Modern dünyada 24 saatlik hizmet anlayışı nedeniyle vardiyalı sistemde çalışanların sayısı oldukça fazladır. Örneğin ABD'de her 5 çalışandan biri akşam veya gece saatlerinde çalışmaktadır. Sağlık çalışanları ise vardiyalı sistem çalışanların yaklaşık %30’ luk kısmını oluşturur ve hemşireler de bu grubun büyük bir çoğunluğu oluşturmaktadır.

Akşam veya gece vardiyasında çalışan kişilerin gündüz mesai yapanlara kıyasla sosyal ve biyolojik ritimleri değişkenlik gösterebilmektedir. Değişen yemek alışkanlıkları, artan sigara içimi ve aşırı yağlanma da gece çalışanlarda sık gözlemlenen durumlardır. Ayrıca, bu güne kadar yapılan birçok çalışmada, sağlıksız yaşam tarzı alışkanlıklarının tip 2 diyabet riskini arttırabildiğine dair birçok bulgu saptanmıştır.

Kasım 2018'de British Medical Journal'de (BMJ), 22 ve 24 yıl süren iki büyük çalışmanın verileri paylaşıldı. Sayıları 240 bini bulan vardiyalı çalışan kadın hemşireler üzerinde yapılan bu büyük çalışmalarda gece vardiyası, sağlıksız yaşam tarzı ve tip 2 diyabet gelişme riski incelendi. Yaşam tarzı faktörleri olarak diyet, fiziksel aktivite, sigara ve vücut kitle indeksi olarak 4 faktör belirlenmiştir.

Sonuçta, vardiyalı sistemde çalışma ve sağlıksız yaşam tarzı olarak iki faktörün birleştiğinde, tek tek olduğundan daha fazla, tip 2 diyabet gelişme riskini arttırdığı gözlendi.

- İlginizi çekebilir: Kanser ve diyabet arasındaki ilişki kesin olarak kanıtlandı

Araştırmanın sonuçlarına göre;

• 5 yıldan daha kısa süren bir gece vardiyası çalışmasının, tip 2 diyabet riskini yaklaşık %30 arttırdığı gösterildi.

• Gece vardiyasında çalışanlar arasında sigara içen ya da kötü beslenen ya da artan vücut ağırlığı gibi sağlıksız yaşam tarzı faktörlerinin bir arada bulunması tip 2 diyabet riskini 2 kat arttırdı.

• 5 yıldan uzun süre gece vardiyasında çalışan ve sağlıksız yaşam alışkanlıklarına sahip kadınların bu faktörleri olmayan kadınlara göre tip 2 diyabet riskinin 2.83 kat fazla olduğu; bu iki faktör birlikte ek riski %11 arttırdığı saptandı.

Çalışma sonuçlarını açıklamada olası mekanizmalar olarak uyku kaybının ve bozulan sirkadiyen ritmin önemli olduğu düşünülmektedir. Ayrıca yine olası mekanizmalar arasında azalmış fizik aktivite, sigara içimi ve yağ dokusu fazlalığının da vardiya / nöbet usulü çalışanlarında daha fazla olduğu da gözlenmiştir. Benzer şekilde daha önce yapılan çalışmalarda da vardiyalı çalışanların tip 2 diyabet, kalp-damar hastalıkları ve çeşitli kanser türlerini içeren çeşitli kronik hastalıklara yatkınlığı vurgulanmıştı. Bununla birlikte, vardiyalı çalışma ve kanser ilişkisine dair çalışmalar, neden-sonuç ilişkisini net bir şekilde ortaya koymakta zorlanmaktadır. Çünkü, riski artıran durum vardiyalı çalışmak mıdır, yoksa vardiyalı çalışan kişilerde daha sık görülen sigara içme ve sağlıklsız beslenme gibi tutumlar mıdır?

Olumlu tarafından bakıldığında bu bulgular aynı zamanda, gece vardiyalı çalışanlar arasında gelişen tip 2 diyabet vakalarının çoğunun sağlıklı yaşam tarzı alışkanlıklarına bağlı kalarak önlenebileceğini göstermesi açısından önemlidir.

*

- Aziz Sancar ve ekibinin en dikkat çekici buluşlarından biri: Sirkadiyen ritim, kanser ve kemoterapi!

- 2017 Nobel Tıp Ödülü neden yine sirkadiyen ritme verildi?

- Gece vardiyalı çalışma - nöbet tutma kanser riskini artırır mı?