Kanser tedavileri bazı erkeklerde, kadınlarda olduğu gibi bir takım menopozal şikayetlere neden olabilir. Örneğin, prostat kanseri için kullanılan hormon baskılama tedavileri ateş basmaları, terleme ve cinsel istek azalması görülebilir. Erkekler için bu yan etkiler sıkıntı verici ve zorlayıcıdır.

Bu yazımızda kanser tedavisi sırasında ve sonrasında erkeklerdeki menopoz şikayetlerinin yaşamlarını nasıl etkileyebildiği ve baş edebilmek için neler yapılabileceği hakkında bilgi vereceğiz.

Erkek menopozu nedir?

Erkek menopozu olarak da bilinen andropoz, yaşlanmayla beraber testosteron düzeylerinde düşüş yaşanması ve bu düşüşle meydana gelen belirtilere denir. Daha tıbbi bir tanımla; erkeklerde, diğer hastalıklar dışında, yaşın ilerlemesine bağlı olarak gelişen testosteron azalması ve buna bağlı klinik belirtilerin oluşması duruma andropoz (geç başlangıçlı hipogonadizm) denilmektedir. Erkek menopozu tanısı için serum testosteron seviyesi < 8-11 nmol/L veya < 300 ng/dL altında olmalıdır.

60 yaşına kadar neredeyse 3 erkekten 1’inde; 80 yaş sonrası ise 2 erkekten 1’inde testosteron hormonunun eksikliği gelişmektedir.

Erkekler kadınlar gibi bir menopoz yaşamaz. Kadınlarda menopoz, seks hormonları, östrojen ve progesteron üretiminin hızlı bir şekilde azaldığı bir dönemdir. Bu normalde çeşitli psikolojik ve fiziksel belirtiler oluşturur. Erkek yaşlandıkça erkek seks hormonu (testosteron) üretimi de azalır. Bu genelde zaman içinde yavaş yavaş olur. Bu süre zarfında erkekler aşağıdaki gibi semptomlar (şikayetler) yaşayabilir:

  • Ruhsal sıkıntılar ve sinirlilik
  • Cinsel sorunlar (erektil disfonksiyon (sertleşme kaybı) veya libido kaybı (cinsel istekte azalma))
  • Yorgunluk ve halsizliğin uyku düzenini değiştirmesi
  • Enerji düşmesi
  • Sıcak basması ve terleme
  • Depresif ruh hali ve
  • Motivasyon eksikliği

- İlgili konu: Testosteron eksikliği belirtileri, tedavisi, andropoz ve prostat kanseri

Bu semptomlar ile testosteron azalması arasındaki ilişki hala tartışmalıdır. Ancak, belirli kanser tedavisi gören erkeklerde, kadın menopoz sıkıntılarına benzer tedavi yan etkileri yaşayabileceğini biliyoruz. Bunun en çok görüldüğü kanserler, prostat kanseri ve erkek meme kanseridir. Bunun dışında tüm kanser tedavileri testosteron düşüklüğü sonucu yukarıdaki şikayetlere ve erkek menopozuna yol açabilir.

Hormon baskılama tedavisi ve prostat kanseri

Prostat kanserini tedavi etmek için kullanılan hormon tedavileri, menopoz semptomlarına neden olabilir. Çünkü bu tedavilerde kullanılan ilaçlar, insan vücudundaki hormon düzeylerini azaltabilir. Yan etkilerin düzeyi, hormon ilacının dozuna, türüne bağlı olacaktır. Prostat kanserinde hormon tedavisi gören erkeklerde kısa dönemde şöyle yan etkiler görülebilir:

  • Sıcak basması ve terleme
  • Cinsel sorunlar
  • Yorgunluk, halsizlik ve bitkinlik
  • Meme hassasiyeti

Bu belirtiler, erkekte tedaviye başladıktan hemen sonra gerçekleşebilir.

