Oligodendroglioma Nedir? Belirtileri ve Tedavisi

Oligodendroglioma, merkezi sinir sistemi içerisinde, beyin ve omurilikte yer alan, yavaş büyüyen nadir bir tümör türüdür. Bu tür bir tümörün tedavisi genellikle cerrahi, radyasyon tedavisi ve kemoterapiyi kapsar.

Oligodendroglioma, beyinde oligodendrosit olarak bilinen hücrelerde gelişir. Bu hücreler, beyin ve omurilikteki sinirleri koruyan bir kılıf üretirler.

Nadir görülmesine rağmen oligodendrogliomalar, kişinin nörolojik işlevlerini ve genel sağlık durumunu büyük ölçüde etkileyebilir. Tümörün yerleşim yeri ve büyüklüğüne bağlı olarak belirtiler değişkenlik gösterebilir.

Bu yazımızda, oligodendrogliomanın belirtileri, nedenleri ve tedavi yöntemleri üzerine bilgiler sunacağız ve bu konuda sıkça sorulan sorulara değineceğiz.

Oligodendroglioma Nedir?

Oligodendroglioma, merkezi sinir sistemi (MSS) içinde gelişen bir kanser türüdür. Beyin ve omurilikte bulunan, sinirleri saran ve koruyan miyelin maddesini üreten oligodendrositlerde başlayabilir. Ancak bu durum kesin olarak kanıtlanmış değildir.

Oligodendrogliomalar, glioma adı verilen daha geniş bir tümör grubunun bir üyesidir. Bu tür tümörler, yılda 100.000 kişide 0.2 oranında görülür ve oldukça nadirdir. Doktorlar, tümörlerin davranışlarına ve büyüme hızlarına göre onları iki farklı dereceye ayırırlar:

• Derece 2 (düşük derece): Bu tümörler yavaş büyür ve genellikle daha iyi bir sonuçla ilişkilendirilir. Yıllar boyunca belirti göstermeden büyüyebilirler. Daha olumlu bir hastalık gidişatının belirtisi olarak IDH1 mutasyonuna sahip olmalılar.
• Derece 3 (anaplastik): Bu tür tümörler daha hızlı büyür ve daha agresif davranışlar sergiler, dolayısıyla genellikle daha yoğun tedavi gerektirir. Derece 2 tümörler zamanla derece 3'e ilerleyebilir veya baştan itibaren derece 3 olarak ortaya çıkabilir.

Oligodendroglioma, GBM'ye Dönüşür mü?

Teorik olarak, oligodendrogliomalar derece 4 beyin tümörü olan glioblastoma (GBM veya GBM-IV) dönüşmezler. Oligodendrogliomalar genellikle düşük dereceli (grade 2) veya anaplastik (grade 3) beyin tümörleri olarak sınıflandırılır. Oligodendrogliomalar, kendi kategorilerinde derece 2'den derece 3'e ilerleyebilir, ancak derece 4 glioblastomalara dönüşmezler.

Glioblastomalar, astrositomaların bir alt türüdür ve en agresif beyin tümörlerinden biridir. Oligodendrogliomalar ise oligodendrosit hücrelerinden kaynaklanır ve genellikle IDH1 veya IDH2 mutasyonları ve 1p/19q kodelesyonu gibi belirli genetik değişikliklerle karakterizedir. Bu genetik farklılıklar, oligodendrogliomaların glioblastomaya dönüşmesini engeller.

Bununla birlikte, nadir durumlarda, başlangıçta düşük dereceli gliomlar olarak teşhis edilen bazı tümörler, glioblastomalarla benzer daha agresif özellikler geliştirebilir, ancak bunlar Dünya Sağlık Örgütü'nün (WHO) katı moleküler tanımlamalarına göre gerçek oligodendrogliomalar değildir. 

Oligodendroglioma Belirtileri Nelerdir?

Oligodendroglioma belirtileri, tümörün boyutuna, yerleşim yerine ve ne kadar hızlı büyüdüğüne bağlı olarak değişkenlik gösterir. Eğer tümör henüz çok erken aşamadaysa, kişide herhangi bir belirti görülmeyebilir.

• Oligodendrogliomanın en yaygın ilk belirtisi epilepsi nöbetlerdir.
• Ayrıca baş ağrıları, hafıza sorunları, kafa karışıklığı veya konsantrasyon zorlukları gibi nörolojik etkiler de görülebilir.
• Koordinasyon ve denge problemleri de sık rastlanan belirtiler arasındadır.
• Eğer tümör beyinin belirli bölgelerini etkiliyorsa, görme problemleri de ortaya çıkabilir.

Bu belirtiler, tümörün konumuna ve etkilediği beyin alanlarına göre farklılık gösterir.

