Dünyanın ilk kansere özgü koruyucu aşısını geliştiren bir ilaç şirketi değildir. HPV aşının keşfi, üç üniversite ve ABD Ulusal Kanser Enstitüsü dahil olmak üzere iki kıtadan kamu kurumları tarafından desteklenmiştir. Aşı, serviks (rahim ağzı) kanserine neden olabilen bir hastalık olarak insan papilloma virüsü (HPV) enfeksiyonunu önler. HPV çoğunlukla cinsel temas yoluyla yayılır ve hem erkek hem de kadınların yaklaşık %80'i yaşamlarının bir bölümünde enfekte olurlar. Nasıl ki geçmişte çiçek aşısı ile çiçek hastalığı artık günümüzde bir sorun değilse, HPV aşısı ile başta serviks kanseri olmak üzere HPV ilişkili kanserleri de daha oluşmadan önlemek mümkün gözükmektedir.

HPV, tüm kanserlerin %5'inin nedeni olarak görülmektedir ve sadece serviks kanseri nedeniyle dünya genelinde yılda 300.000 kadının yaşamını kaybettiği hesaplanmaktadır.

- İlgili konu: Virüs nedir? Virüslerin kısa tarihi ve kanser yapıcı virüsler

HPV aşısının etki mekanizması nedir?

HPV aşısı, virüs benzeri parçacıklara (virus like particles, VPL) dayanır. HPV aşısı içindeki bu parçacıklar, virüsün dış protein kaplamasını (L1) paylaşır. Ama virüs benzeri parçacıklar, HPV'deki enfekte eden genetik materyalden yoksundur. Aşının çalışmasının püf noktası dış protein kaplamasıdır. Protein kaplaması sayesinde virüs benzeri parçacıklar, bağışıklık sistemimiz tarafından sanki gerçek HPV virüsü gibi algılanır ve aşı ile hiçbir şekilde virüse maruz kalmadan bir bağışıklık tepkisi üretilmiş olur. İnfluenza (grip) aşısı gibi virüsün zayıflatılmış bir şekli değildir, hatta bir virüs bile değildir.

virus like particle virüs benzeri protein L1 HPV aşısı etki mekanizması

HPV aşısının yapımı 20 yılı aşkın bir zaman almıştır. Georgetown Üniversitesi'ndeki araştırmacılar, ilk arka plan araştırmaları için HPV aşısının baskın patenti ile ödüllendirilmiştir; ancak Georgetown ekibi, virüs benzeri parçacıklarla hiç çalışmamıştı. Georgetown Üniversitesi araştırmacıları, virüs benzeri parçacıkların oluşmasına izin vermek için L1 protein kaplamasının doğal yapısının (normal form) gerekli olduğunu gösterdi.

3 okul, 4 araştırma grubu ve en az 4 patent

ABD Patent Ofisi; ABD Ulusal Kanser Enstitüsü, Avustralya Queensland Üniversitesi ve ABD Rochester Üniversitesi'nden patent taleplerini de onaylamıştır. Queensland Üniversitesi araştırmacıları, L1 ve L2 olmak üzere iki farklı tipte protein kaplamaya dair veri yayımladılar ve bu yapıların virüs benzeri parçacıkların birleşmesine izin verdiğini, ama bu virüs benzeri parçacıkların küçük ve yanlış birleştirildiğini belirttiler. Bu bulgu, Georgetown Üniversitesi makalesinden daha önce yayımlandığı için baskın patentin kime ait olduğuna dair bazı tartışmalara neden olmuştur.

ABD Ulusal Kanser Enstitüsü araştırmacıları, üniversitelerden bağımsız olarak, hayvanlarda bir immün yanıt sağlayabilen ilk virüs benzeri bir parçacığı üretmişlerdi.

ABD Rochester Üniversitesi ekibi, insanlarda bağışıklık yanıtı gösteren ilk çalışmaları gerçekleştirdi.

Avustralya Queensland Üniversitesi'ndeki HPV araştırmalarına Dr. Ian Frazer öncülük etmişti. Araştırmaların finanse edilmesi için patentlerin bir kısmı Merck'e ve Avustralyalı CSL Limited şirketine satıldı. Georgetown Üniversitesi ve Rochester Üniversitesi ekiplerini çalışmalarını ise ABD Ulusal Kanser Enstitüsü finanse etmişti.

Bu dört grup ortaklaşa çalışmadılar, bununla birlikte, bu alandaki akademik uğraşları, virüs benzeri partiküllerin hızlı ve etkili bir şekilde keşfini sağlamıştır. HPV aşısını getiren araştırma sonuçlarının çoğu 1991-1993 yılları arasında yayımlanmıştır.

hpv aşı çeşitleri ikili dörtlü dokuzlu aşı gardasil cervarix

Aşının üç türü

Günümüzde 3 çeşit HPV aşısı bulunmaktadır: 2'li (bivalent) aşı, 4'lü (quadrivalent) aşı ve 9'lu (nonavalent) HPV aşısı.

