Kanser Tedavisinde 2022 Yılından 12 Dikkat Çeken Gelişme

Bilimsel gelişmelerin insan sağlığına katkıları kimi zaman fark edilmiyor veya ilerlemeler çok yavaş bulunuyor, fakat her gün kanser alanında önemli bilimsel gelişmeler olmaktadır. Öyle ki dünya genelinde, tıp alanında yapılan bilimsel çalışmaların neredeyse yarısı bu alandadır.

Bu özet yazıda, kanser alanında 2022’de sonuçları sunulan ve dikkat çeken bazı araştırmaları sıraladık.

1. Nadir bir Mide Tümörü için Geliştirilen Kombine Tedavi

İlk akıllı ilaçlarda (moleküler hedefe yönelik kanser tedavisi) imatinib (Gleevec), gastrointestinal stromal tümör (GIST) olarak adlandırılan nadir bir mide kanseri için standart bir tedavidir. Ancak hastalar sıklıkla bu ilaca karşı direnç geliştirmektedir. Memorial Sloan Kettering Kanser Merkezi bünyesindeki bir bilim insanı ve tıbbi onkolog olan Dr. Ping Chi tarafından yönetilen faz 2 klinik araştırmasında, binimetinib (Mektovi) olarak bilinen bir başka hedefe yönelik ilaç ile imatinibin kombinasyonunun, tek başına imatinibden, genellikle görülenden çok daha iyi bir yanıt ile sonuçlandığı bildirildi. Dr. Chi’nin yönettiği çalışma, on yıldan uzun bir süre önce araştırma görevlisi olduğu yıllara dayanmaktaydı. Çalışmanın sonuçları, 18 Ocak 2022 tarihinde Journal of Clinical Oncology dergisinde online olarak yayınlandı.

2. Prostat Kanserindeki Büyük Gelişmeler

• Prostata özgü zar antijeni (PSMA) adı verilen bir protein için pozitif olan metastatik kastrasyona dirençli prostat kanseri hastalar için hedefe yönelik radyoilaç olan lutesyum Lu 177 vipivotide tetraxetan (Pluvicto), 23 Mart 2022 tarihinde FDA (ABD İlaç ve Gıda İdaresi) tarafından onaylandı. Bu onay, kanser hücrelerini görselleştirmek ve normal hücrelere zarar vermeden onları yok etmek için radyoaktif maddeler teranostik (terapötik + diagnostik= hem tanı hem tedavi için) alandaki son gelişmeydi.
• “Orta derecede riskli” – çoğunlukla prostatın bir bölgesi ile sınırlı küçük tümörler – olarak kabul edilen prostat kanseri için bölgesel tedavi olarak bilinen yeni bir tedavi ortaya çıktı. Bu, manyetik rezonans görüntüleme (MRG) rehberliğinde, yüksek yoğunluklu odaklanmış ultrason (HIFU) adı verilen fokal bir tedavi yaklaşımıdır. 14 Haziran 2022 tarihinde ise ürolojik kanser cerrahı olan Behfar Ehdaie liderliğindeki ekip, 101 hastanın dahil olduğu bu yeni tedavi yöntemi için yürüttükleri faz 2 klinik çalışmasının sonuçlarını Lancet Oncology’de yayınladılar. Sonuçlar daha az girişimsel olan bu yöntemin katılımcıların %88’inde işe yaradığını gösterdi.
• MRG destekli radyoterapi olarak adlandırılan bir teknik, radyoterapi seansları sırasında çok sayıda MRG görüntüsü alarak tümör hareketlerini, nefes alıp vermedeki pozisyon değişikliklerini gerçek zamanlı olarak ayarlıyor. Bu tedavi yöntemi, doktorlara, tümörlerin yanı başındaki hücrelere zarar vermeden tümörleri 5 seansta yok etme olanağı sunmaktadır. Ekim 2022’de Amerikan Radyasyon Onkolojisi Derneği’nin yıllık toplantısında bu tedavinin güvenli ve etkili olduğunun gösterildiği çalışmanın sonuçlarını sundu.

3. Mesane Kanseri için Geliştirilen Tedaviler

• Mesanenin çıkarılması (radikal sistektomi), mesane kanseri için etkili bir tedavidir, ancak hastalar genellikle bu ameliyatın yaşam kalitelerini nasıl etki edeceği konusunda endişe duyarlar. Üroloji Cerrahı Dr. Bernard Bochner liderliğinde yürütülen bir çalışmada, radikal sistektomi sonrası hastaların iyi bir şekilde iyileştiği gösterilmiştir. 411 kişinin katılmış olduğu bir anket sonucunda, ameliyat sonrası – hatta ameliyattan sonraki ilk 3 ay içinde – hastaların yaşam kalitesinde önemli ölçüde bir azalma olmadığı tespit edilmiştir. Araştırmanın sonuçları Mart 2022’de European Urology dergisinde yayınlandı.
• Metastatik mesane kanseri hastalarına yönelik yeni bir kombinasyon tedavi seçeneğinin olumlu sonuçları bildirildi. Bu amaçla enfortumab vedotin ve immünoterapi pembrolizumab (Keytruda) kombinasyonunun etkinliği test edildi. Bu kombinasyon tedavinin, hastaların yaklaşık olarak %65’inde tümörleri azalttığı gösterildi. Çalışmanın sonuçları Eylül 2022’de European Society for Medical Oncology’nin yıllık toplantısında sunuldu.

