Aspirin, Kolorektal Kanser Tekrarlama Riskini Azaltıyor
Kolorektal kanser hastaları için umut verici bir gelişme yaşandı. PI3K mutasyonu taşıyan ve metastaz yapmamış kolorektal kanser hastalarında, tedavi sonrası günlük 160 mg aspirin kullanımının kanserin nüks (tekrarlama) riskini azaltabileceği bulundu.
Bu önemli çalışma, Stockholm Karolinska Enstitüsü Moleküler Tıp ve Cerrahi Bölümü’nden Prof. Dr. Anna Martling ve ekibi tarafından 2025 ASCO Gastrointestinal Kanserler Sempozyumu’nda #ASCOGI25 sunuldu.
ALASCCA Çalışması: Aspirinin Kanser Nüksü Üzerindeki Etkisi
Bu bulgular, biyobelirteç temelli yapılan ilk randomize klinik çalışmalardan biri olan ALASCCA çalışmasından elde edildi. Çalışma, İsveç, Danimarka, Finlandiya ve Norveç’te bulunan 33 hastanede yürütülen, çift kör, randomize, çok merkezli ve plasebo kontrollü bir araştırma olarak dikkat çekiyor.
Çalışmaya dahil edilen 3.508 hastanın özellikleri şöyleydi:
- Evre II veya III kolon kanseri ya da evre I, II veya III rektal kanseri bulunan hastalar seçildi.
- Hastaların medyan yaşı 66 idi ve %52’si kadındı.
- Çoğu hasta beyaz ırktandı.
- 1.103 hastada PI3K yolak genlerinde mutasyon tespit edildi.
Bu mutasyona sahip hastalar iki gruba ayrıldı:
- Grup A: PIK3CA geninin ekzon 9 ve/veya 20 mutasyonunu taşıyan hastalar
- Grup B: Diğer PI3K yolak mutasyonlarına sahip hastalar (PIK3CA’nın ekzon 9/20 dışındaki mutasyonları veya PIK3R1/PTEN gen mutasyonları)
Sonuç olarak, 626 hasta çalışmaya devam etti ve üç yıl boyunca günlük 160 mg aspirin veya plasebo aldı.
Kolorektal Kanserde PI3K Sinyal Yolu Mutasyonları Ne Kadar Yaygındır?
PI3K (fosfoinositid 3-kinaz) sinyal yolu, hücre büyümesi, proliferasyonu ve hayatta kalma süreçlerinde kritik bir rol oynayan bir yolaktır ve birçok kanser türünde, özellikle kolorektal kanserde sıkça mutasyona uğrar.
Çeşitli çalışmalara göre, kolorektal kanserlerin yaklaşık %30-40’ında PI3K sinyal yolunu etkileyen genetik değişiklikler bulunmaktadır. Bu mutasyonlar özellikle şu genlerde görülmektedir:
-
PIK3CA Mutasyonları (%15-30)
- En yaygın değişiklikler PIK3CA geninde meydana gelir.
- PIK3CA mutasyonları, özellikle ekzon 9 ve ekzon 20’deki sıcak nokta (hotspot) mutasyonları ile ilişkilidir.
- Ekzon 9 mutasyonları: E542K ve E545K
- Ekzon 20 mutasyonları: H1047R
-
PTEN Kaybı veya Mutasyonları (%5-10)
- PTEN (fosfataz ve tensin homoloğu) geni, PI3K yolunu baskılayan bir tümör baskılayıcı gendir.
- PTEN kaybı veya inaktivasyonu, PI3K/AKT/mTOR sinyal yolunun aşırı aktivasyonuna neden olabilir.
-
PIK3R1 Mutasyonları (%3-5)
- PIK3R1, PI3K’nın düzenleyici alt birimlerinden birini kodlar.
- Mutasyonlar, genellikle PI3K aktivitesinin artmasına ve tümör gelişimine katkıda bulunur.
PI3K Mutasyonları Kolorektal Kanserde Neden Önemlidir?
- Tedavi Direnci: PI3K mutasyonları, özellikle anti-EGFR tedavilerine (örn. setuksimab, panitumumab) direnç gelişimi ile ilişkilidir. Bu yüzden, KRAS ve NRAS mutasyonlarının yanı sıra PIK3CA mutasyonlarının da test edilmesi, hedefe yönelik tedavi planlamasında önem taşır.
- Aspirin ile Tedavi: PI3KCA mutasyonu taşıyan hastalarda düşük doz aspirin kullanımının kolorektal kanser nüks riskini azalttığı gösterilmiştir (buradaki ALASCCA çalışması gibi).