Ateş basmaları ve terleme

Hipofiz bezini durdurarak testosteron üretimini engelleyen bazı ilaçlarda aşırı terlemeler görülebilir. Bu durum kadınların menopoz sırasında yaşadıkları ateş basmalarına benzer şikayetlere neden olabilir. Bu ilaçlardan örnek vermek gerekirse, goserelin asetat (Zoladex), buserelin (Suprefact) ve leuprorelin (Prostap) sayılabilir. Bu ateş basmaları ve terleme yüzde kızarıklık ve baygınlık hissine neden olabilir. Bir süre bu ilaçları kullandıktan sonra ise sıcak basması azalır, ancak bazılarında ise bu ateş basmaları ilacın alındığı süre boyunca devam eder.

Son zamanlardaki bazı araştırmalar, venlafaksin adı verilen bir antidepresan ilacı almanın veya akupunktur uygulamasının ateş basmalarını azaltabileceğini göstermektedir. Ancak, bu seçenekleri doktorunuzla tartışmanız gerekir.

Ateş basmaları ve terlemeler için şunları yapabilirsiniz:

  • Evinizi serin tutun-vantilatör kullanın
  • Hafif pamuklu kıyafetler giyin
  • Alkol, kafein ve nikotin alımınızı azaltın
  • Güneş altında kalmayın
  • Serin su ile duş alın
  • Yatağınızın başucunda gece terlemeleriniz için temiz havlu bulundurun
  • Bol su tüketin, su içmek için ateş basmalarını beklemeyin

Cinsel problemler

Hormon ilaçları alan erkekler ereksiyon problemi yaşayabilirler. Bunun nedeni bu ilaçların testosteron üretimini durdurmasıdır. Bu durumun kalıcı veya geçici olması kullanılan ilaca göre değişkenlik gösterebilir. Mesela bikalutamid (Casodex) gibi anti-androjenleri alan erkeklerin yaklaşık yarısı ereksiyon sorunu yaşamaz ve cinsel hayatları devam eder. Ereksiyon problemi, prostatın ameliyatla alınması, radyoterapi veya diğer prostat kanseri tedavilerinden de kaynaklanabilir.

Ereksiyon elde etmenize yardımcı olabilmesi için doktorunuzdan ilaç önerisi isteyebilirsiniz.

Eşinizle cinselliğiniz hakkında nasıl hissettiğinizi konuşun. Bu onların süreci daha iyi anlamalarına ve cinsel yakınlığın zaman zaman neden zor olabileceğini bilmelerini sağlar.

Ayrıca cinsellik yalnız penetrasyondan (birleşme) ibaret değildir; öpüşmek ve sarılmak da çifter arasında yakınlık sağlanmasını mümkün kılar. Bu dönemde bazı cinsel danışmanlıklardan yararlanabilirsiniz.

Zayıf ve yorgun hissetmek

Prostat kanseri için hormon tedavisi genellikle yorgunluk ve halsizliğe neden olur.

Bu yorgunluğun azaltılmasına yardımcı olmak için:

  • Enerjinizi artırmak için her gün hafif egzersizler yapın
  • Kendinize iyi davranın ve yorgun hissetmeye başladığınızda dinlenin
  • Gününüzü planlayın
  • En önemli etkinlikleri enerji seviyeniz yüksek olduğunda yapın
  • Enerji düzeyinizi korumak için sağlıklı ve dengeli bir diyet yapın.
  • Alışveriş, yemek pişirme ve diğer günlük işler ile ilgili yardım isteyin.

Masaj, yoga, akupunktur, tai-chi, psikoterapi ve diğer rahatlama teknikleri gibi destek terapilerin kullanılması da yararlı olabilir. Stresi hafifletmeye yardımcı olabilir ve daha enerjik ve kontrolde hissetmenizi sağlar.

Erkek menopozunun uzun dönemde etkileri

Hormon tedavisi gören erkeklerin uzun sürede olabilecek yan etki riskleri de vardır. Bu uzun süreli yan etkiler şunları içerebilir:

  • Kilo almak
  • Kemik zayıflaması (osteoporoz)
  • Ruh hali değişimleri, depresyon ve hafıza sorunları
  • Kemik incelmesi / kırıkları

Hormon seviyenizi azaltan veya bloke eden bir kanser tedavisi sonucu kemik yoğunluğunun azalması (osteoporoz) riski altında olabilirsiniz. Bu, kemik kırılması riskinin arttığı anlamına gelir. Doktorunuz bu riske karşı bir tarama yapabilir ve koşma, yürüme, bisiklete binme, düzenli ağırlık egzersizlerine devam etmek gibi önerilerde bulunabilir. Bu tür egzersizler kemiklerinizi güçlendirmenin bir yoludur. Kemik erimesine karşı kullanabilecek ilaçlar da vardır, örneğin, bisfosfonat tedavisi veya denosumab adı verilen ilaçlar. Bunların sizin için uygun olup olmadığını doktorunuza danışmanız gerekir.

