Yalnızlık Seviyesi Yüksek Olan Kanseri Atlatanların Yaşam Kaybı Riski Daha Fazla

Kanser tedavisi süreci, hem fiziksel hem de psikolojik olarak zorlayıcı bir deneyim olabilir. Ancak, tedavi sürecinden sonra da kanseri atlatanların (cancer survivors) karşılaştığı zorluklar devam etmektedir. Yapılan son araştırmalar, bu kişilerin yalnızlık seviyelerinin yaşam kaybı riskini artırabileceğini göstermektedir.

24 Nisan 2024'te Journal of the National Comprehensive Cancer Network'te yayımlanan bir çalışma, yalnızlık düzeyi yüksek olan kanseri atlatan kişilerde yaşam kaybı riskinin daha yüksek olduğunu ortaya koymuştur. Bu bulgular, yalnızlığın fiziksel sağlık üzerindeki olumsuz etkilerini ve sağlık hizmetlerinin bu durumu ele alma gerekliliğini vurgulamaktadır.

COVID-19 pandemisi ile birlikte, yalnızlığın tıbbi bir sorun olarak önemi daha da belirgin hale gelmiştir.

2022 yılında sadece ABD'de 18 milyondan fazla kanseri atlatan kişi bulunmaktaydı ve bu sayının 2030 yılına kadar 22 milyona çıkması beklenmektedir. Kanser teşhisi ve tedavisi, bilişsel sorunlar ve işitme kaybı gibi fiziksel problemlerin yanı sıra, anksiyete ve depresyon gibi duygusal zorluklara da yol açabilir. Bu olumsuz etkiler, kanseri atlatanların sosyal ilişkilerini olumsuz etkileyebilir ve yalnızlık hissini artırabilir.

Yalnızlığın Sağlık Üzerindeki Etkileri – Önceki Araştırmalar

Toplumların gözlemine dayanan araştırmalar, yalnızlığın daha yüksek morbidite (hastalık) ve mortalite (yaşam kaybı) riski ile ilişkili olduğunu göstermiştir. Örneğin, İsveç'te yapılan bir çalışmada, yüksek düzeyde yalnızlık bildiren sağlıklı bireylerin, yalnız hissetmeyenlere göre %27 daha yüksek yaşam kaybı riski taşıdığı bulunmuştur. ABD'de yaşlı bir grup üzerinde yapılan başka bir çalışmada da yalnızlığın daha yüksek yaşam kaybı riski ile ilişkili olduğu saptanmıştır. 2021'de yayımlanan bir başka araştırmada ise yalnızlığın, orta yaşlı erkeklerde kanser riskini artırdığı gösterilmiştir.

Kanseri Atlatanlarda Yalnız Hissetmenin Sebepleri Üzerine

Kanseri atlatanların, teşhis ve tedavi geçmişlerine bağlı olarak, bu duruma özgü yalnızlık sebepleri olabilir.

• Aile ve arkadaşları, hastalıkla ilgili endişelerini anlamayabilir,
• Kanserle ilgili korku ve kaygılarını paylaşmakta tereddüt edebilirler ve
• Kanser deneyimleri sırasında bekledikleri veya ihtiyaç duydukları desteği alamamış olabilirler.

Bu durumlar, sosyal izolasyon hissini daha da artırabilir. Kanseri atlatanlar arasında yalnızlığın yaygınlığını ve sağlık üzerindeki etkilerini anlamak, hem kanser bakımı hem de birinci basamak sağlık hizmetleri için önemli klinik çıkarımlara sahiptir.

Araştırmanın Özeti

Araştırmacılar, 2008-2018 yılları arasında gerçekleştirilen Health and Retirement Study'den 50 yaş ve üzeri kanser atlatanlarını analiz etmişlerdir. Yalnızlık, 20 maddelik UCLA Yalnızlık Ölçeği'nin 11 maddelik kısaltılmış versiyonu kullanılarak değerlendirilmiştir. Bu ölçekle elde edilen puanlar, toplam yalnızlık puanlarını oluşturmuş ve dört kategoriye ayrılmıştır:

• 11-12 puan: düşük/hiç yalnızlık
• 13-15 puan: hafif yalnızlık
• 16-19 puan: orta yalnızlık
• 20-33 puan: şiddetli yalnızlık

Bu anket çalışmasında, kanseri atlatan 3447 kişinin verileri ve toplamda 5808 kişi-yıl gözlem süresi incelenmiştir. Hastalar, düşük/hiç yalnızlık (%24.3), hafif yalnızlık (%24.5), orta yalnızlık (%23.6) ve şiddetli yalnızlık (%27.6) seviyelerinde rapor vermiştir.

