Sıtma ilacı Plaquenil, COVID-19 insan klinik çalışmasında avantaj göstermedi ve daha fazla yan etkiye neden oldu!

Sıtma ilacı hidroksiklorokinin (piyasa adı Plaquenil), yeni tip koronavirüse (SARS-CoV-2) bağlı gelişen COVID-19 tedavisinde, standart uygulamalara kıyasla hastalığın belirtilerini iyileştirmediği, hatta daha fazla yan etkiye sahip olduğu, Çin'de 150 hasta ile gerçekleştirilen randomize kontrollü bir klinik çalışmada ortaya kondu.

Sıtma ilaçlarının COVID-19 tedavisinde işe yarayıp yaramadığı, şu an dünyanın tartıştığı konuların başında gelmektedir. Laboratuvar çalışmaları ve az sayıdaki olumlu vaka örnekleri sonucunda, aksini bildiren çalışmalar da olmasına rağmen, birçok doktor ve hastane sorgusuz-sualsiz klorokin ve hidroksiklorokin ile COVID-19'lu hastalarını tedavi etmeye başladı. Hatta kimi hekimler hidroksiklorokini virüsle karşılaşmadan önce profilaktik (koruyucu) amaçla önermeye başladı. Bunun yanında ülkemizde sağlık çalışanlarına, COVID-19 hastası ile temastan hemen sonra yine profilaktik amaçla Sağlık Bakanlığı tarafından hidroksiklorokin kullanımı önerilmektedir. Ülkemizde 1 milyonun üzerinde sağlık çalışanı olduğu düşünüldüğünde bu önerinin ne kadar zorlayıcı olabileceği açıktır. Ayrıca kapsamlı insan deneylerinin sonuçları, yani daha güçlü bilimsel kanıtlar, sıtma ilaçlarının koronavirüs enfeksiyonunda etkinliğinin sanıldığı gibi olmadığı göstermeye başlaması, Sağlık Bakanlığımızın bu önerisini de tartışmaya açmıştır. Yazının devamında, hidroksiklorokin kullanımının, koronavirüs enfeksiyonunun patofizyolojisi ile nasıl çeliştiğine de kısaca değinmekteyiz.

Not: Hidroksiklorokin, klorokinin daha az toksik bir türevidir.

Bu çalışmanın baş yazarı olan Wei Tang, Çin'in Şangay şehri Ruijin Hastanesi'nde Göğüs Hastalıkları ve Yoğun Bakım Tıp Bölümleri uzmanları ile Şubat ayında Çin'deki 16 tedavi merkezinden COVID-19 hastalarını kaydetti.

Ek fayda sağlamadı

Çalışmanın başında belirlenen birincil sonlanım noktası 28 günlük takip sonrası SARS-CoV-2 testinin negatife dönüşüm oranı idi ve hidroksiklorokin alan ve almayan grupta negatifleşme oranı benzerdi: hidroksiklorokin artı standart tedavi alan kolda % 85.4, sadece standart tedavi alan kolda % 81.3 idi (P = .341). İki grup için SARS-COV-2 testinin negatife negatif dönüşüm oranları 4., 7., 10., 14. ve 21. günlerde benzerdi.

Bu sonuçların oldukça dikkat çekici olmasının bir başka sebebi daha var: daha önceki randomize olmayan (hasta seçiminin rastgele yapılmadığı) ve kör olmayan klinik çalışmalar, hidroksiklorokin ile viral yükte güçlü bir azalma olduğunu iddia etmişti.

Yan etkiler açısından büyük fark

Yan etki sıklığı hidroksiklorokin kolunda % 30 iken, kontrol grubunda % 8.8 idi. İshal en sık görülen yan etki olup, hidroksiklorokin grubundaki hastaların % 10'unda görülürken, kontrol grubundaki hiçbir hastada görülmemiştir.

Hidroksiklorokin kolundaki iki hastada ciddi yan etkiler (3. ve 4. derece) vardı; biri hastalık ilerlemesi, diğeri üst solunum yolu enfeksiyonu geçirdi. Hidroksiklorokin grubundaki hastalara 3 gün boyunca günlük 1200 mg'lık yüksek bir yükleme dozu ve ardından kalan günler için günde 800 mg'lık bir idame dozu verildi. Toplam süre hafif veya orta derecede hastalığı olan hastalar için 2 hafta ve ağır hastalığı olanlar için 3 haftaydı.

