Covid-19 aşısı yaptırmalı mıyım?
Covid-19 aşılarının hızlı bir şekilde geliştirilmesi ve diğer önyargılar, bir kesim insanın aşı olmaktan çekinmesine sebep olabilmekte. Özellikle kronik hastalığı olan, geçmişte birtakım sağlık problemleri ile uğraşan veya uzun vadeli yan etkilerinden çekinen kişilerin akıllarına tek bir soru var: Covid-19 aşısı yaptırmalı mıyım?
Covid-19 aşısı geliştirilirken de herhangi bir aşının güvenli olmasını sağlamak adına kullanım için ruhsatlandırılması ve onaylanması gibi rutin süreçler es geçilmemiştir. Güvenlik üst düzey önceliktir ve aşı olmak için birçok sebep vardır.
Koronavirüs aşıları hakkında akıllardaki sorular nelerdir?
Covid-19 aşısı beni Covid-19 hastası yapar mı?
Hayır.
Onaylanmış veya önerilen hiçbir Covid-19 aşısı, hastalığa sebep olan canlı virüsü içermez. Bunun anlamı, Covid-19 aşısı sizi Covid-19 hastası yapamaz.
Geliştirilmekte olan birçok farklı aşı türü bulunmaktadır (bakınız koronavirüs aşı çeşitleri). Hepsinin de amacı Covid-19’a sebep olan virüsü bağışıklık sistemimize öğretmek ve ona karşı savaşmasını sağlamaktır. Bazen bu süreçler, ateşlenme gibi belirtilere sebep olabilir. Bu belirtiler normaldir ve hastalığa sebep olan virüse karşı vücudunuzun koruma geliştirdiğinin bir belirtisidir.
Genellikle aşılandıktan sonra bağışıklığın geliştirilmesi birkaç hafta sürer. Bu, kişinin aşılanmadan önce veya hemen sonrasında koronavirüse yakalanabileceği ve hasta olabileceği olasılığını gösterir. Bunun sebebi ise aşının koruma sağlamak için yeterli vaktinin olmamasıdır.
Covid-19 aşısı olduktan sonra, Covid-19 testim pozitif çıkacak mı?
Hayır.
Ne son dönemlerde onaylanmış ya da önerilmiş aşılar ne de klinik deneylerde mevcut olan Covid-19 aşıları, Covid-19 testinizin (PCR testi) pozitif çıkmasına sebep olmaz.
Şayet vücudunuz – aşılamanın amacı olan – bağışıklık yanıtını geliştirirse, bazı antikor testlerinizin pozitif çıkması dair bir olasılık vardır. Antikor testleri daha önce sahip olduğunuz bir enfeksiyonu ve virüse karşı sahip olabileceğiniz koruma seviyesini gösterir. Uzmanlar halen Covid-19 aşılamasının antikor test sonuçlarını nasıl etkileyebileceği araştırıyor.
Eğer daha önce Covid-19’a yakalanıp iyileştiysem, yine de Covid-19 aşısı yaptırmam gerekli mi?
Evet.
Covid-19 hastalığı ile ilişkili şiddetli sağlık problemleri riskinden ve yeniden Covid-19’a yakalanma olasılığından dolayı, aşı her ne olursa olsun aşı yaptırmanız önerilir.
Sağlık Bakanlığı tarafından hazırlanan takvimde uygun olduğunuz zamana bakın: Aşı Uygulanacak Grup Sıralaması
Not: Listenin devamı (2., 3. ve 4. aşama) yazının sonunda görülebilir.
Uzmanlar, Covid-19’da yakalanıp iyileştikten sonra bir kişinin tekrar hasta olmaktan ne kadar süre korunabildiğini bilmiyor. Doğal bağışıklık olarak adlandırılan bir kişinin enfeksiyondan kazandığı bağışıklık kişiden kişiye farklılık göstermektedir. İlk elde edilen bazı kanıtlar doğal bağışıklığın uzun süremeyeceğini göstermektedir.
Aşılama ile kazanılan bağışıklığın ne kadar uzun sürdüğünü, aşıların ne kadar iyi çalıştığına dair daha fazla veri elde edene kadar bilemeyeceğiz.
Covid-19 aşısı beni Covid-19 hastalığından koruyacak mı?
Evet.
