2-3 ay içinde). İkinci ameliyat sırasında, kolonu vücut içine yeniden bağlayacaklar. Ancak stoma kalıcı da olabilir.
Kolektominin riskleri nelerdir?
Hastalar, kolektominin potansiyel faydalarını, risklerini ve komplikasyonlarını genel cerrahları ile tartışmalıdır.
Kolektomi ile yaygın olarak ilişkilendirilen riskler ve komplikasyonlar şunları içerir:
- kolon içeriğinin karın içine sızması
- enfeksiyonlar
- zatürre ve diğer akciğer sorunları
- damarlarda veya akciğerlerde kan pıhtılaşması
- ameliyat sonrası kanama
- gastrointestinel fistül (bağırsaklarda delinme) veya iki vücut parçası arasında alışılmadık bir bağlantı
- organ veya doku yapışıklıkları
- inme veya kalp krizi
- yaşam kaybı
Kolektomi sonrası
Hastalar, ameliyattan sonra ne zaman tıbbi tavsiye veya bakım almaları gerektiğini doktorlarına sormalıdır.
Genel olarak, aşağıdaki belirtilerden herhangi birini yaşarlarsa derhal tıbbi yardım almaları gerekir :
- devam eden mide bulantısı
- kusma
- yaradan sızıntı veya akıntı
- şiddetli acı
- karın krampları
- ateş
- kesiden gelen kötü bir koku veya akıntı
- kesi çevresinde veya üzerinde artan şişlik veya kızarma
- dışkıda kan
- şişmiş bir karın
- 2-3 gün bağırsak hareketinin olmaması / uzayan kabızlık
Kolektomi ameliyatında iyileşmek ne kadar sürer?
Çoğu kişi, komplikasyonlar olmadıkça, laparoskopik yardımlı veya açık kolektomilerden sonra 3-4 gün hastanede kalır.
Kusma, mide bulantısı veya idrar yapamama yaşayan kişilerin hastanede daha uzun süre kalması gerekebilir.
Kişi ameliyattan sonra ilk bağırsak hareketini yaptıktan sonra, genellikle 3-4 gün içinde normal yemeğe dönebilir.
Birçok kişi laparoskopik yardımlı cerrahiden 1-2 hafta sonra ve açık cerrahiden 2-3 hafta sonra normal aktivitelerine geri döner.
Kişiler, kolektomi ameliyatından 4-6 hafta sonra yorucu faaliyetlerde bulunmaktan, egzersiz yapmaktan ve ağır şeyleri kaldırmaktan kaçınmalıdır.
Kolektomi sonrası tedavi
Tıbbi onkolog, ameliyat sonrası kanserin tekrarlama riskini azaltmak için adjuvan tedaviler (örneğin FOLFOX kemoterapisi) önerebilir.
Kolektomi ameliyatı sonrası bir durumu, aşağıdakiler dahil birkaç faktöre bağlıdır:
- kolon hastalığının veya hasarının ciddiyeti veya derecesi
- Cerrahın kolon ve çevresindeki dokuların ne kadarını çıkardığı
- ameliyat sırasında veya sonrasında meydana gelen herhangi bir komplikasyon
- kişinin genel sağlığı
- kişinin yaşı
Ülseratif kolit için kolektomi geçirmiş kişileri içeren bir çalışma şunu buldu: işlemden sonra hastaların %84'ünün yaşam kalitelerinde iyileşme bildirdi.
Aynı çalışmada, hastaların % 81'i kolektomi sonrası vücut imajında azalma, depresyon, anksiyete, cinsel işlev bozukluğu ve azalan iş üretkenliği gibi belirtiler yaşadı.
Özet
Kolektomi, tümörlü, hastalıklı veya hasar görmüş bir kolonun tamamını veya bir kısmını çıkarmak için yapılan bir ameliyat türüdür.
Çoğu insan kolektomi ameliyatından sonra hastanede birkaç gün geçirir, ancak yorucu olmayan aktivitelerin çoğuna 1-4 hafta içinde dönebilir.
Bazı kişilerin kalıcı veya geçici kolostomi torbası kullanması gerekebilir.
*