Kilo almak

Hormon tedavisi sırasında kilo kontrolü zor olabilir. Her gün düzenli egzersiz programına devam edin ve dengelenmiş sağlıklı bir diyet yiyin.

Hafıza değişiklikleri

Bazen hormon tedavisi hafızanızı etkileyebilir. Tedavi sonrası hafıza genellikle iyileşir. Tedavi sırasında önemli şeyleri unutmamak için not ve günlük tutabilirsiniz. Önemli bir hafıza değişikliğiniz olduğunu düşünüyorsanız doktorlarınız ve hemşirelerinizle konuşun.

Erkek meme kanseri ve menopoz semptomları

Erkeklerde meme kanseri çok nadir görülür. Bu tedaviler menopozal şikayetlere neden olabilir. Meme kanserli erkeklerde en çok kullanılan hormon tedavisi tamoksifendir. Tamoksifen ateş basması, terleme, duygusal değişiklik, kilo alımı, cinsel isteksizlik, halsizlik ve hafıza değişimlerine neden olabilir.

- İlgili konu: Erkeklerde memede kitle nasıl anlaşılır, kanser olabilir mi? Belirtileri ve tedavisi

Duygusal durum

Menopoz semptomlarına sahip olmak duygusal olarak sıkıntılı bir deneyim olabilir. Bazı günlerde iyi hissederken, bazı günlerde de öfkeli, sinirli ve düşük modda hissedebilirsiniz. Neler olduğunu ve bir daha normal halinize dönüp dönemeyeceğinizi merak edebilirsiniz. Eşinizle, arkadaşlarınız ve aileniz ile nasıl hissettiğinizi anlatın.

Kanserli başka erkekler ile tanışıp konuşmak, bilgi ve destek kaynağı sağlayabilir. Aynı şekilde doktorlar ve hemşirelerden de bu anlamda destek alabilirsiniz.

Birçok erkek duygularını ifade etmekte zorlanmaktadır. Kanser destek grupları veya danışmanlık çok büyük miktarda yardım sağlayabilir.

Genel olarak bu şikayetleri olan erkeklerde üzüntü, kaygı ve yalnızlık hissi normaldir. Ancak, bu belirtiler devam ederse ve ruh halinizin çökkün ve değişmiyor olduğunu düşünüyorsanız, doktorunuzu görmeniz önemlidir. Depresyon yaşıyor olabilirsiniz. Depresyonu tedavi etmek için yapılabilecek çok şey var ama öncelikle birileriyle paylaşmalısınız. Ne kadar erken yardım alırsanız o kadar kolay tedavi edilir. Depresyon bir zayıflık değildir. Tedavi gerektiren çok kişinin yaşadığı tıbbi bir durumdur.

Erkek menopozu için testosteron tedavisi ve dikkat edilmesi gerekenler

Yaşlanan erkeklerde testosteron tedavisinin beden görünümünde, kas ve yağ kütlesi dengesinde, kemik yoğunluğunun artmasında, insülin direnci ve kolesterol profilinde olumlu etkileri var gibi görünmektedir. Ancak kas kuvveti, cinsel fonksiyonlar ve ruh haline olan katkısı için veriler halen tartışmalıdır.

Testosteron tedavisi alan erkeklerin yan etkilerden korunması için belli aralıklarla takip edilmesi önerilmektedir. Tedavi öncesinde mutlaka kanda total testosteron, PSA, karaciğer enzimleri, hemoglobin ve hematokrit değerleri ve kolesterol profilinin bakılması; tedavi sonrasında da belirli aralıklarla kontrolü önerilmektedir. Tedavide şikayetlerin gerilediği en düşük doz verilmesi esas amaçlanmakla birlikte hedeflen testosteron değerine yükseltilmesi (250-300 ng/dl) yeterli görülmektedir.