4. Genç Kanser Hastalarının Doğurganlığının Korunmasında Cerrahi Bir Dönüm Noktası

ABD'de bilinen ilk uterus transpozisyon cerrahisi, Jinekoloji Cerrahı Dr. Mario Leitao ve meslektaşı Dr. Jennifer Mueller, tarafından Nisan 2022'de bildirildi. Bu devrim niteliğindeki ameliyat, pelvisin radyasyondan alabileceği hasardan kaçınmak adına rahmin geçici olarak karın duvarına taşınmasını içermektedir. İlk olarak kolorektal kanserli bir kadın hastada gerçekleştirilen bu karmaşık ameliyata, çok sayıda uzman katıldı. Devamında ise yüksek dereceli koordine bir tedavi planı gerektiren bu prosedür başka hastalara daha uygulandı.

5. Deneysel İmmünoterapi Sonrası Rektum Kanserinin Yok Olması

Tıbbi Onkolog Dr. Andrea Cercek ve meslektaşı Dr. Luis Diaz liderliğindeki küçük ancak tarihi bir çalışmada, belli gen mutasyonlarına sahip rektum (kalın bağırsağın son kısmı) kanserli hastaların, immünoterapi ile kanserlerinin tamamen ortadan kaldırıldığı bulundu. Böylelikle hastanın standart tedaviler olan radyasyon, cerrahi ve kemoterapi gibi zorlayıcı olabilen tedavilerin yan etkilerinden kaçınmaları sağlandı. Kontrol noktası inhibitörü sınıfından bir immünoterapi olan dostarlimab (Jemperli) adı verilen ilaç, mismatch repair (yanlış eşleme onarımı) eksikliği (MMRd) veya mikrosatellit instabilitesi (MSI) olarak sınıflandırılan 2. veya 3. evre rektal kanseri hastalarda denendi. Çalışmalarda yer alan 14 hasta, iki yıldan fazla bir süre sonunda kanserlerinden arınmıştı. Çalışmanın sonuçları, Haziran 2022’de The New England Journal of Medicine (NEJM) dergisinde yayımlandı ve aynı gün Amerikan Klinik Onkoloji Derneği (ASCO) toplantısında sunuldu.

6. Pankreas Kanseri için mRNA Aşısı Olumlu Sonuçlar Gösterdi

Covid-19 salgını ile adını tüm dünyaya duyuran mRNA aşıları, bu salgından önce de kanser tedavisine yönelik çalışmalarda araştırılıyordu. Bu sene farklı ekipler tarafından yayımlanan çalışmalarda, mRNA aşının pankreas kanseri üzerindeki etkileri test edildi. Bu aşıların anahtarı, pankreas kanseri hücrelerine özgü proteinleridir ki bunlara neoantijen diyoruz. Bu proteinler, bağışıklık sistemine pankreas kanserini fark etmesini ve saldırmasını söyler. Aşılar kişiye özel olarak yapılır ve pankreas kanseri hücrelerini tanıyıp bağışıklık hücrelerinin onları yok etmesini uyaracak şekilde çalışmaları beklenir.

7. Meme ve Akciğer Kanserinde İnovatif HER2 Hedefli İlaçlar

• Vücudun diğer bölgelerine yayılmış ve cerrahi olarak çıkarılamayan düşük HER2 seviyelerine sahip meme kanseri hastalar için ilk hedefe yönelik tedavi olan transtuzumab deruxtecan (T-DXd veya Enhertu), uluslararası bir çalışma ile FDA tarafından 5 Ağustos 2022 tarihinde onaylandı. Çalışmada T-DXd'nin HER2'yi protein seviyeleri düşük olduğunda bile engellediği gösterildi. Çalışmada yer alan meme kanseri hastaların %55’inde elde edilen bu olumlu sonuçlar NEJM dergisinden yayımlandı.
• 11 Ağustos 2022’de FDA ayrıca, HER2 genindeki mutasyonlar nedeniyle oluşan küçük hücreli dışı akciğer kanseri için de T-DXd’yi onayladı. Bu ilaç, iki kısımdan oluşan bir antikor-ilaç konjugatıdır: güçlü bir kemoterapi dozu ile kanser hücrelerine yerleşen bir antikor. Antikor, kemoterapi yükünü doğrudan hedefe ilettiğinden, geleneksel kemoterapide görülen yan etkileri azaltır. Bu antikor-ilaç konjugatı, HER2'yi hedefleyen diğer ilaçlardan daha etkilidir.

