Pestisit nedir? Sağlığa zararlı mıdır, kanser riski oluşturur mu?

Pestisit nedir?

Pestisit, zararlıları kontrol etmek için kullanılan herhangi bir ajan veya tekniği kapsayan şemsiye bir terimdir. Burada zararlılardan kastedilen, insanların besin kaynaklarına, ürünlerine zarar veren, hastalık yayan böcekler, mantarlar, yabani otlar, yumuşakçalar ve solucanlar olabilir. Pestisit, kimyasal bir madde, virüs ya da bakteri gibi biyolojik bir ajan, dezenfekten veya herhangi başka bir uygulamayı kapsar.

Pestisit çeşitleri nelerdir?

Etkili oldukları zararlı çeşitlerine göre isim alırlar.

• Antimikrobiyaller: bakteri ve virüslere karşı,
• Fungisit: mantarlara karşı ,
• Herbisit: istenmeyen otlara karşı,
• İnsektisit: böcek ve haşerelere karşı,
• Mollusit: yumuşakcalara karşı,
• Akarisit: akarlara karşı ve
• Rodentisit: kemirgenlere karşı pestisitlerdir.

Pestisitler, sadece tarımda kullanılmaz, evlerde/binalarda böcek öldürücü ve ilaçlama amacıyla da kullanılır. Yani, pestisitlere sadece tarım ilaçları yoluyla maruz kalındığı fikri yanlıştır.

Pestisit kullanımının yararları tartışmasızdır, fakat insan ve hayvanlar için potansiyel zararları da göz ardı edilmemelidir.

Pestisitlerin zararları abartılıyor mu? Pestisitlerin kötü ünü nereden geliyor?

Arsenik ve kükürt, pestisit olarak kullanılan ilk maddelerdir. Daha sonra krizantemden elde edilen pire otu (pyrethrum) gibi bitki kökenli maddeler kullanıma girdi. 20. yüzyılın başında civa ve kurşun içerikli pestisitler kullanılmaya başlandı. 1939 yılında İşviçreli kimyacı Paul Mueller, tüm zamanların en ünlü pestisiti DDT'yi tanımladı ve DikloroDifenil Trikloroeta 1942 yılında piyasaya çıkarak hızla yaygınlaştı. 2. Dünya Savaşı'nda sinir gazı çalışmaları sonucunda organofosforlu bir insektisit olan parathion bulundu ve 1943 yılında pazara sunuldu... Dikkat edilirse pestisit amacıyla eskiden kullanılan maddelerin bir kısmı (arsenik, civa, kurşun ve DDT gibi) zehirli ve daha sonra kanser yaptığı ortaya çıkarılan maddelerdir. Bu nedenle pestisitler oldukça kötü bir üne sahiptir. Geçmişte kullanılan birçok pestisitin kullanımı günümüzde yasaklanmıştır.

Pestisitler hakkında bir diğer ilginç bilgi ise, yetişkinlerde intihar girişiminde pestisitlerin ilk sıralarda yer almasıdır. İngiltere'de 1994 yılında yapılan bir çalışmada, pestisit kullanımına bağlı ölümlerin %73'ünün sebebinin pestisit içerek intihar girişiminde bulunmak olduğu tespit edilmiştir. Türkiye'deki zehir araştırma ve danışma merkezleri verilerine göre pestisit zehirlenmeleri (%7-10), beşeri tıbbi ürünlerle zehirlenmelerin (%65-70) ardından ikinci sırada yer almaktadır.

Günümüzde yaygın olarak kullanılan pestisitler nelerdir?

Tarımda en yaygın olarak kullanılan böcek öldürücü organofosfatlar klorpirifos ve asefattır, oysa ev ve bahçe kullanımı için en yaygın olanlar karbaril, asefattır ve piretroidler.

Dünya genelinde çok sayıda herbisit kayıtlıdır, ancak tarımda en çok kullanılan 5'i;

• Glifosat,
• Atrazin,
• Metolaklor-S,
• 2,4-Diklorofenoksiasetik (2,4-D) asit ve
• Fumigant dikloropropendir.

Pestisit kullanımı kanser riski taşır mı?

Pestisit maruziyetinin sağlık üzerindeki olumsuz etkileri konusundaki endişeleri ve hem mesleki hem konut kullanımı ile kanser arasında bir ilişki olup olmadığını araştırmak için toplum gözlemine dayanan epidemiyolojik araştırmalar yapılmıştır.

Dünya genelinde çok yaygın alanda zararlıları kontrol etmek için kullanılan pestisitler hakkındaki toplum gözlemine dayanan veriler, farklı pestisit tiplerinin çocuklarda ve yetişkinlerde belirli kanser türleri ile ilişkili olduğunu ileri sürmektedir. Özellikle gebelik sırasında yaşanılan konutlar (evler, binalar ve siteler) aracılığı ile pestisitlere maruz kalınması, çocukluk çağındaki kanserlerle ilişkilidir. Konutlarda maruz kalınan pestisitlerin erişkin kanserlerine yol açıp açmadığı ise net değildir.

- İlgili konu: Evlerde kullanılan böcek ilaçları çocuklar için kanser riski taşıyor

Pestisitlerin kullanımı tarım çalışanları için daha fazla kanser riski oluşturuyor gibi görünse de bu, kullanılan pestisit çeşidine, maruz kalma süresine, dozuna ve ilişkili kanser türüne göre değişmektedir. Pestisit kullanımının yüksek olduğu bir tarım alanındaki kanser riskiyle ilgili araştırmalar karışıktır ve bazıları yüksek pestisit tüketen bölgelerde bir ilişki sergilemekle birlikte diğerleri arasında herhangi bir ilişki bulunmamaktadır.

Ot öldürücü olarak sık kullanılan bir pestisit olan glifosat (yaygın bilinen piyasa adı Roundup), 2017 yılında Dünya Sağlık Örgütü tarafından potansiyel karsinojen listesine alınmıştır.

Özet

Pestisit maruziyetinin tek kaynağı tarımsal kullanım değildir, konutlarda da çok farklı yollarla pestisitlere ve diğer kimyasallara (örneğin leke çıkarıcılar) maruz kalmaktayız. Tarımda pestisit kullanımının kanserle ilişkisi net değildir. Bununla birlikte özellikle tarım çalışanlarının ve ailelerinin pestisit maruziteyini en aza indirmeye yönelik sıkı tedbirler alması önerilmektedir. Tüketici olarak bizlerin de gıdaları yemeden önce iyice yıkamamız gerekmektedir. Bu iyi yıkama işlemi organik gıdalar için de geçerlidir.

- İlgili konu: Kanser yapıcı bir madde ne zaman kanser yapar?