Oligodendroglioma Nedenleri ve Risk Faktörleri

Oligodendrogliomanın kesin nedeni henüz tam olarak anlaşılmamış olmasına rağmen, bazı faktörlerin bu tümörün gelişim riskini artırabileceği bilinmektedir:

• Genetik: IDH1 veya IDH2 gibi belirli genlerde meydana gelen değişiklikler, oligodendroglioma ile ilişkilendirilmiştir. Bu genetik varyasyonlar, tümörün oluşumunda önemli rol oynayabilir.
• Aile Geçmişi: Beyin tümörleri veya belirli genetik sendromlar gibi özelliklere sahip aile üyeleri olan kişilerde, oligodendroglioma gelişme riski daha yüksek olabilir. Bu tür aile öyküsü, genetik yatkınlığın bir göstergesi olabilir.
• Radyasyon Maruziyeti: Özellikle baş bölgesine yönelik iyonize radyasyona geçmişte maruz kalmak, beyin tümörleri riskini artırabilir. Bu tür maruziyetler, hücrelerde DNA hasarına yol açarak tümör gelişimine zemin hazırlayabilir.
• Yaş: Oligodendrogliomalar genellikle 30 ile 40 yaş arası yetişkinlerde daha sık teşhis edilir. Ancak çocuklarda, özellikle 6 ile 12 yaş arasında, daha az yaygın olmasına rağmen bir görülme sıklığı da bulunmaktadır. Bu yaş dağılımı, tümörün biyolojik özelliklerinin yaşa göre değişebileceğini göstermektedir.

Bu risk faktörlerinin her biri, oligodendroglioma gelişimi üzerinde farklı derecelerde etki gösterebilir ve bireyler arasında bu risklerin etkisi değişkenlik gösterebilir. Bu nedenle, risk altında olabilecek kişilerin düzenli sağlık kontrolleri yapması önemlidir.

Oligodendroglioma Teşhisi

Oligodendroglioma teşhisi, tümörün varlığını, türünü ve boyutunu doğrulamak için birden fazla adımdan oluşan bir süreçtir. Bu süreç, hastanın belirtilerini ve genel nörolojik işlevlerini değerlendiren tam kapsamlı bir nörolojik muayene ile başlar.

Teşhisin bir sonraki aşamasında, doktorlar beyindeki potansiyel tümörleri gözlemlemek ve tespit etmek için çeşitli görüntüleme testleri isteyebilir. Bu testler arasında şunlar yer alır:

• Kontrastsız Bilgisayarlı Tomografi: Beyin tomografisi, beyin yapısının görüntülerini sağlar ve belirsiz nörolojik belirtileri olan hastaları değerlendirmek için genellikle ilk tercih edilen yöntemdir. Bu tarama, intrakraniyal kanama gibi acil durumları hızlı bir şekilde tespit edebilir. Kanama ve kafatasında kırık dışındaki beyin sorunlarını tespit etmede zayıftır.
• MRG (Manyetik Rezonans Görüntüleme): MRG, beyin yapısının detaylı görüntülerini sağlar ve tümörün boyutunu, konumunu ve özelliklerini belirleyebilir. MRG, oligodendrogliomaları diğer beyin tümörü türlerinden ayırt etmede özellikle faydalıdır. Beyin tümörlerinin tanısında veya tedavi yanıtını değerlendirmede özellikle kontrastlı (ilaçlı) beyin MRG uygulanır.

Aşağıdaki MRG görüntüleri, iki farklı derece oligodendrogliomayı karşılaştırmaktadır.

Sol Taraftaki Görüntü (Grade 2 Oligodendroglioma): Bu görüntü, düşük dereceli (Grade 2) bir oligodendrogliomayı göstermektedir. Bu tür tümörler genellikle daha yavaş büyür ve daha iyi bir hastalık gidişatına sahiptir. Tümör, çevreleyen beyin dokusuna daha az zarar verme eğilimindedir ve belirti göstermeden yıllarca gelişebilir.

Sağ Taraftaki Görüntü (Grade 3 Anaplastik Oligodendroglioma): Bu görüntü, yüksek dereceli (Grade 3) anaplastik bir oligodendrogliomayı göstermektedir. Bu tür tümörler daha hızlı büyür ve daha agresiftir. Genellikle daha yoğun tedavi gerektirir ve hastalık gidişatı daha olumsuzdur. Görüntüdeki tümör, daha belirgin bir şekilde çevreleyen beyin dokusuna yayılmış durumdadır.

Radyolojik sonuçlara göre doktorlar, tümör dokusundan bir örnek almak amacıyla bir beyin biyopsisi önerebilir. Elde edilen örnek, bir patolog tarafından mikroskop altında incelenir ve hücrelerdeki potansiyel değişiklikler değerlendirilir.

Ayrıca, patologlar genetik testler yaparak tümördeki genetik farklılıkları belirleyebilir, bu da tümörün oligodendroglioma olup olmadığını doğrulamada yardımcı olur. Bu genetik testler, tedavi yönlendirmesinde de önemli bir rol oynayabilir.