Covid-19 aşısı bağışıklık sisteminize Covid-19’a sebep olan virüsü nasıl tanıyacağı ve savaşacağını öğretir ve bu da sizi Covid-19 hastalığından korur.
Hasta olmaktan korunmak önemlidir, çünkü Covid-19 olan birçok insan hastalığı hafif atlatsa da şiddetli Covid-19'a yakalanabilecek kişiler de vardır. Bu hastalık uzun vadeli sağlık problemlerine neden olabilir hatta yaşam kaybı ile sonuçlanabilir. Covid-19 aşıları, özellikle şiddetli hastalıktan korumada etkili gözükmektedir.
Covid-19 aşısı DNA’mı değiştirir mi?
Hayır. Covid-19 aşıları DNA’nızı değiştirmez veya DNA’nız ile etkileşime girmez.
Covid-19 aşılarının ortak amacı vücudunuza gelecek olası enfeksiyona karşı nasıl korunması gerektiğini öğretmektir. Gerçek virüs vücudunuza girerse, bizi enfekte olmaktan koruyan şey, bu bağışıklık yanıtı ve antikor üretimidir.
Bir gün çocuk sahibi olmak istersem, Covid-19 aşısı benim için güvenli midir?
Evet. İlerde çocuk sahibi olmak isteyen kişiler Covid-19 aşısı yaptırabilir.
Mevcut bilgilere dayanarak, uzmanlar Covid-19 aşılarının kısa veya uzun vadede hamile kalmaya çalışan kişiye karşı bir risk teşkil edecek olası bir durumun olmadığına inanıyor.
Bilim insanları her aşı için oluşabilecek yan etkiler üzerine o anda ve yıllar sonra bile dikkatlice çalışırlar. Tıpkı diğer aşılar gibi Covid-19 aşı çalışmalarında da şu anda dikkatli olunuyor, gelecek yıllarda da bu dikkatli çalışmalar devam ediyor olacak.
Covid-19 aşısı – diğer aşılar gibi – vücudumuza, gelecek hastalığı önlemek için Covid-19’a sebep olan virüse karşı savaşan antikorlar geliştirmeyi öğretir. Burada kesinlikle Covid-19 aşılamasından oluşacak antikorların plasenta geliştirmenin dahil olduğu herhangi bir hamilelik problemine sebep olacağına dair hiçbir kanıt yoktur. Ayrıca, doğurganlık problemlerinin herhangi bir aşının yan etkisi olduğunu dair de hiçbir kanıt bulunmamaktadır. Şu anda veya gelecekte hamile kalmayı planlayan kişiler sıraları geldiğinde aşı olabilirler.
Yeni aşıların uzun vadeli yan etkilerinden endişe duyuyorum. Bu kadar hızlı geliştirilen aşıların uzun vadeli sonuçlarının olmayacağı nasıl güvenle söylenebilir?
Bu pandemi döneminde hızlı bir şekilde koronavirüs aşıları geliştirilmesinin nedenleri vardır:
- İlk olarak, faz-3 klinik deneylerin sonuçları yayımlanmadan önce üretim başladı.
- İkinci olarak, süreci hızlandırmış olan ve aşıların etkinliklerinin test edildiği deneylere ilgi duyan çok sayıda gönüllü kişi vardı. Araştırmacılar genelde aylarca ve hatta bazen yıllarca deneylerde gönüllü olacak kişiler için beklerler.
- Son olarak ise halkta aşının etkinliğini daha hızlı gösterecek birçok hastalık vardı. Koronavirüs sadece ABD’de milyonlarca insanın hastalanmasına sebep oldu. Buna karşın örneğin Zika virüsleri, aşırı derece ciddiyken, çok çok daha az kişiyi etkiledi.
Geçtiğimiz birkaç ay içerisinde aşının ciddi yan etkileri gösteren çalışma raporları görülmedi. Eğer ciddi yan etkiler olsaydı, şimdiye kadar görülürdü. Bu değişebilir ve bilim insanları bu sebepten koronavirüs aşılarıyla ilgili önerilerini güncelleyebilir.
Neden Covid-19 aşısı yaptırmalıyım?