COVID-19 semptomlarının (belirtilerin) azaltılmasında faydası yok

Hem hidroksiklorokinin hem standart tedavinin, 28. güne kadar semptomların hafifletilmesine etkisi benzerdi. Hatta standart tedavi kolunda belirtiler daha fazla azalmıştı, fakat istatistiki olarak fark anlamlı değildi: hidroksiklorokin artı standart bakım ile % 59.9 ve tek başına standart bakım % 66.6.

Hastaların ortanca yaşı 46 ve % 55'i erkekti. Hemen hemen tüm hastalarda hafif veya orta derecede hastalık vardı; ikisinin ciddi hastalığı vardı.

Hidroksiklorokin çalışmalarının kafa karıştırıcı yönleri

Bu ve birçok diğer COVID-19 klinik çalışmalarında hastaların çoğunluğu deney ilaçlarının yanında başka ilaçlar kullanıyorlar. Bu nedenle tek bir ilacın etkinliğini araştırmak oldukça zor oluyor. Örneğin bu Çin çalışmasındaki hastaların % 89'u başka bir tedavi almaktadır.

Ayrıca şimdiye kadar çalışmalara idealin altında az sayıda hasta alındığı için randomizasyonun (rastgele hasta seçimi) iyi yapıldığını söylemek zordur. Bu nedenle çalışma başlangıcı anında iki grup arasında farklılıklar olmaktadır; örneğin tanı anında bir grupta daha fazla semptom olması, ortanca yaşların farklı olması gibi.

Bu çalışma, hidroksiklorokinin klinik bir yararı olabileceği olasılığına kapıyı tamamen kapatmıyor. Bir yararı varsa, ilacın antienflamatuar özellikleri ile ilgili gibi görünüyor.

Hidroksiklorokin önerilirken, koronavirüs enfeksiyonunun patofizyolojisi görmezden mi geliniyor?

Koronavirüsün inkübasyon (kuluçka) sürecinde ve enfeksiyonun ciddi olmayan erken aşamasında, virüse karşı adaptif bağışıklık tepkisi gereklidir. Bu yüzden, bu evredeki hastalarda bağışıklık sistemini aktifleştirici tedaviler akla gelmelidir. Yani erken dönemde bağışıklık sistemi virüse karşı antikor geliştirebilirse, bu iyi bir şeydir; bunu yapamazsa enfeksiyon ilerler. Halbuki hidroksiklorokinin özelliklerinden biri bağışıklık sistemini ılımlı bir şekilde baskılamasıdır, bu nedenle daha fazla yan etkiye sebep olup, iyileşmeye katkı sağlamıyor olabilir.

- İlgili konu: Yeni koronavirüse (SARS-Cov-2) BAĞIŞIKLIK SİSTEMİ NASIL TEPKİ VERİYOR? Sorun nerede?

Diğer çalışmalarda farklı sonuçlar

Bu çalışmada elde edilen hidroksiklorokinin anti-viral etkinliği üzerindeki olumsuz sonuçlar, daha önceki teşvik edici in-vitro (laboratuvar) bulguları ve 36 COVID-19 hastasıyla randomize olmayan bir çalışmadan yakın zamanda bildirilen verilere aykırıdır.

Bununla birlikte, daha önce de birçok uzmanın vurguladığı üzere, 36 hastalık önceki denemesi o zamandan beri sorgulanagelmiştir.

Açık bir yarar kanıtı olmamasına rağmen, hidroksiklorokin birçok ülkenin COVID-19 tedavi rehberlerinde yer almaktadır ve ABD Gıda ve İlaç İdaresi (FDA), kritik durumdaki COVID-19 olan yetişkin hastaların tedavisi için onay değil fakat kullanım "izni" vermiştir.

Buna karşılık, Amerika Enfeksiyon Hastalıkları Derneği son zamanlarda yetersiz veri nedeniyle COVID-19 hastaları için herhangi bir spesifik / özel tedavi önerilemeyeceğine karar vermiştir.

Sonuç olarak, sıtma ilacı hidroksiklorokinin COVID-19 tedavisinde etkili olup olmadığını net bir şekilde söyleyebilmek için daha geniş çaplı ve hasta seçiliminin bu Çin çalışmasında olduğu gibi rastgele yapıldığı başka klinik çalışmalara ihtiyaç olduğu açıktır. Ancak bu konuda şimdiye kadar yapılan en kapsamlı bu klinik çalışma, hidroksiklorokinin sanılanın aksine COVID-19 tedavisinde etkili olmadığını hatta daha fazla yan etkiye neden olabileceğini düşündürmeye başlamıştır.

* 

- TÜM KORONAVİRÜS YAZILARIMIZ 

*