8. Nadir Görülen Sarkomlara Sahip Kişiler İçin Moleküler Testler ile Kişiselleştirilmiş Tedavi

Kemiklerin ve yumuşak dokuların nadir kanserleri olan sarkom tümörlerinin genetiğini analiz etmek için en büyük iki çalışma gerçekleştirildi. Sarkomlar, genel olarak klasik kemoterapilere ve yeni nesil immünoterapilere daha az yanıt verme eğilimindedir. Bu nedenle moleküler/genetik hedeflere yönelik tedaviler bu kanserler için ayrıca önem arz etmektedir. Özellikle tanı ve tedavisi zor olan binlerce sarkom tümörü analiz edildi ve bulgular 15 Haziran 2022’de Nature Communications’da yayımlandı. Bu özel moleküler testler, standart kemoterapiye göre daha etkili ve yan etkileri daha az olan özel tedavi önerileri verebilir.

9. Multipl Miyelom İçin Umut Vadeden Yeni CAR-T Hücre Tedavisi

Bir hastanın kendi bağışıklık hücrelerinin kanser hücrelerine saldırması için tasarlandığı yeni CAR T-hücre tedavisi, multipl miyelom gibi kan kanseri formunun tedavisinde güvenli ve etkili olduğu gösterildi. Bu tedavi GPR5CD olarak adlandırılan bir proteini hedef almaktadır. Daha önceki tedaviler altında kanseri ilerlemiş olan 17 multipl miyelom hastası ile yapılan çalışmada genel olarak hastaların %71’inin tedaviye yanıt verdiği bildirildi. Hastaların kanserlerinin azaldığı veya kaybolduğu bildirildi, ancak bazılarında ciddi yan etkiler de yaşandı. Daha düşük doz alan 12 hasta arasında ise yönetilebilir yan etkilere sahip dozun yanıt oranı %58’idi. Çalışma, 9 Eylül 2022’de NEJM'de yayımlandı.

10. İleri Evre Karaciğer Kanseri İçin Yeni Bir Kombine İmmünoterapi FDA Tarafından Onaylandı

Karaciğer kanserinin en sık görülen çeşidi olan hepatoselüler kanserli hastalar için Imfinzi ve Imjudo isimli immünoterapi ilaçlarının kombinasyonu 24 Ekim 2022 tarihinde FDA tarafından onaylandı. 1117 hasta ile yapılan HIMALAYA klinik çalışmasının sonuçlarına göre, yalnızca kinaz inhibitörü olarak çalışan sorafenib (Nexavar) alan hastalara kıyasla yeni kombinasyon immünoterapisini alan hastalarda 3 yıllık sağkalım daha fazlaydı (%20,2'ye karşı %30,7). Bu oran yalnızca durvalumab alan grupta ise %24,7’idi. Bir diğer deyişle, bu kombinasyon tedavi yaşam kaybı riskini %22 oranında azalttı.

11. Histiyositik Kanser Adı Verilen Nadir Kan Bozuklukları İçin Hedefe Yönelik Bir İlaç FDA Tarafından Onaylandı

Nöro-Onkoloji Uzmanı Dr. Eli Diamond liderliğindeki çalışma sayesinde, Erdheim-Chester hastalığı, Rosai-Dorfman hastalığı ve Langerhans hücreli histiyositozis gibi hastalıkları içeren bir grup kan bozukluklarının tedavisi için cobimetinib (Cotellic), 1 Kasım 2022 tarihinde FDA tarafından onaylandı. Laboratuvarda yapılan araştırmalar doğrultusunda, melanomayı tedavi etmek için halihazırda onaylanmış hedefe yönelik ilaç olan cobimetinibin histiyositoz için etkili bir tedavi olabileceği belirlendi.

12. Akciğer Kanserinde Hayatta Kalma Oranının Artırılabileceğini Gösteren Bir Çalışma

Akciğer kanserinde sağkalım oranlarını oranının iyileştirebileceğinin gösterildiği çalışma 10 Kasım 2022 tarihinde Nature Medicine dergisinde yayımlandı. Likit (sıvı) biyopsiler, kanda dolaşan küçük miktarlardaki kanser DNA'sını tespit etmeyi hedefleyen kan testleridir ve her hasta için en etkili olması beklenen hedefe yönelik ilaçları ortaya çıkarabilir. Çalışma, küçük hücreli dışı akciğer kanseri tedavisi gören ve likit biyopsisi yapılan 1000'den fazla hastanın izlenmesini içermekteydi. Moleküler test sonrası hedefe yönelik tedavilere erişebilen hastalarda, yaşam kaybının %37 oranında azaldığı bulundu.