Oligodendroglioma Tedavisi

Oligodendroglioma tedavisi, tümörün özelliklerine (derecesi, boyutu ve konumu) ve hastanın genel sağlık durumuna bağlı olarak değişiklik gösterir. Tedavi planı genellikle şu yöntemleri içerir:

• Cerrahi: Oligodendroglioma tedavisinde temel yaklaşım, çevreleyen sağlıklı beyin dokusuna zarar vermeden, tümörün mümkün olduğunca fazlasının cerrahi ile çıkarılmasıdır. Bu işlem, tümörün büyüme hızını yavaşlatmayı ve hastanın nörolojik fonksiyonlarını korumayı amaçlar.
• Radyasyon Tedavisi: Cerrahi işlem sonrasında, doktorlar genellikle kalan kanser hücrelerini yok etmek ve tümörün tekrarlama riskini azaltmak için radyasyon tedavisini devreye sokarlar. Bu tedavi, tümörün cerrahi ile tamamen çıkarılamadığı durumlarda özellikle önemlidir.
• Kemoterapi: Temozolomid veya prokarbazin, lomustin ve vinkristin gibi ilaçların kombinasyonu, özellikle yüksek dereceli tümörlerde kullanılan kemoterapi seçeneklerindendir. Bu ilaçlar, tümör hücrelerini öldürerek hastalığın ilerlemesini yavaşlatmayı hedefler.
• Hedefe Yönelik Tedavi: Araştırmacılar, tümör hücrelerinde meydana gelen belirli genetik değişiklikleri hedef alan yeni tedavi yöntemleri üzerinde çalışmaktadırlar. Bu tür tedaviler, genetik profillemeye dayalı kişiselleştirilmiş tedavi yaklaşımlarının bir parçası olarak bazı hastalarda etkili olabilir.

İlgili konu: Düşük Dereceli Beyin Tümörü için Yeni Bir Akıllı İlaç – Vorasidenib

Bu tedavi yöntemlerinin her biri, hastanın durumuna ve tümörün özelliklerine göre özelleştirilir. Tedavi süreci, multidisipliner bir yaklaşım gerektirir ve genellikle nöroşirürji (beyin cerrahisi), nöroloji, onkoloji ve radyoloji uzmanlarından oluşan bir ekip tarafından yönetilir. Tedavi planı, hastanın yaşam kalitesini korumak ve mümkün olduğunca uzatmak için düzenli olarak gözden geçirilir ve gerekirse ayarlanır.

Sıkça Sorulan Sorular

Oligodendroglioma hakkında sıkça sorulan sorular ve bu soruların yanıtları şöyledir:

Oligodendrogliomanın sağkalım oranı nedir?

Not: "Ortanca sağkalım süresi", bir grubun yarısının belirli bir zaman diliminde hayatta kaldığı süreyi ifade eder. Bu, kişisel ömür biçmek anlamına gelmez; bazı hastalar bu süreden daha uzun süre yaşayabilirken, bazıları daha kısa süre yaşayabilir. Bu istatistiksel bir ölçümdür ve her hastanın durumu farklılık gösterebilir.

Oligodendrogliomanın hayatta kalma oranı, tümörün derecesine ve tedaviye verilen yanıtlara bağlı olarak değişir. Genellikle, düşük dereceli oligodendroglioma teşhisi konan bireyler, teşhisten sonra ortanca 10 ila 12 yıl yaşayabilirler. Genel sağkalım oranı %51 ile %83 arasında değişmektedir. Daha yüksek dereceli tümörler, daha az olumlu bir görünüm sunar ve sağkalım oranları, tedaviye verilen yanıtlara göre değişir. Derece 3 tümörler için ortanca sağkalım süresi yaklaşık 3,5 yıldır.

Oligodendrogliomayla tam bir yaşam sürebilir misiniz?

Erken teşhis ve etkili tedavi ile oligodendroglioma hastaları, tam ve aktif bir yaşam sürebilir. Derece 2 oligodendroglioma, diğer glioma türlerine kıyasla daha iyi hastalık sonuçlarına sahiptir ve genellikle tedaviye iyi yanıt verir. Ancak, belirtiler ve yaşam kalitesi hastadan hastaya değişiklik gösterebilir, bu yüzden hastaların durumlarını daha iyi anlamak için doktorlarıyla detaylı görüşmeler yapmaları önerilir.

Özet

Oligodendroglioma, baş ağrısı, nöbet geçirme ve bilişsel fonksiyonlarda azalma gibi belirtilere yol açabilen nadir bir merkezi sinir sistemi tümörüdür. Sağlık profesyonelleri, bu türü teşhis etmek için kapsamlı nörolojik muayeneler, çeşitli görüntüleme yöntemleri ve genetik testler kullanır. Tedavi seçenekleri arasında cerrahi, radyasyon tedavisi ve kemoterapi bulunur. Hastanın sağlık durumu ve tümörün özellikleri, tedavi sonuçlarını ve yaşam kalitesini büyük ölçüde etkiler.

*

Aşağıda, ileri derece beyin tümörü glioblastom hakkında detaylı bir sunum bulunmaktadır: