FAPI PET Hangi Kanserlerde Klasik FDG PET Taramaya Üstündür?

PET taramaları, onkolojide tümörlerin metabolik aktivitelerini ortaya koyarak tanı ve evreleme süreçlerinde devrim yaratmıştır. Bu görüntüleme yöntemi, kanser hücrelerinin aktif olduğu bölgeleri yüksek hassasiyetle tespit edebilir, böylece tedaviye yön verme ve tedavi yanıtını izleme açısından kritik bir rol oynar. Özellikle nüks (tekrarlama) ve metastazların belirlenmesinde kullanılan PET, kanser hastaları için hastalık gidişatını iyileştirme potansiyeli ile onkolojinin kaderini değiştiren önemli bir araçtır.

Fibroblast aktivasyon proteini (FAPI) PET görüntüleme teknolojisi, klasik FDG PET/BT taramalarının sınırlılıklarını aşarak kanserlerin daha hassas ve özgül şekilde tespit edilmesinde önemli bir yenilik olarak öne çıkmaktadır. FAPI, kanserle ilişkili fibroblastlarda (KAF'ler) yüksek düzeyde ifade edilen bir protein olarak, tümör mikroçevresi ve ilerleyişi üzerinde belirleyici bir role sahiptir. Son yıllarda yapılan çalışmalar, FAPI'nin özellikle stromal (bağ-destek doku) yoğunluğu yüksek kanserlerde daha etkili bir tümör görüntüleme sağladığını ortaya koymaktadır. Bu yazıda, FAPI PET/BT teknolojisinin geleneksel FDG PET/BT'ye kıyasla üstün olduğu başlıca kanser türleri, bilimsel bulgular ışığında ele alınacaktır.

Şeklin açıklaması: Radyoaktif işaretleyici olarak tasarlanan FAPI, hastaya damar yolundan uygulandıktan sonra, tümör mikroçevresinde yoğun bir şekilde bulunan kanserle ilişkili fibroblastlar tarafından tutulur. Bu da tümörün görüntülenmesine olanak verir.

Kanser Tanısında Yeni Bir Dönem: FAPI PET ve Avantajları

Geleneksel FDG PET, özellikle glikoz metabolizmasının belirgin olduğu kanser türlerinde etkili bir görüntüleme sağlar. Bununla birlikte, bazı kanser tiplerinde düşük duyarlılık ve özgüllük oranları sunması, alternatif teknolojilere duyulan ihtiyacı ortaya koymuştur. FAPI PET, kanserle ilişkili fibroblastların (KAF) bol olduğu tümörlerde yüksek görüntüleme kalitesi sağlayarak FDG PET’in sınırlandığı durumlarda önemli bir seçenek haline gelmiştir.

KAF'ler, tümör mikroçevresinde destekleyici bir yapı oluştururken aynı zamanda bağışıklık sistemini baskılayıcı faktörler de salgılar. FAPI’nin KAF’lere özgü bağlanma yeteneği sayesinde, bu yapıların yoğun olduğu kanser türlerinde daha yüksek bir doğruluk oranına ulaşılmaktadır.

Şeklin açıklaması: Yeni bir görüntüleme ajanı olan FAPI, klinik uygulamalarda birçok kansere ve bunlara bağlı metastazların tanı ve yönetiminde kullanılmaktadır. Bu bağlamda, FAPI'nin FDG'ye kıyasla daha yüksek tümör/arka plan oranı sağladığı, özellikle over kanseri ve kolorektal kanserlerde maksimum standart tutulum değerinde (SUVmax) düşük dalgalanma ve varyasyon gösterdiği gözlemlenmiştir. Şekil, FAPI görüntülemenin hangi tümör türlerinde kullanılabildiğini göstermektedir.