- mTOR İnhibitörleri ile Tedavi Potansiyeli: PI3K/AKT/mTOR yolu, potansiyel olarak hedef alınabilir ve klinik çalışmalarda bu yolu inhibe eden ajanlar (örneğin everolimus, buparlisib gibi PI3K/mTOR inhibitörleri) denenmektedir.
Sonuç olarak, PI3K sinyal yolu mutasyonları kolorektal kanser hastalarının yaklaşık üçte birinde görülür ve hem tedavi yanıtlarını hem de tedavi seçeneklerini doğrudan etkileyebilir.
Çalışmanın Çarpıcı Bulguları
Aspirin kullanan hastaların kanserinin tekrarlama riskinin plasebo alanlara göre önemli ölçüde daha düşük olduğu görüldü. İşte rakamlarla öne çıkan bulgular:
-
Grup A (ekzon 9/20 mutasyonu taşıyanlar): Aspirin alan hastaların nüks riski %51 oranında azaldı.
- Aspirin kullananlarda nüks oranı %7.7
- Plasebo grubunda nüks oranı %14.1
-
Grup B (diğer PI3K mutasyonları olanlar): Aspirin kullananlarda nüks riski %58 oranında düştü.
- Aspirin kullananlarda nüks oranı %7.7
- Plasebo grubunda nüks oranı %16.8
-
Genel Sonuç: PI3K yolak mutasyonuna sahip tüm hastalar değerlendirildiğinde, aspirin kullananların kanserinin tekrar etme ihtimali %55 daha azdı.
Bu veriler, aspirin gibi yaygın kullanılan, ucuz ve düşük yan etki profiline sahip bir ilacın kolorektal kanser tedavisinde önemli bir fark yaratabileceğini ortaya koyuyor.
Aspirin, Nüks Riskini Nasıl Azaltmış Olabilir?
Aspirinin PI3K mutasyonlu hücrelerde tümör baskılayıcı etkisi olduğu düşünülmektedir. Bu etkinin COX-2 yoluyla veya doğrudan PI3K sinyal yolunu modüle ederek gerçekleşebileceği yönünde araştırmalar devam etmektedir.
Aspirin Kullanımıyla İlgili Güvenlik Verileri
Aspirinin düşük dozda düzenli kullanımına bağlı ciddi yan etkiler oldukça nadir görüldü:
- Bir hastada şiddetli gastrointestinal kanama
- Bir hastada beyin kanaması
- Bir hastada alerjik reaksiyon
Bu bulgular, aspirinin genel olarak güvenli bir tedavi seçeneği olabileceğini gösteriyor.
Yorum
Aspirin ile kişiselleştirilmiş tedaviye doğru
Çalışmanın lideri Prof. Dr. Anna Martling, bu araştırmanın kolorektal kanser hastaları için önemli bir dönüm noktası olabileceğini belirterek şunları söyledi:
“Bu çalışmada, yaygın olarak kullanılan, köklü ve maliyeti düşük bir ilacın, PI3K mutasyonu taşıyan kolorektal kanser hastalarında nüks oranlarını azalttığını ve hastalıksız sağkalımı iyileştirdiğini gösterdik.”
Bununla birlikte, araştırma kanser tedavisinde kişiselleştirilmiş tıp ve ileri genetik analizlerin önemini bir kez daha vurguluyor. Geleneksel ilaçların yeniden kullanımı (drug repurposing), yeni tedavi stratejileri geliştirme konusunda büyük bir potansiyele sahip.
ASCO uzmanlarından Dr. Pamela L. Kunz ise şu değerlendirmeyi yaptı:
“Eskiden doktorların klasik önerisi olan ‘iki aspirin al ve sabah beni ara’ sözü, şimdi kolorektal kanser hastaları için yeni bir anlam kazanıyor. Aspirin, PI3K sinyal yolunda genetik değişiklikler taşıyan hastalar için kanser nüks riskini azaltmada önemli bir rol oynayabilir.”
Sonuç: Kolorektal Kanser Tedavisinde Aspirin Yeni Bir Dönem Başlatabilir
Bu çalışma, aspirin gibi yaygın bir ilacın genetik olarak belirlenmiş hasta gruplarında kanser nüks riskini azaltabileceğini ve hastaların yaşam süresine olumlu katkı sağlayabileceğini gösteriyor. Araştırmacılar, elde edilen verileri daha ayrıntılı analiz etmeye devam edecek ve cinsiyet, sosyoekonomik durum gibi faktörlerin tedavi yanıtı üzerindeki etkilerini de değerlendirecek.
Bu bulgular, kolorektal kanser tedavisinde basit ancak etkili stratejilerin nasıl büyük fark yaratabileceğini kanıtlıyor. Genetik testlerle belirlenen hastalarda aspirin kullanımı, klinik pratiğe hızla entegre edilebilir ve birçok hastanın yaşam kalitesini artırabilir.