Covid-19 aşısı, Covid-19 hastalığınıza yakalanmanızı önlemeye yardımcı olur
Geliştirilmekte olan tüm Covid-19 aşıları klinik deneylerde dikkatli bir şekilde değerlendirilir ve Covid-19’a yakalanma olasılığınızı önemli ölçüde azalttıklarında ruhsatlandırılır ya da onaylanır.
Diğer hastalıkların aşıları hakkında ve klinik deneylerden elde edilen ilk verilere dayanarak, uzmanlar Covid-19 yakalansanız bile ciddi bir şekilde etkilenmenize engel olabilir. Aşı yaptırmanız ayrıca çevrenizdeki kişileri de koruyabilir, özellikle Covid-19’dan kaynaklanacak şiddetli bir hastalığa karşı yüksek risk altında olan kişileri. Uzmanlar, Covid-19’a sebep olan virüsün yayılmasını engellemenin yanı sıra aşılamasının, hastalığının şiddeti üzerine etkisi hakkında daha çok araştırma yapmaya devam ediyor.
Covid-19 aşılaması, korunmaya yardımcı olacak daha güvenli bir yoldur
Covid-19’un ciddi ve yaşamı tehdit eden komplikasyonları olabilir. Ayrıca sizi nasıl etkileyeceğini de bilmek için de hiçbir yol yoktur. Eğer hasta olursanız, hastalığı arkadaşlarınıza, ailenize ve çevrenizdeki diğer kişilere yayabilirsiniz.
Herhangi bir aşının kullanımı ruhsatlandırılmadan veya onaylanmadan önce klinik deneyleri aşının güvenli ve etkili olduğunu göstermek zorundadır, buna Covid-19 aşısı da dahildir. Covid-19 aşısının bilinen potansiyel faydaları, ABD Gıda ve İlaç İdaresi'nin (FDA) Acil Kullanım İzni (EUA) olarak bilinen şartlar altında aşının kullanımının potansiyel risklerine ağır basar.
Covid-19 aşısı olmak, bağışıklık olarak bilinen bazı doğal korumalar sağlayabilir. Mevcut kanıtlar Covid-19’a tekrar yakalanma riskinin, virüse ilk kez yakalandıktan 90 gün içinde nadir olduğunu göstermektedir. Ancak, uzmanlar bu korumanın ne kadar sürdüğünden emin değildir. Bu virüsten kaynaklı şiddetli hastalık ve ölüm riski doğal bağışıklık faydalarından daha ağır basar. Covid-19 aşılaması, siz hastalığa yakalanmadan antikor yanıtı (bağışıklık sistemi) oluşturarak korunmanıza yardımcı olur.
Hem doğal bağışıklık hem de aşı ile oluşan bağışıklık uzmanların hakkında daha çok bilgiyi aydınlatmak istedikleri Covid-19 hastalığının önemli bir parçasıdır.
Covid-19 aşılaması, pandemiyi durdurmaya yardımcı olacak en önemli araçtır
Maske takmak ve sosyal mesafeyi korumak virüse maruz kalma veya virüsü başkalarına yayma riskinizi azaltmaya yardımcı olur, fakat bu tedbirler yeterli değildir. Aşılar bağışıklık sisteminiz ile çalışacaktır ve böylelikle sizi virüse maruz kalmanız durumunda savaşa hazır hale getirecektir.
Pandemiyi durdurmak için sahip olduğumuz araçları kullanmamız gerekir ve unutmayın, aşının bilimsel olarak gözlemlenmesi devam etmektedir.
Birkaç özel hasta sorusu
- Soru 1:
Eşim 72 yaşında ve lenf düğümlerinde metastaz yapmış meme kanserleri için kemoterapi tedavisi görüyor. Şimdiye kadar tedavi tümörlerde küçülme gösteriyor ve yayılma olmadı. Ben de 73 yaşındayım. Ben ve eşim aşı olmalı mıyız?
- Cevap:
Temel soru, aşılanmış bir kişinin hastalığı bir başka kişiye bulaştırıp bulaştıramayacağıdır. Aşının hastalığın yayılmasını etkili bir şekilde sınırlayıp sınırlamadığına dair az sayıda veri vardır. Bu sorunun cevabı için çalışmalar devam etmektedir. Bununla birlikte mevcut koronavirüs aşılarının Covid-19 enfeksiyonundan etkili bir şekilde korunduğu bilinmektedir; bu nedenle tüm ileri yaş bireylere ve kanser hasta yakınlarının koronavirüs aşısı yaptırması önerilir.
