3 Nisan 2020 akşamı yaptığı konuşmasında T.C. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan; "...Yarından itibaren pazar yerleri ve marketler gibi insanların toplu şekilde bulunduğu tüm alanlarda herkesin maske takması zorunlu olacaktır..." açıklamasında bulundu.
Ülkemizin pazar yerlerinde görmeye devam ettiğimiz aşağıdaki manzaralardan ötürü, bu maske kuralının oldukça yerinde ve gerekli olduğunu düşünüyoruz.
Yeni tip koronavirüse bağlı gelişen COVID-19 hastalığı vakaları her geçen gün artarken, insanlar kendilerini korumak için basit tıbbi (cerrahi) maskelere ulaşmaya çalışıyor. Bazı sağlık profesyonelleri ise bu konuda farklı yaklaşıyor; kendileri için maske tedariki konusunda endişelendiler: "Maskeleri sadece gerekli kişiler kullanmalı!" diyorlar. Peki maskeler gerçekten sadece belli kişilerin kullanımı için mi gerekli, yoksa evinden dışarıda olan herkes maske takmalı mı? Herkesin maske takması, salgının hızını yavaşlatmak ve kontrol altına almak için en önemli faktörlerden biri olabilir mi?
Şimdiye kadar Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) ve ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri (CDC), koronavirüsle temas riski olan sağlık çalışanları dışında, sadece COVID-19 semptomları (belirti) olan ve onlara bakan kişilerin maske takması gerektiğini söylemiştir.
Ancak Çin Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi direktörü de dahil olmak üzere bazı sağlık uzmanları bunun bir hata olduğunu düşünüyor. Asya'nın bazı bölgelerindeki sağlık yetkilileri, tüm vatandaşları, semptomları olup olmadığına bakılmaksızın, virüsün yayılmasını önlemek için halk içinde maske takmaya teşvik etmiştir. Ve Çek Cumhuriyeti geçen hafta kamusal alanlarda burun ve ağız kaplamalarını zorunlu hale getirmek için bir adım attı ve büyük miktarlarda maske yapımı girişimde bulundu. Orta Avrupa'da 10 milyon nüfuslu bir ülke olarak Çekya (Çek Cumhuriyeti), şimdiye kadar salgın kontrolünde İtalya veya İspanya'nın düştüğü hataları yapmamışa benziyor. Çekya COVID-19 verileri şu şekilde: toplam 3.869 vaka; 46 yeni ölüm; ölüm oranı %1.1 ve milyon kişi başına düşen vaka sayısı 361.
Videonun açıklaması: Kişiden kişiye koronavirüsü bulaşmasının birincil yolu, solunum, hapşırma veya öksürme yoluyla oluşturulan aerosoller veya küçük damlacıklardır. Solunum sırasında dışarı verdiğimiz havanın yayılma miktarı, videoda gösterildiği gibi bir yüz maskesi kullanılarak etkili bir şekilde azaltılabilir. Bir kişinin nefes alması ve öksürmesinden kaynaklanan hava akışını görselleştirmek için yukarıdaki videoda bir Schlieren görüntüleme tekniği uygulanmıştır. Bir yüz maskesi kullanarak dışarı verilen hava akışı engellenir ve enfeksiyon riskini etkili bir şekilde azaltır.
Kitlelere maske takmayı öneren bilim insanları, maske takmanın bu salgının yayılmasına karşı etkisinin ılımlı olduğunu söylüyorlar. Ayrıca birçoğumuz, sağlık sistemlerindeki ciddi kıtlıklar nedeniyle maske alımını teşvik etmekten de çekiniyoruz. Ama halkın maske takması, tarihin herhangi bir döneminde olmadığı kadar şu an gerekli gözüküyor. Bu salgının hızının kırılması için başta evde kalma, sosyal izolasyon ve hijyen kurallarına uymakla birlikte maske de takmak dahil ne gerekiyorsa yapılmalı.
Not: İki çeşit tıbbi maske vardır:
- Cerrahi maske ve
- Solunum maskesi
İLGİLİ KONULAR
- Tıbbi maske çeşitleri nelerdir? Kim, hangisini seçmeli?
- Maskeler dezenfekte edilip tekrar kullanılabilir mi?
Maske takmak, önemi yeterince anlaşılamamış bir halk sağlığı müdahalesi olabilir
Basit tıbbi maskeler normalde kendinizi korumak için değil, başkalarına hastalık bulaşma riskini azaltmak içindir. Bununla birlikte toplumda yeni tip koronavirüs (SARS-CoV-2) pozitif kişilerin oranı her geçen gün artmaktadır; kimin koronavirüs enfeksiyonu yönünden pozitif olduğunu bilmediğimiz için ev dışında herkesin maske takması COVID-19'un yayılma hızını azaltabilir.
Bununla birlikte maske kullanılmasına rağmen, insanların yeni koronavirüsün yayılmasını önlemek için sosyal mesafeyi uygulamaya ve evde kalmaya devam etmesi gerekiyor. Maske takmak, dışarı daha kolay çıkabilirim anlamına gelmemeli!
