Beta-Talasemi Tedavisinde İlk Hücre Bazlı Gen Terapisi FDA Onayı Aldı

Düzenli eritrosit transfüzyonu (kırmızı kan hücresi nakli) gerektiren beta-talasemili yetişkin ve pediatrik hastaların tedavisi için ilk hücre bazlı gen tedavisi olan betibeglogene autotemcel (Zynteglo), 17 Ağustos 2022'de FDA (ABD Gıda ve İlaç İdaresi) onayı aldı.

Bu onay, özellikle sürekli kırmızı kan hücresi transfüzyonu ihtiyacı olan bireylerde beta-talasemi tedavisinde önemli bir ilerlemedir ve bu ciddi hastalıkta şimdiye kadar tedavi adına atılmış en anlamlı adımı ifade etmektedir.

Daha önce 2019 yılında, luspatercept-aamt (Reblozyl) adlı ilaç, kan nakli gerektiren beta-talasemili erişkin hastalarda aneminin tedavisi için FDA onayı alan ilk ilaç olmuştu. 

Beta-talasemi Nedir?

Beta-talasemi, beta-globin alt birimindeki mutasyonlar yoluyla kandaki normal hemoglobin ve kırmızı kan hücrelerinin azalmasına neden olan ve vücuda yetersiz oksijen verilmesine yol açan bir tür kalıtsal kan hastalığıdır.

Beta-talasemi, tıpta "anemi" dediğimiz kansızlığın nedenlerinden biridir. Azalmış kırmızı kan hücresi seviyeleri, baş dönmesi, halsizlik, yorgunluk, kemik anormallikleri ve daha ciddi komplikasyonlar gibi bir dizi sağlık sorununa yol açabilir.

Beta talasemi anne ve babadan çocuklara kalıtsal olarak geçen, önlenebilir bir kan hastalığıdır. Türkiye’nin de içinde olduğu Akdeniz ülkelerinde önemli bir halk sağlığı sorunudur. Taşıyıcıların saptanması, genetik danışma ve doğum öncesi tanı konabilmesiyle engellenebilir bir hastalık olmasına rağmen, dünyada her yıl en az 365.000 talasemi hastası doğmakta ve tedavi görmektedir. Türkiye’de yaklaşık 1.300.000 talasemi taşıyıcısı ve 4.500 kadar talasemi hastası vardır.

Beta talasemi hastalığı ağır, tedavi düzgün sürdürülmezse yaşam süresini belirgin kısaltan ve yaşam kalitesini çok olumsuz etkileyen bir hastalıktır. Hastalığın tedavisi zordur ve maliyeti çok yüksektir. Talasemili bir hastanın yıllık tedavi maliyeti 10.000 dolar civarındadır. Bu nedenle, hastalıklı bireylerin doğmasını engellemek çok önemlidir ve gerekli koruyucu önlemlerin alınması devlet tarafından da desteklenmektedir.

Beta-talaseminin en şiddetli şekli olan transfüzyona bağımlı beta-talasemi, standart tedavi yöntemi olarak genellikle yaşam boyu kırmızı kan hücresi transfüzyonlarını gerektirir. Bu düzenli transfüzyonlar, vücutta aşırı demir birikmesi nedeniyle kalp, karaciğer ve diğer organlardaki problemler de dahil olmak üzere, kendi başına birçok sağlık komplikasyonuyla ilişkilendirilebilir.

FDA Onayı Getiren Çalışmalar

Zynteglo'nun güvenliği ve etkinliği, düzenli transfüzyon gerektiren beta-talasemili yetişkin ve pediyatrik hastaları içeren iki çok merkezli klinik çalışmada belirlenmiştir. Etkinlik, hasta en az 12 ay boyunca herhangi bir kırmızı kan hücresi transfüzyonuna ihtiyaç duymadan önceden belirlenmiş bir hemoglobin seviyesini koruduğunda elde edilen transfüzyon bağımsızlığının sağlanmasına dayalı olarak kurulmuştur.

Zynteglo alan 41 hastanın %89'unun transfüzyon bağımlılığı ortadan kalktı.

Zynteglo ile ilişkili en yaygın yan etkiler arasında trombosit ve diğer kan hücresi düzeylerinin azalması, ayrıca mukozit, ateşli nötropeni, kusma, ateş, saç dökülmesi, burun kanaması, karın ağrısı, kas-iskelet ağrısı, öksürük, baş ağrısı, ishal, döküntü, kabızlık, mide bulantısı, iştah azalması, pigmentasyon bozukluğu ve kaşıntı yer alır. 

Bu tedaviyle ilişkili potansiyel bir kan kanseri riski vardır; ancak şimdiye kadar Zynteglo alan hastalarda herhangi bir sekonder (ikincil) kanser vakası görülmedi. Zynteglo alan hastalar, herhangi bir kanser kanıtı için en az 15 yıl boyunca izlenmelidir. Hastalar ayrıca Zynteglo uygulaması sırasında aşırı duyarlılık reaksiyonları için izlenmeli ve trombositopeni ve kanama açısından izlenmelidir.

Genetik mühendisliği teknikleri ile geliştirilen bu hücre bazlı gen tedavisi, şu an için sadece ABD'de onaylı ve ulaşılabilir haldedir ve bu tedavinin 1 hasta için maliyetinin 2,8 milyon dolar olduğu açıklanmıştır.