Aşağıda birkaç kanser türü için FDG PET ve FAPI PET farkları görülebilir:

Şeklin açıklaması: FAPI PET, klasik FDG PET’in yetersiz kaldığı kanser türlerinde özellikle faydalı olabilir. Örneğin, tümör mikroçevresinin ön planda olduğu bazı kanser türlerinde FAPI PET ile tümörlerin daha iyi görüntülendiği yukarıda gösterilmiştir. Yukarıda da görüldüğü üzere mide, pankreas, karaciğer ve over kanserinde, FAPI PET çok daha iyi bir görüntüleme sağlamaktadır.

Karaciğer Tümörleri: Hepatoselüler Karsinom (HCC) ve Kolanjiokarsinom (CC)

Karaciğer kanserleri, dünya genelinde önemli bir sağlık sorunu olup, yüksek yaşam kaybı oranlarıyla bilinmektedir. Karaciğerin primer/ana tümörleri iki ana histolojik kanser tipinden oluşur: hepatoselüler karsinom (HCC= hepatocellular carcinoma) ve kolanjiyokarsinom (CC= cholangiocarcinoma). HCC, karaciğerin kendi hücrelerinden kaynaklanır ve tüm karaciğer kanserlerinin %75'ini oluştururken, CC safra yollarından kaynaklanır ve %12-15 oranında görülür​.

Karaciğer kanserleri sıklıkla ileri evrelerde teşhis edilir ve bu, hastalıkta küratif tedavi (tam şifa) seçeneklerinin sınırlı kalmasına yol açar. Görüntüleme yöntemleri, karaciğer kanserlerinin tanı ve evrelemesinde kritik öneme sahiptir. Özellikle, 18F-florodeoksiglukoz (FDG) pozitron emisyon tomografisi/bilgisayarlı tomografi (PET/BT), karaciğer dışı metastatik hastalıkların değerlendirilmesinde yaygın kullanılsa da primer karaciğer kanserlerinin tespitinde sınırlı başarı sağlamaktadır​. Bununla birlikte klasik FDG-PET, karaciğerdeki kanserli oluşumların tespitinde zayıf kalır.

Son yıllarda geliştirilen 68Ga-fibroblast aktivasyon protein inhibitörü (FAPI) PET/BT, kanserle ilişkili fibroblastlarda yoğun şekilde eksprese edilen fibroblast aktivasyon proteinini hedef alır. Bu sayede karaciğer tümörlerinde, özellikle yoğun stromal bileşene sahip CC gibi kanserlerde daha yüksek duyarlılık sağlar​.

Çalışmalarda, FAPI PET/BT’nin primer HCC tespitinde duyarlılığının %98.5, CC tespitinde ise %97.6 olduğu rapor edilmiştir​. Buna karşın FDG PET/BT’nin duyarlılığı yalnızca %56.1 olarak hesaplanmıştır​. FDG PET/BT’nin sınırlı duyarlılığı, karaciğerin yüksek şeker matobolizmasıyla ilişkilidir. FAPI PET/BT'de ise bu sınırlamaların olmaması, karaciğerdeki tümörleri daha net bir şekilde görüntüleyebilme avantajı sunar​.

Karaciğer-dışı Metastazların Tespiti

Karaciğer-dışı metastazların değerlendirilmesinde de FAPI PET/BT’nin yüksek duyarlılık sağladığı belirlenmiştir. Çalışmalarda FAPI PET/BT, karaciğer-dışı metastatik hastalıkların tespitinde %92.2 duyarlılık gösterirken, FDG PET/BT’nin duyarlılığı %72.4 olarak belirlenmiştir​.

Sonuç FAPI PET/BT, karaciğer kanserlerinde hem primer tümörlerin hem de metastatik hastalıkların tanısında yüksek bir doğruluk sağlar ve FDG PET/BT'nin eksik kaldığı alanlarda yeni bir seçenek olarak öne çıkmaktadır. Ancak FAPI PET/BT, yeni bir yöntem olarak daha geniş çaplı, çok merkezli çalışmalarda doğrulanmalıdır.