Kanser hastasının durumunu ele alacak olursak, bağışıklık sistemi zayıflamış kişilerin aşı konusundaki endişeleri vardır. Yakın zamana kadar bu kişilerin aşıdan yeteri kadar fayda görmediği düşünülmekte idi; fakat grip ve zatürre aşıları ile yapılan çalışmalar, solid (organ, katı) kanserlere sahip kişilerin de aşılardan fayda gördüğünü göstermiştir ve bu nedenle kanser hastalarına aşı önerilmektedir. Elbette her hastanın durumu ayrı ayrı değerlendirilmelidir, çünkü bazı hastaların kan / bağışıklık sistemi daha çok bağışıklanmış olabilir ve bu karar, hastanın durumunu bilen tıbbi onkolog / hematoonkolog ile birlikte verilmelidir.
- Soru 2:
Romatoid / psoriatik artritim var ve her ay infüzyon olarak biyolojik ilaçlar alıyorum. Ayrıca haftada iki kez de metotreksat alıyorum. Aşı bağışıklık sistemi zayıflamış kişiler için güvenli midir?
- Cevap:
Bir önceki soru ile aynı cevabı içerir: Covid-19 aşılarının etkinliği bağışıklığı zayıflamış kişilerde araştırılmamış iken, daha zayıf bir bağışıklık sistemine sahip kişilerde Covid-19’un tehlikesi daha yüksektir. Yarar, riski aşabileceği için bu kişilere de genel olarak aşı önerilmektedir, fakat aşı kararını sizi takip eden doktorunuz ile konuşup almalısınız.
- Soru 3:
22 yaşındaki oğlum yaklaşık 6 yaşındayken MMR aşısına karşı bir reaksiyon gösterdi, aşı olduktan birkaç gün sonra ateşlendi ve immün trombositopenik pupura hastalığını oluştu. Koronavirüs aşısı yaptırmak konusunda endişeli olmalı mıyım?
- Soru 4:
7 – 8 yaşında tetanoz aşısı oldum ve aniden yaklaşık 4 gün bilincimi kaybettim. Sonradan, çocukluk çağımda birkaç kez kurdeşen geçirdim ve 25 yaşıma kadar hafif astımım vardı. Mitral ve aortik kapak ameliyatı için torakotomi de dahil bir dönem kalp hastalıkları ile ilgili süreç yaşadım. Kalp pilim var ve günlük metoprolol, torasemide ve penisilin alıyorum (iki endokardit atağından sonra). Ayrıca kanser yüzünden hemikolektomi de yaptırdım. Grip aşıları ile hiçbir problemim yok. Genel olarak son birkaç yıldır daha iyi hissediyorum. Aşı yaptırmalı mıyım?
- Soru 3 ve 4’ün Cevabı:
Aşılar veya Covid-19 aşısının bileşenlerine şiddetli ve bazen hayati tehlike oluşturan alerjik reaksiyon anafilaksiden başka alerji türlerinin olması, Covid-19 aşısı yaptırmak için tedavinin uygun olmadığını belirten bir durum değildir.
Acil kullanım izni almış herhangi ilaçtan birini alan herkes, aşı yapıldıktan sonraki ilk birkaç dakika içinde ciddi reaksiyonlar olacağından kişiler aşı yaptırdıktan sonra klinikte 15-30 dakika izlenecektir.
- Soru 5:
Pandemi döneminde aktif üretim yapan bir fabrikada çalışıyorum. Şimdiye kadar Covid-19'a yakalanmadım. Aşı yaptırma konusunda çekincelerim var. Aşı yaptırmalı mıyım?
- Cevap
Toplumda tüm yetişkinlerin aşı yaptırması önerilmektedir. Bununla birlikte özellikle hizmetin ve üretimin sürdürülmesi için öncelikli sektörlerde çalışanlar mutlaka aşı yaptırmalıdır. Aşı ile ilgili endişelerin çoğunun yersiz olduğunu yukarıda detaylı bir şekilde sıraladık. Aşılamak, koronavirüsün yayılma zincirini kırmak için şu an elimizdeki tek ve en etkili yol olarak gözükmektedir.
*
"Aşı Uygulanacak Grup Sıralaması" listesinin devamı
