Pandemi döneminde kanser tarama ve tedavi gecikmeleri yaşam kaybı oranını nasıl etkiliyor?
Düzenli yapılan erken tanı amaçlı kanser taramaları, kanserden korunma ve erken tanının en önemli parçasıdır. Ancak 2020 yılı ile birlikte hayatımıza giren Covid-19 Pandemisi, diğer birçok şey gibi kanser taramalarının da düzenli yapılmasını olumsuz etkiledi.
ABD yapılan bir çalışma, Ocak-Şubat 2020 tarihleri arasındaki 7 haftalık pandemi sürecinde hastanelerde kanser tarama tetkikleri ve biyopsi işlemlerinde büyük oranda azalma olduğu gösterdi.
278.778 hasta ile yürütülen çalışmada 1 Ocak 2018 ile 18 Nisan 2020 tarihleri arasında haftalık olarak giriş yapılan yeni tanı meme, kolorektal (kalın bağırsak), akciğer, pankreas, mide ve özofagus (yemek borusu) kanseri ICD-10 kodları tarandı. Her kanser için ortalama haftalık tanı sayıları belirlendi. Daha sonra bu sayıları pandeminin ilk 7 haftasındaki haftalık ortalama sayısı ile karşılaştırdılar.
Çalışmada kayıt altına alınan hastaların %7.2si Covid-19 pandemisi dönemindeydi. Toplam 6 kanserin tümü için haftalık tanı sayısı başlangıç dönemine kıyasla pandemi döneminde % 46,4 azaldı.
Takip kaydı veya teşhis bakımından en büyük azalma %51,8 ile meme kanseri vakalarında görüldü. Azalmanın en az görüldüğü kanser, pankreas kanseriydi (%24,7). Amerika dışındaki diğer ülkelerde de durum benzerdi. Covid-19 kısıtlaması döneminde kanser şüpheli takiplerde Hollanda’da haftalık sıklığında %40 azalma, İngiltere’de %75 azalma gözlendi.
Diğer özel sağlık merkezleri verilerinde de durum benzerdi. San Francisco merkezli sağlık hizmetleri analisti firması Komodo Health, 320 milyon hastanın fatura kayıtlarını inceledi. Buna göre kolonoskopi ve biyopsiler 2019’daki rakamlarla karşılaştırıldığında Nisan ortasında %90’a yakın azaldı. Yeni kolorektal kanser teşhisleri, 2019’a kıyasla Nisan ortasında %32 daha düşüktü. Kolorektal operasyonlar da 2019’a kıyasla %53 azaldı.
Oysa pandeminin başladığı ilk aylarda tüm dünyadaki tıbbi kuruluşlar rutin taramaların bir süreliğine ertelenmesinde hemfikir olmuşlardı. Mart-Nisan ayında yapılacak ziyaretlerin bir-iki ay ertelenmesinin bir zararı olmayacağı düşünülüyordu. Yani 10 yılda bir yapılması önerilen kolonoskopinin 3-4 ay gecikmesinin veya 2 yılda bir yapılması önerilen mamografinin 4 ay sonraya ertelenmesinin çok önemli olmayacağı varsayılmıştı.
Şimdi ise bilim camiasında bu “Rutin taramaların basitçe geciktirilmesi durumu, yerini tamamen eksik taramaya mı bırakıyor?” sorusu sorulmaya başlandı.
Taramalardaki basit bir gecikme, gerçekten bir ıskalamaya dönebilir mi?
ABD Ulusal Kanser Enstitüsü (US-NCI) mevcut eğilimler devam ederse 1990’dan beri yıllık olarak azaldığı gözlenen kanser ölümlerinin artacağından endişe ediyor.
Çalışmayı yorumlayan doktorlardan Dr Sharpless’e göre, "6 ay içinde meme ve kolorektal kanser taramalarında ortalama %75’lik azalma geliştiğinde, bu durum bir sonraki 10 yıl içinde meme ve kolorektal kanserlerden ölümleri %1 arttırabilir. Bu da 10 yıl içinde yaklaşık 10 bin kişiden fazlasının ölümü veya yılda 1000'den’ fazla kişi ile sadece meme ve kolorektal kanserinden ilave yaşam kaybı olacağı anlamına gelecektir".