Michigan Üniversitesi'nden bir epidemiyolog olan Arnold Monto, şiddetli akut solunum sendromuna (SARS) neden bu yeni koronavirüsün aerosollerde (havada asılı kalan ince parçacıklar) bulunduğuna dair bazı kanıtlar olmasına rağmen, aerosol iletiminin nadiren gerçekleştiğini söylüyor, Ann Arbor. Çoğunlukla daha büyük damlacıklar tarafından yayılıyor ve "standart cerrahi yüz maskelerinin bu tür bulaşma üzerinde mütevazı bir etkisi olacağını biliyoruz. Bununla birlikte maskeleri diğer korunma yaklaşımlarla birleştirdiğinizde fark yaratabilirler."
Aşağıdaki videoda, koronavirüsün yayılma riskinin dar ve kapalı alanlarda neden daha fazla olduğunu ve maske takmanın önemini gösteren bir deney bulunmakta:
Diğer virüslere odaklanan randomize kontrollü çalışmalar, halkın maske takmasının enfeksiyonları azalttığını kanıtlamamıştır, ancak bu çalışmalar küçük örneklem boyutlarına sahip olma eğilimindedir ve birçoğunda katılımcılar, talimat verildiği kadar maske takmamıştır.
Maskelerin sağlık çalışanları için gerçekten önemli olduğunu, ancak genel halk için hiç yararlı olmadığını düşünmek zaten mantıklı değil. Bununla birlikte maskelerin sağlık çalışanları tarafından kullanıldığında daha iyi çalışabilmesi, sağlık çalışanlarının bunları nasıl giyecekleri konusunda eğitim almasından ve kapsamlı el yıkama gibi diğer önemli güvenlik önlemlerini uyguladıkları için olabilir. Bu nedenle, toplumdan birisine nasıl maske takılması gerektiği öğretilirse, bu salgına karşı bir avantaj olabilir.
Çarpıcı İzlanda örneği
İzlanda, nüfusunun az olması sebebiyle isteyen herkesin test yaptırabilmesine izin veren bir ülke. Test sonuçları değerlendirildiğinde görülmüş ki, COVID-19 hastalığına yakalanmış bireylerin yaklaşık yarısı (% 50) belirti göstermeyen kişiler. Bu nedenle herhangi bir belirtimiz olmasa dahi hastalığı taşıyor olabileceğimiz aklımızdan çıkmamalı ve virüsü yaymamak için yüz koruyucu kullanmalıyız. Ayrıca en fazla bulaştırıcılığın, hastalığın belirti göstermeyen evresinde meydana geldiğini bilmeliyiz. Unutmamalıyız ki, hastalık zaten bizde varmış ve onu başkasına bulaştırmamalıyız düşüncesiyle davranmalıyız.
İzlanda ve birçok ülke, bez maskeleri üretmeye yönelik kendin yap hareketlerini başlattı. Bez maskeleri ile tıbbi maskeleri (basit ve solunum) karşılaştıran veya ev yapımı maskeler için ideal materyali araştıran titiz çalışmalara ihtiyacımız bulunmamaktadır.
Prof. Dr. Derya Unutmaz uyarıyor!
ABD'de bulunan Jackson Laboratuvarı Genomik Tıp Bölümü'nde çalışmalarına devam eden ve dünyaca tanınan bir immünoloji uzmanı olan Prof. Dr. Derya Unutmaz, Habertürk'e yaptığı açıklamada, "Herkeste potansiyel virüs varmış gibi görmek lazım. Çıkan sonuçlar çok net. Virüsü kapanların yüzde 30'u hatta bazı verilere göre yüzde 50'si hiç semptom göstermeyen kişiler" diyerek maskesiz dışarı çıkılmaması gerektiğini net olarak ifade etti.
Bulaşma konusu ile alakalı görüşüm çok net maske kesinlikle takılmalı
"Bu maskeler sizde virüs varsa karşınızdakine bulaştırmanızı önlüyor. Herkeste potansiyel virüs varmış gibi görmek lazım. Çıkan sonuçlar çok net. Virüsü kapanların yüzde 30'u hatta bazı verilere göre yüzde 50'si hiç semptom göstermeyen kişiler. Asıl yayan kişiler de bunlar. Bunlar da aramızda duruyor. Kimde virüs olduğunu bilmiyoruz. Konuşurken bile bu virüs geçebilir. Virüs havada kalmıyor ama karşılıklı iletişim var."
%10 bile hayati
Salgından korunma için ellerin yıkanması gerektiğini söylediklerini ama buna karşın ellerin günde yüzlerce kez yüze temas ettiğini kaydeden Unutmaz, maskenin bu anlamda da koruyucu olacağını söyledi. Maskenin % 10 koruyucu etkisinin bile hayati önem taşıdığını kaydeden Unutmaz, "Basit bir maskeyi takalım mı, takmayalım mı diye tartışma var. Ben bunu anlayamıyorum" diye konuştu.
Çin'de böyle yavaşladı
Salgının ilk görüldüğü ülkeleri hatırlatan Unutmaz, "Çin'e bakın, bu işi en fazla araştırmış olan ülke maskesiz dışarı çıkamıyorsunuz. Aynı şekilde Güney Kore, Hong Kong... Zaten o kültürlerde var. Başlangıçta bulaşmasını da yavaşlatıcı bir etkisi oldu. % 100 değil tabii ama % 10-20 bile olsa inanılmaz bir rakam" diye konuştu.
