RNA Nedir ?
RNA, ribonükleik asit demektir. Uzun nükleotid zincirli önemli bir moleküldür.
- Bir nükleotit
- azotlu baz
- bir riboz şeker
- bir fosfat içerir
Tıpkı DNA gibi, canlılar için RNA da hayati önem taşır. RNA, DNA ve proteinler, tüm yaşam formları için gerekli olan üç ana biyolojik makromoleküldür. Hücrelerdeki genetik bilgi akışı DNA'dan RNA'ya ve ondan da proteinlere doğru olur. Proteinler hücrenin en çok çalışan elemanlarıdır; hücrelerdeki enzim olarak, yapısal bileşenler olarak ve hücre sinyallerinde çok önemli rol oynarlar.
DNA (deoksiribonükleik asit), hücrenin tasarımı gibi varsayılır; hücrenin büyümesi, beslenmesi ve çoğalması için gerekli olan bütün genetik bilgileri taşır. RNA'nın buradaki rolü hücrenin DNA fotokopisi olmaktır. Hücrenin protein üretmesi gerektiğinde, protein genini aktive eder ve haberci DNA parçasının çoklu kopyalarını RNA ya da mRNA olarak üretir. Daha sonra mRNA'nın çoklu kopyaları, genetik kodun proteine dönüştürülmesi için kullanılır. Böylece RNA, belirli bir genin bir kerede verebildiği protein miktarını artırabilir ve ne zaman ve ne kadar protein yapılacağının düzenlenmesi için önemli bir kontrol sağlar.
- Aşağıdaki şekilde, genetik bilgimizin depolandığı ve DNA'nın ileri düzeyde katlanması sonucu oluşan kromozomlardaki genetik bilginin, proteine dönüşürken RNA'nın nasıl bir DNA kalıbı olarak çalıştığı resmedilmiştir.
RNA'nın rolleri çok geniş ve ilginçtir. RNA kimyasal reaksiyonları hızlandırmak için enzimler (ribozimler) olarak da işlev görür. Klinik olarak önemli miktarda virüste genetik bilgi, DNA yerine RNA ile taşınır. RNA, hücre bölünmesi, farklılaşma, büyüme, hücre yaşlanması ve ölüm gibi hücresel süreçlerin düzenlenmesinde önemli bir rol oynar. RNA'lardaki kusurlar veya RNA'ların düzeni; kalp hastalığı, bazı kanserler, felç ve bazı önemli insan hastalıklarında rol oynar.
RNA iplikçikleri sürekli olarak yapılanır, parçalanır ve tekrar kullanılır. DNA’nın aksine; RNA, ultraviole (UV) ışınları tarafından hasara daha dirençlidir.
RNA'nın ana işlevi
RNA'nın asıl görevi, nükleus’tan ribozom’a genetik kod ihtiyacını proteinlerin yaratılması için transfer etmektir. Bu şekilde DNA'nın çekirdekten ayrılmasını önler. Böylelikle DNA ve genetik kod daha az hasar görmüş olur. RNA olmasaydı, proteinler yapılamazdı.
Enzimler olarak RNA'lar
Bazı RNA'lar enzimdir. RNA'lar karmaşık üçüncü derece yapıları benimsedikleri ve biyolojik süreçleri hızlandırıcı (katalizör) olarak davrandıkları bilinmektedir. Bu tür RNA enzimleri ribozimler olarak bilinir ve klasik bir enzimin pek çok özelliğini sergiler.
Kanser tanı ve tedavisinde RNA'ların kullanılması
Protein sentezini (üretme) genetik düzeyde kontrol eden mikro-RNA'ların (miRNA) hem kanserli hücrelerin çoğalmasını engellemede hem de kanser tanısında kullanılabileceği gösteren çalışmalar yürütülmektedir.
Bazı proteinler kanser hücreleri için büyüme faktörü gibi davranır. Eğer belli bir proteinin üretimi engellenmek istenirse, protein sentezinin mesajcı RNA (mRNA) oluşma aşamasında, genetik tekniklerle özel olarak hazırlanan mikro-RNA, bu mRNA'ya bağlanabilir. Oluşan kompleks çift zincirli bir yapıdır. Bağışıklık sistemimiz serbest halde bulunan çift zincirli DNA’yı, virüs DNA’sı olarak kabul ederek saldırıya geçer ve ortadan kaldırır.
*
- Kansere neden olan genler mikro RNA'lar ile susturulabilir mi?
- Tedaviye dirençli kanserler için çözüm ışığı: Mikro-RNA kullanımı
- İdrarda RNA tahlili ile prostat kanseri teşhisi çalışması
- Kolorektal kanserin erken tanısında yeni bir yöntem; kanda mikro RNA-21 düzeyi
