Over (kadın yumurtalık) kanseri, jinekolojik (kadınlara özgü) tümörler arasında en sık yaşam kaybına neden olanıdır. Yumurtalık kanseri teşhisi konanların %40'ından daha azında kür (tamamen tedavi) sağlanabilir ve ABD'de her yıl yaklaşık 12.810 kişi bu hastalığa bağlı yaşamını kaybetmektedir. Türkiye Kanser İstatistikleri'ne göre 2020 yılında ülkemizde 4.059 kadına over kanseri tanısı kondu ve 2.730 kadın bu hastalık sebebi ile yaşamını yitirdi.
Son 25 yıldır bilim insanları, yumurtalık kanserini, tedavi şansının yüksek olduğu en erken evrelerinde tespit etmek için bir kanser tarama testi geliştirmeye çalışıyorlar. Ne yazık ki, yüz binlerce katılımcıyla yapılan çok sayıda klinik araştırma, yumurtalık kanserini taramanın etkili bir yolunu belirleyemedi. Aslında, ABD Önleyici Hizmetler Görev Gücü, 2018'de yumurtalık kanseri taramasına D derecesi verdi; bu, sağkalımı iyileştirmediği ve hastalara zararlı olabileceği için periyodik tarama önerilmediği anlamına geliyor.
Şu anda etkili bir tarama testi bulunmadığından, yumurtalık kanseri olan kişilerin %70'ine, tedavilerin daha zorlu olduğu ileri evrelerde teşhis konur. Kanserin yumurtalıklar ve pelvis (kasık) bölgesinde sınırlı kaldığı evre I veya II kanserli kişilerin yaklaşık %60 ila %90'ı, tanıdan 5 yıl sonra hastalıksız kalmaya devam ederken, kanserin karın içine ve uzak organlara yayıldığı evre III veya IV kanseri olanlarda bu oran sadece %10 ila %40'tır.
Bir diğer konu, over kanseri tümörleri eğer tamamen cerrahi olarak çıkarılabilirlerse, ilerlemiş hastalığı olanların bile iyileşme şansı daha yüksektir. Bu, genel sağkalım için erken tanıyı daha da önemli hale getirir.
Tarama testleri olmadan, birçok doktor yanlış bir şekilde yumurtalık kanseri için erken teşhisin mümkün olmadığını varsaymaktadır. Her yıl yüzlerce yumurtalık kanseri hastasını tedavi eden bir jinekolojik onkolog olarak, bu geç teşhisler beni hayal kırıklığına uğrattı ve semptomlarının daha iyi tanınmasının doktorların ve hastaların yumurtalık kanserini daha erken teşhis etmesine yardımcı olup olmayacağını merak ettim.
Over Kanserinin Erken Dönemine İşaret Edebilecek, Tespit Edilebilir Belirtiler
Yumurtalık kanseri tarihsel olarak “sessiz hastalık” olarak adlandırılmıştır, çünkü erken belirtilerin saptanamaz olduğu düşünülmüştür. Hastalar genellikle o kadar geç teşhis ediliyordu ki doktorlar erken tanı için hiçbir şey yapılamayacağını düşündüler.
Ancak son 20 yılda yumurtalık kanserinin erken uyarı işaretleri olduğunu gösteren birçok çalışma yapıldı. Bunlardan biri 2000 yılında gerçekleştirildi. Yumurtalık kanseri olan 1700 kişiyle yapılan anket, hastaların %95'inin tanıdan üç ila 12 ay önce belirgin belirtiler bildirdiğini ortaya koydu.
En sık görülen over kanseri belirtileri,
- pelvis (kasık) ve karın bölgesinde ağrı,
- artan sıklıkta idrara çıkma isteği,
- yemek yemede zorluk veya çabuk doyma hissi veya
- karında şişkinlikti.
Daha da önemlisi hem ileri hem de erken evre hastalığı olan kişiler benzer belirtiler bildirmiştir. Birden fazla araştırmacının daha sonraki çalışmaları, erken evre yumurtalık kanseri olan hastaların bile sık belirtiler yaşadığını doğrulamaktadır.
Ayrıca, sıklıkla yumurtalık kanserini başka bir durum olarak yanlış teşhis edildiği gösterildi. Hastalara doktorlarının belirtilerinin nedeninin ne olduğunu söylediğini sorduğumuzda, belirtilerinin %15'inin irritabl (huzursuz) barsak hastalığına, %12'sinin strese, %9'unun gastrite, %6'sının kabızlığa, %6'sının depresyona ve %4'ünün başka sebeplere bağlandığı görüldü. Hastaların yüzde otuzuna farklı bir durum için tedavi verildi. Ve %13'üne herhangi bir sorun olmadığı söylendi.
Önemli bir sorun, yumurtalık kanseri belirtilerini, toplumda oldukça yaygın görülen gastrointestinal (mide-bağırsak) ve üriner (idrar yolları) rahatsızlıklardan ayırt etmektir.
Bir başka çalışmada, yumurtalık kanserinin erken tespitini kolaylaştırmak için yumurtalık kanseri hastalarının yaşadıkları belirtiler, yumurtalık kanseri olmayan hastalarınkilerle karşılaştırıldı.
Yumurtalık kanserinin 6 önemli belirtisini tanımlayan bir indeks geliştirildi:
- şişkinlik,
- karın büyüklüğünde artış,
- çabuk doyma hissi,
- yemek yemede zorluk,
- pelvik (kasık) ağrı ve
- karın ağrısı
Belirtilerin ayda 12 defadan fazla ortaya çıkması, ancak bir yıldan az sürmesi gerekiyordu.
Bu kriterlere dayanarak, indeks, çalışmadaki hastaların %60 ila %85'inde yumurtalık kanserini tespit edebildi; bu, yumurtalık kanseri için tanısal kan testleri ile elde edilene benzer bir aralıktır.
Yumurtalık Kanserini Önleme
Erken teşhis önemli olmakla birlikte, yumurtalık kanseri geliştirme riskini azaltmaya yardımcı olabilecek önleme stratejileri de vardır.
Ailenizde yumurtalık kanseri öyküsü varsa, riskinizi tam olarak belirlemek için genetik test veya kanser gelişimini önlemek için profilaktik (koruyucu) cerrahi önerilebilir.
Oral kontraseptifler (doğum kontrol hapları), tüp ligasyonu (veya fallop tüplerini kapatma ameliyatı), hamilelik ve emzirme, yumurtalık kanseri riskini azaltır.
Son olarak, yumurtalık kanserlerinin %70'e kadarı fallop tüplerinden kaynaklanabilir. Başka bir ameliyat sırasında fallop tüplerinin çıkarılması, yumurtalık kanseri riskini azaltmaya yardımcı olacak başka bir seçenek olabilir. Bu, yalnızca gelecekte hamile kalmayı planlamıyorsanız yapılmalıdır.