Ülkemizde dörtlü HPV aşısı Gardasil ve ikili aşı Cervarix bulunmaktadır. Dokuzlu aşı 2014 yılında FDA onayı almıştır.

  • Piyasadaki ilk HPV aşısı Gardasil, Merck tarafından üretilmiştir ve dört farklı HPV türüne karşı koruma sağlamaktadır. Bu koruma, HPV-16 ve HPV-18'i kapsar ki bu 2 HPV türü serviks kanserlerinin %70'ine neden olmaktadır. HPV-16 ayrıca baş-boyun kanserleri ile ilişkilendirilmiştir. Gardisil ayrıca HPV-6 ve HPV-11'e karşı da koruma sağlar ve böylelikle genital siğillerin %90'ına karşı koruma sağlar. 
  • GlaxosmithKline tarafından üretilen Cervarix dünya çapında birkaç yıl kullanıldıktan sonra 2009’da ABD’de kullanıma onaylanan ve yalnızca yüksek riskli HPV türleri 16 ve 18’e karşı koruma sağlamaktadır. Dolayısıyla genital siğillere karşı koruyamamaktadır. ABD Ulusal Kanser Enstitüsü'nün bir araştırması, Cervarix’in önerilen üç doz aşının ikisinin korunmak için yeterli olabileceğini göstermektedir. Üçüncü dozun ilk enjeksiyondan altı ay sonra uygulanmasından ötürü hasta tarafından atlanması olası olduğundan bu dikkat çekici bir buluştur. Ek olarak da Cervarix'in uygulandıktan sonra 7 yıl boyunca etkili olduğu görülmektedir. 
  • HPV Tip 6, 11, 16, 18, 31, 33, 45, 52 ve 58'e karşı koruma sağlaması için Gardasil 9 geliştirilmiştir.
Kimler HPV aşısı olmalı ve aşı ne zaman yapılmalı

Kimler HPV aşısı olmalı ve aşı ne zaman yapılmalı?

  • Kızlarda ve kadınlarda 9-26 yaş arasında; erkeklerin ise 9-21 yaş aralığında aşı yaptırmaları önerilidir.
  • HPV aşısı bağışıklığında yaş önemlidir. Aşının yapılmasında her iki cins için en ideal yaş 11-12 olarak tavsiye edilmektedir. Ancak doktorunuz aşının 9 yaşından itibaren yapılmasını önerebilir.
  • İlk cinsel temastan önce HPV aşısı yapılması önemlidir. Çünkü aşı sayesinde HPV’ye maruz kalmamış çocuklarda en yaygın görülen 4 HPV tipine karşı %100 koruyuculuk sağlanması mümkün olacaktır. 
  • İlk HPV aşısının, 11-12 yaşlarında rutin olarak başlatılması önerilmektedir. 9-14 yaş arasındakiler için ise aşının 2 doz olarak yapılması planlanıp ve ikinci dozun ilk dozdan 6 ila 12 ay sonra verilmesi önerilmektedir. 
  • 9-14 yaş arasında olup da 6 aydan daha kısa bir sürede 2 doz HPV aşısı yaptıran çocuklar ve gençlere üçüncü bir dozun uygulanması önerilmektedir. Ancak bu yaş gurubu için yapılmış iki doz aşı arasındaki sürede en az 6 ay geçmişse 2 doz verilmesi yeterli olacağı bildirilmiştir. 
  • 15-26 yaş grubunda aşılamaya başlayan gençler ve genç yetişkinlerin kansere neden olan HPV enfeksiyonlarına karşı korunmak için HPV aşısını 3 doz yaptırmasının uygun olacağı bildirilmiştir. 
  • Zayıf bağışıklık sistemine sahip 9-26 yaş arası her iki cins çocuk ve gençlerin aşılarını üç doza tamamlaması önerilmektedir.

Başta rahim ağzı olmak üzere HPV ilişkili birçok kanserden büyük oranda koruyuculuk sağlayan HPV aşısının erken yaşlarda yapılması önemlidir. Avustralya’da 45 yaşına kadar yapılması önerildiğine dair bilgiler olsa da 26 yaşından sonra yapılan HPV aşısının istenilen etkinliğe ulaşmasındaki şüpheler bugün hala devam etmektedir. Yakın zamanda kullanıma girmesini umduğumuz HPV’nin 9 alt tipine etkili olan Gardasil 9 adlı aşının, HPV’ye karşı korumadan daha etkili olacağı öngörülmektedir. Sonuç olarak aşılama, HPV infeksiyonu ve bu infeksiyonun yol açabileceği birçok hastalıktan korunmanın etkili ve güvenli bir yoludur. 

İlgili Konular:

- HPV gebelikte anneden bebeğe geçer mi? HPV nasıl bulaşır ve korunulabilir mi?

- 2. Dünya Savaşı'ndan Nobele: Dr. Harald zur Hausen ve HPV'nin serviks kanserine yol açtığının keşfi

- Pap smear ile milyonlarca kadının yaşamını kurtaran George Papanicolaou

- OTİZM: Aşılar, Özel Diyetler ve Kanserle İlişkisi