Pankreatik Kanserler: Pankreatik Duktal Adenokarsinom (PDAC)

Pankreas kanseri, stromal dokunun baskın olduğu bir tümör yapısına sahiptir ve bu özellik, FAPI PET’in bu kanser türünde FDG PET'e göre daha etkili bir tarama sunmasını sağlar. Pankreatik duktal adenokarsinom (PDAC) vakalarında, tümörün çevresindeki stromal fibroblastlarda FAP yüksek oranda ifade edilmektedir. Çalışmalar, FAPI PET’in pankreas kanserinde daha yüksek tümör/arka plan oranları sunduğunu ve özellikle lenf nodu ve uzak metastazların tespitinde daha başarılı olduğunu göstermektedir​. Ayrıca, PDAC'nin yüksek mortalite oranları göz önüne alındığında, FAPI PET'in bu kanser türünde daha hassas görüntüleme sağlaması erken teşhis ve tedavi açısından önemli bir avantaj sunmaktadır.

Gastrointestinal Kanserler: Mide ve Kolorektal Kanserler

Mide ve kolorektal kanserlerde de FAPI PET'in FDG PET'e kıyasla daha yüksek duyarlılık ve netlik sunduğu çeşitli araştırmalarla doğrulanmıştır. Özellikle mide kanserinde, FAPI PET’in diffüz ve bağırsak tipi tümörlerde yüksek hassasiyet sağladığı, küçük ve glikoz metabolizması düşük lezyonları bile belirgin bir şekilde tespit edebildiği gösterilmiştir​. Bu, özellikle FDG PET’in yetersiz kaldığı signet-hücreli karsinom ve mukoza adenokarsinoması gibi alt tiplerde FAPI PET'in tercih edilmesine yol açmaktadır.

Kolorektal kanserlerde ise FAPI PET’in, özellikle lenf nodu ve peritoneal yayılım gibi metastatik durumlarda FDG PET'e göre daha yüksek duyarlılık sunduğu bildirilmektedir. FAPI’nin, tümör sınırlarının belirginleştirilmesinde ve cerrahi planlamada kolaylık sağlaması, tedavi sonuçlarını iyileştirmede etkili bir araç olduğunu göstermektedir.

Meme Kanseri Evrelemesinde FAPI PET'in Üstünlüğü

Meme kanserinin etkin tedavisi ve hasta yönetiminde doğru evreleme kritik önem taşımaktadır. Bu kapsamda, yeni tanı almış meme kanseri vakalarının sistemik evrelemesinde FAPI PET/BT ve 18F-FDG PET/BT'nin karşılaştırmalı analizinde, FAPI PET/BT'nin evreleme doğruluğunun daha yüksek olduğu ortaya konmuştur. FAPI PET/BT’nin, yaklaşık %20 oranında hastayı yeniden evrelemesi, bu görüntüleme yönteminin klinik uygulamalardaki etkinliğini vurgulamaktadır.

Meme kanserinde yaygın olarak kullanılan 18F-FDG PET/BT, bazı sınırlamalar taşımaktadır. İnflamatuvar meme lezyonlarında yanlış pozitif sonuçlar ve belirli meme kanseri alt tiplerinde düşük duyarlılık bu sınırlamalar arasında yer alır. FDG PET/BT'nin kısıtlı doğruluğu, özellikle inflamatuvar yanıtların sıklıkla yanlış pozitif olarak değerlendirilmesine neden olabilir. Bu durum, klinik karar süreçlerini etkileyerek, yanlış tedavi planlamalarına yol açabilir.

68Ga-FAPI PET/BT, fibroblast aktivasyon proteinini hedef alarak kanserle ilişkili fibroblastlarda yüksek duyarlılık gösterir ve bu da meme kanseri vakalarında birincil tümör ve metastaz tespitinde daha etkili bir görüntüleme sağlar. Yeni yapılan çalışmalarda, 68Ga-FAPI PET/BT’nin meme kanseri evrelemesinde geleneksel FDG PET/BT'ye göre daha yüksek hassasiyet sunduğu öne sürülmüştür. Örneğin, yeni tanı almış meme kanserli 121 hastayı kapsayan bir çalışmada, FAPI PET/BT %19.8 oranında hastayı yeniden evrelemiş, bu sayede tedavi planları optimize edilmiştir. Ek olarak, FAPI PET/BT ile tespit edilen kemik lezyonları ve internal mammary lenf nodları gibi ek bulgular, tedavi planlarını doğrudan etkilemiştir.