UCLA Yalnızlık Ölçeği'nin 11 maddelik kısaltılmış versiyonunun Türkçe çevirisi

Bulgular

Düzeltilmiş analizlere göre, yüksek yalnızlık puanlarına sahip hastalar daha yüksek yaşam kaybı riski taşımaktadır. Düşük ya da hiç yalnızlık yaşamayan hastalarla kıyaslandığında, kayam kaybı riski oranları şu şekildedir:

• Hafif yalnızlık için: 1.2 kat (95% CI, 0.86–1.63)
• Orta yalnızlık için: 1.4 kat (95% CI, 1.01–1.96)
• Şiddetli yalnızlık için: 1.7 kat (95% CI, 1.25–2.23)

Aşağıdaki grafik, farklı yalnızlık seviyelerinin kanser atlatanlarındaki hayatta kalma olasılığı üzerindeki etkisini göstermektedir. Grafikteki dört çizgi, çeşitli yalnızlık seviyelerini temsil eder ve zaman içinde hayatta kalma olasılıklarını gösterir.

• Mavi Çizgi (Low/No loneliness - Düşük/Hiç Yalnızlık): Yalnızlık puanı 11-12 olan bireyler için hayatta kalma olasılığını gösterir.
• Kırmızı Çizgi (Mild loneliness - Hafif Yalnızlık): Yalnızlık puanı 13-15 olan bireyler için hayatta kalma olasılığını gösterir.
• Yeşil Çizgi (Moderate loneliness - Orta Yalnızlık): Yalnızlık puanı 16-19 olan bireyler için hayatta kalma olasılığını gösterir.
• Açık Mavi Çizgi (Severe loneliness - Şiddetli Yalnızlık): Yalnızlık puanı 20-33 olan bireyler için hayatta kalma olasılığını gösterir.

Grafiğin Anlamı: Bu grafikte, yalnızlık seviyesi arttıkça hayatta kalma olasılığının azaldığı görülmektedir. Düşük veya hiç yalnızlık yaşamayan bireylerin (mavi çizgi) hayatta kalma olasılığı, şiddetli yalnızlık yaşayan bireylere (açık mavi çizgi) kıyasla daha yüksektir.

Sonuç

Bu çalışma, yalnızlığın kanser atlatanlarında daha yüksek yaşam kaybı riskleri ile ilişkili olduğunu gösteren literatüre önemli bir katkı sağlamaktadır. Bu bulgular, yalnızlıkla ilişkili olumsuz sağlık sonuçlarını azaltmaya yönelik müdahaleleri bilgilendirmek için yalnızlığın değerlendirilmesi ve yönetimi için en uygun yöntemlerin belirlenmesine yönelik gelecekteki araştırmalar için temel oluşturabilir.

Önerilen Uygulamalar

• Yalnızlık taraması, rutin sağlık kontrollerinin bir parçası olarak dahil edilmelidir.
• Sağlık hizmeti sağlayıcıları arasında işbirliği ve koordinasyon artırılmalıdır.
• Kanseri atlatanlara yönelik destek programları geliştirilmelidir.

Bu bulgular, kanser sonrası bakımın kapsamının genişletilmesi ve yalnızlık gibi psikososyal faktörlerin dikkate alınması gerektiğini bir kez daha gözler önüne sermektedir. Bu yaklaşım, kanser atlatanlarının yaşam kalitesini artırmada önemli bir adım olacaktır.

*

Ülkemizde, Kanseri Atlatanların Yalnızlık Sebepleri Farklı Olabilir

Ülkemizde kanseri atlatan bireylerin yalnızlık hissetme sebepleri, diğer ülkelerdekinden farklılık gösterebilir. Bu durumun altında yatan sebepler arasında, hastalıkları hakkında yeterli bilgiye sahip olunmaması, yakınlarının onlara bu konuda dürüst davranmaması veya güven kaybı gibi faktörler yer alabilir. Kanserle mücadele eden bireyler, hastalıklarının ciddiyeti ve tedavi süreci hakkında açık bir iletişim kurmakta zorlanabilirler. Bu durum, hastaların kendilerini izole hissetmelerine ve yalnızlık duygusunun artmasına yol açabilir.

Türkiye'de bu konuda yapılan sınırlı sayıda araştırma bulunmakla birlikte, kanser atlatan bireylerin psikososyal ihtiyaçlarının ve yaşadıkları zorlukların anlaşılması için daha fazla çalışmaya ihtiyaç vardır. Kanser hastalarının ve kanseri atlatanlarının psikolojik destek almasının, yalnızlık hissini azaltmada etkili olabileceğine dair bulgular bulunmaktadır. Bu bağlamda, kanser hastalarının tedavi süreçlerinde psikososyal desteğin artırılması, yalnızlık duygusunun hafifletilmesinde önemli bir adım olabilir.