Sıtma 1897 – Sivrisineklerin Neden Olduğu Bir Hastalık

Doktor Charles Poser ve G.W. Bruyn'a göre, sıtma orduları yenmiş, kuşatılmış şehirlerin kaderini etkilemiş ve muhtemelen Yunan Medeniyetinin ve Roma İmparatorluğu'nun çöküşüne katkıda bulunmuştur. Tarihçiler ayrıca hekimlerin bu hastalığa duruşunu da incelemiştir. İnceleme yapan tarihçiler, hurafelerle başlayan ve 1900’lerde bilimle biten bir evrim gözlemlemiştir.

Sıtma, özellikle Afrika'nın alt-Sahra bölgesinde her yıl bir milyondan fazla insanın hayatını kaybetmesine neden olan bir hastalıktır. Aynı zamanda, karmaşık bir tek hücreli organizmanın (protist) kesin olarak sebep olduğu, ilk hastalıktır ve bu nedenle de önemlidir. 

1880'de, Fransız Ordu Doktoru Charles Laveran, bir hastanın kanında sıtma parazitlerini keşfetti. 1897'de, Hindistan'da çalışırken, İngiliz Doktor Ronald Ross, sıtmanın sivrisinekler tarafından taşındığını parazitleri sivrisinek tükürük bezlerinde gözlemledikten sonra kesin olarak kanıtladı.

• Dişi Anopheles sivrisineğinin tükürük bezlerindeki sıtma paraziti, bir kişi ısırıldığında kan dolaşımına girer. 
• Parazit karaciğerde zaman geçirdikten sonra kırmızı kan hücrelerinde çoğalarak ateş, koma ve ciddi vakalarda yaşam kaybına neden olur. 
• Hastalığı tetikleyebilecek beş parazit türünden (Plasmodium cinsi) en tehlikeli olanı Plasmodium falciparum'dur. 
• Vücudun bağışıklık sistemi, parazitin karaciğer ve kan hücreleri içinde yaşamasından dolayı paraziti yok etmede zorluk çeker. 

Sivrisineklerin yumurtalarını bıraktığı durgun suların arındırılması veya böcek ilacı ile ilaçlama yapılması, sıtmanın yayılmasını yavaşlatabilir. Modern zamanlarda, sıtma, genellikle artemisinin (Çin tıbbında kullanılan medikal bitkilerden biri) türevlerini içeren ilaç kombinasyonları veya kinin (ağaç kabuğundan elde edilir) türevleri içeren ilaçlar ile tedavi edilmektedir.

Yazı Görselinin Açıklaması: Bir insan konağında beslenen ve kanla dolan Anopheles albimanus dişi sivrisineği.

Yazıda Geçen Tarihi Kişiler: Charles Louis Alphonse Laveran (1845–1922), Sir Ronald Ross (1857–1932)

• Önceki konu: X Işınları 1895 – İnsan Vücudunun Ötesi
• Sonraki konu: Aspirin 1899 – Ağrı Kesici, Ateş Düşürücü, İltihap Giderici