FAPI PET/BT, meme kanserinde doğru evreleme sağlaması sayesinde kişiselleştirilmiş tedavi stratejilerinin geliştirilmesine katkı sunmaktadır. Meme kanserinin ilk evrelemesinde FAPI PET/BT kullanımı, gereksiz tedavi uygulamalarını azaltarak hasta sonuçlarını iyileştirme potansiyeline sahiptir. Bu doğrultuda, FAPI PET/BT’nin başlangıç evrelemesinde kullanılmasının, tedavi etkinliğini artıracağı ve hastaların yaşam kalitesini olumlu etkileyeceği öngörülmektedir.

Akciğer Kanserleri: Düşük Metabolik Aktiviteye Sahip Alt Tipler

Akciğer kanserinde FAPI PET, özellikle düşük glikoz metabolizmasına sahip olan alt tiplerde FDG PET'e göre daha başarılı sonuçlar sunmaktadır. Geleneksel FDG PET, yüksek metabolik aktivite gerektiren tümörler için daha uygundur; ancak FAPI PET, tümör mikroçevresindeki fibroblast aktivasyonuna odaklandığı için daha geniş bir tanı kapsamı sunar. Bu durum, özellikle metastatik yayılımın takibinde FAPI PET’i üstün kılmaktadır​.

Baş ve Boyun Kanserleri

Baş ve boyun kanserlerinde de FAPI PET/BT, FDG PET’e göre daha yüksek tanısal doğruluk sunarak bu tümörlerde metastatik lenf nodlarının tespitinde önemli bir avantaj sağlamaktadır. Çalışmalarda, FAPI PET’in baş-boyun kanserlerinde daha yüksek duyarlılık sunduğu ve FDG’nin yüksek arka plan aktivitesi nedeniyle sınırlandığı durumlarda daha net sonuçlar verdiği bildirilmiştir.

Diğer Kanser Türleri: Sarkomlar ve Gliomlar

FAPI PET, sarkomlar ve gliomlar gibi bazı diğer kanser türlerinde de FDG PET’e göre daha yüksek tanısal doğruluk sağlamaktadır. Özellikle yüksek stromal yoğunluk gösteren sarkomlarda FAPI PET, tümörün daha belirgin görüntülenmesi açısından avantaj sunmaktadır.

Klinik Uygulamalarda FAPI PET’in Rolü ve Gelecekteki Yönelimler

Sonuç olarak, FAPI PET, kanser tanı ve tedavisinde önemli bir yenilik olarak geleneksel FDG PET’in sınırlandığı durumlarda daha yüksek doğruluk oranları sunmaktadır. FAPI PET, özellikle karaciğer, pankreas, mide, kolorektal, akciğer ve baş-boyun kanserlerinde etkinliği kanıtlanmış bir yöntemdir ve bu kanserlerde daha yüksek duyarlılık ve spesifite oranlarıyla dikkat çekmektedir. Bu üstün özellikleri, FAPI PET’i onkolojik görüntülemede gelecekte daha geniş kapsamlı bir araç olarak konumlandırmaktadır.

FAPI PET’in daha fazla hasta üzerinde ve çok merkezli çalışmalarda test edilmesiyle, bu teknolojinin klinik uygulamalarda daha yaygın kullanımı sağlanabilecektir. Özellikle FDG PET’in yetersiz kaldığı veya duyarlılığının düşük olduğu tümörlerde FAPI PET’in kullanımı, kanser yönetiminde daha etkin ve kişiselleştirilmiş tedavi stratejilerinin geliştirilmesine katkıda bulunabilir. Bu nedenle, FAPI PET’in onkoloji alanında genişlemesi ve uygulama çeşitliliğinin artması beklenmektedir.