Taramalar sayesinde kanserin erken döneminde yakalanması uygulanan tedavileri (kemoterapi, radyoterapi, cerrahi müdahale), tedavi sürelerini, hastanın yaşam kalitesi ve yaşam süresi beklentisini doğal olarak etkilemektedir. Ancak ileri evrede (metastatik) yakalandığında ise durum daha farklı olmaktadır.
Dr. Timothy P. Hanna, kanser tedavisinde meydana gelecek 4 haftalık bir gecikmenin kanserden ölüm oranlarını artıracağı görüşünde. Dr May ise, “Eğer bir hastaya kolon kanseri teşhisi 1. evrede koyulursa hastanın % 90 sağkalım şansı bulunuyor. Ancak aynı hasta 4. aşamaya kadar teşhis edilmediğinde ise 5 yıllık sağkalım oranı %11’e düşüyor. Bu nedenle tanı anında hangi evrede olunduğu gerçekten önemlidir. Hastaların kanser taramalarını geciktirememelerini istiyoruz. Çünkü var olan kanser erken saptanmadığında büyümeye ve yayılmaya devam ediyor”, diyor.
Amerikan Klinik Onkoloji Derneği (ASCO), Haziran 2020’de mamografi ve kolonoskopiler gibi klinik ziyaretleri gerektiren kanser tarama prosedürlerinin "şimdilik" ertelenmesini tavsiye etti. Covid-19 devam ettiği için bu öneriyi içeren web sayfası 22 Haziran 2020'den beri güncellenmedi.
Dr. Bunnell, pandeminin ne zaman biteceği konusunda bilgilerinin olmadığını, bu nedenle “Tarama testlerinin ertelenmemesi gerekir. Gerek hastanelerde yüz yüze, gerekse tele-sağlık uygulamaları ile kontrollerin devam etmesi gerekiyor”, diyor.
Sonuç
Sonuç olarak, pandemi süreci halen devam etmektedir. Ancak bireylerin bulundukları yaş ve risk içeriğine göre yapılması tavsiye edilen kanser taramalarının da aksatılmaması gerekmektedir. Tele-sağlık bir miktar işe yarar gibi gözükse de özellikle kanser taramalarında erken teşhis için kullanılan mamografi, kolonoskopiler, laboratuvar testleri ve fizik muayenelerin tamamlanması gerekmektedir. Bu nedenle hastaların sağlık hizmeti alabilmesi için hastanelere başvurmalarını öneriyoruz. Hastane ve diğer sağlık merkezleri de tetkiklerin yapıldığı fiziki alanın güvenli kullanımı için Covid-19 prosedürlerine uygun olarak düzenlemesi önemlidir.
*
İLGİLİ KONULAR
1. Lai A, Pasea L, Banerjee A, et al. Estimating excess mortality in people with cancer and multimorbidity in the COVID-19 emergency. April 2020.
2. Cavallo J. How delays in screening and early cancer diagnosis amid the COVID-19 pandemic may result in increased cancer mortality: A conversation with NCI director Norman E. ‘Ned’ Sharpless, MD. The ASCO Post. Published September 10, 2020. Accessed December 1, 2020.
3. Kaufman HW, Chen Z, Niles J, Fesko Y. Changes in the number of US patients with newly identified cancer before and during the coronavirus disease 2019 (COVID-19) pandemic. JAMA Netw Open. 2020;3(8):e2017267.
4. Komodo Health. New colorectal cancer diagnoses fall by one-third as colonoscopy screenings and biopsies grind to a halt during height of COVID-19. Research brief. Published May 2020. Accessed December 1, 2020.
5. Hanna TP, King WD, Thibodeau S, et al. Mortality due to cancer treatment delay: systematic review and meta-analysis. BMJ. 2020;371:m4087.
6. American Society of Clinical Oncology (ASCO). Cancer screening, diagnosis, staging & surveillance. Updated June 22, 2020. Accessed December 1, 2020.
