Prostat Kanseri Tedavisinde Cerrahi ve Radyoterapi – Hangisi Daha İyi?

Prostat kanseri tedavisinde, özellikle erken evrelerde, hastaların hangi tedaviyi tercih etmeleri gerektiği konusunda birçok soru işareti bulunmaktadır. Bu aşamada doğru karar verebilmek için tedavi seçenekleri ve sonuçları hakkında bilgi sahibi olmak büyük önem taşır. 

Erken evre prostat kanserinde akla ilk ameliyat gelir. Hasta ameliyat olacak durumda değilse veya ameliyatla tümör tam çıkarılamayacaksa radyoterapi ve diğer ameliyat dışı yöntemler düşünülür. Bu doğrudur da. Ancak, ameliyat dışı yöntemlerin etkinliğinin de günümüzde ameliyat kadar iyi olduğu ve birçok durumda daha az kısa ve uzun vadeli yan etki gösterdiği anlaşılmıştır. 

Erken evre, yani yayılmamış prostat kanseri için cerrahi ve radyoterapi benzer başarı oranlarına sahiptir. Tedavi seçenekleri arasında karar verirken ve hastayı bilgilendirirken, kanserin biyolojik agresifliği, evresi, hastanın yaşı, genel sağlık durumu ve beklentileri gibi faktörleri göz önünde bulundururuz.

Cerrahi, prostat bezinin çıkarılmasını içerirken, radyoterapi yüksek enerjili dalgalar kullanarak prostat kanser hücrelerini yok eder. Bazı durumlarda, cerrahi sonrası ek radyoterapiye ihtiyaç duyulabilir. Bu tedavilerden biri tek başına veya birlikte kullanılabilir.

Hangi tedavinin daha iyi olduğuna dair kesin bir yanıt olmasa da, tedavi seçeneklerinin farklarını anlamak, hastaların bilinçli bir karar vermesine yardımcı olabilir. Bu makale, prostat kanseri cerrahisi ile radyoterapiyi karşılaştırmakta ve bunların faydalarını, yan etkilerini, risklerini, maliyetlerini ve iyileşme süreçlerini detaylandırmaktadır.

Prostat Kanseri için Cerrahi mi Radyasyon mu Daha İyi?

Güncel bilimsel bulgulara göre, cerrahi, dış radyasyon ve iç radyasyon gibi geleneksel tedavi yöntemleri, erken evre prostat kanseri için benzer etkililik göstermektedir.

Bununla birlikte, erken evre prostat kanseri tedavisinde alternatif yöntemler olarak HIFU (Yüksek Yoğunluklu Odaklanmış Ultrason ile tümörün yok edilmesi) ve kriyoablasyon (dondurma yöntemiyle tümörün yok edilmesi) gibi teknikler de bulunmaktadır ve bu yöntemler, cerrahi veya radyoterapiyle kıyaslanabilir düzeyde etkilidir.

Tedavi tercihleri, genellikle hastanın genel sağlık durumu, tedaviye olan kişisel tercihi ve her bir tedavi yönteminin getirebileceği risk düzeyine göre şekillenir. Her bir yöntemin avantajları ve olası riskleri, hastanın tedavi kararını önemli ölçüde etkileyebilir.

Prostat Kanseri için Cerrahi

Genel sağlık durumu iyi olan bir kişiye, cerrahiyi önerebiliyoruz. Bazen, cerrahi tek başına, prostat bezinin ötesine yayılmamış kanseri tedavi edebilir.

Prostat kanseri için cerrahi, radikal prostatektomi olarak bilinen bir işlemle prostat bezinin tamamının çıkarılmasını içerir. Cerrahlar ayrıca çevre dokuları da çıkarabilirler.

Radikal prostatektomi, testislerin (sperm üreten) üretraya bağlandığı tüpün kesilmesini içerir. Bu nedenle, bu ameliyatı geçiren bir kişi, tipik yöntemlerle çocuk sahibi olamaz. Ancak, bir sperm bankası kullanmak gibi üreme koruma seçenekleri mevcuttur.

Prostat Kanseri için Radyoterapi

Radyoterapi, erken evre prostat kanseri tedavisinde etkili bir başka yöntemdir. Bu tedavi, yüksek enerjili ışınlar kullanarak kanser hücrelerini hedef alır ve yok eder.

Radyoterapi şu durumlarda tercih edilir:

• Kanser yavaş büyüme özelliklerine sahipse ve erken evrelerde ise (prostat bezine sınırlı).
• Cerrahi mümkün değilse veya yüksek riskler içeriyorsa.
• Cerrahi kanseri tamamen çıkaramayacak durumdaysa.
• Kanser tekrarlarsa.

Radyoterapi, duruma bağlı olarak tek başına veya cerrahi ile birlikte kullanılabilir. Her iki durumda da, genel olarak olumlu sonuçlar elde edilir.

2013 ve 2019 yılları arasındaki veriler, lokalize prostat kanserine sahip kişilerin tanıdan sonra en az 5 yıl yaşama olasılığının %99'dan fazla olduğunu göstermektedir.

Cerrahi ve Radyoterapi için Kimler Uygundur?

Prostat kanseri tedavileri için uygunluk, kanserin evresi, kişinin genel sağlık durumu, yaşı ve tercihleri gibi birçok faktöre bağlıdır.

Tipik olarak şu durumlarda öncelikli olarak cerrahiyi düşünürüz:

• Kişi 75 yaşın altında ve en az 10 yıl daha yaşayacağı tahmin ediliyorsa
• Kanser prostatın ötesine yayılmamışsa
• Cerrahinin tüm kanseri çıkarma olasılığı yüksekse
• Kişi cerrahi ve anestezi açısından düşük risk taşıyorsa

Bu veya benzer kriterlere uymayan bir kişi söz konusu olduğunda, radyoterapiyi düşünürüz. En iyi sonuçlar için bazen tedavi kombinasyonları kullanabiliriz; bu da hormon blokaj tedavisini de içerebilir.

Risk Karşılaştırması

Cerrahi ve radyoterapi tedavileri, hem kısa vadeli hem de uzun vadeli komplikasyonlar açısından risk taşıyabilir.

Cerrahi

Prostat kanseri için cerrahi, diğer ameliyatlarda olduğu gibi bazı risklere sahiptir:

• Ağrı
• Anesteziye reaksiyon
• Kanama ve morarma
• Enfeksiyon
• Çevre dokulara, sinirlere veya organlara zarar
• Bacaklarda kan pıhtılaşması

Prostatın alınması, kendine özgü bazı riskleri de içerir:

• Mesane kontrolünün kaybedilmesi
• İktidarsızlık
• Penis boyunda değişiklik
• Kasık fıtığı riskinde artış

Radyoterapi

Radyoterapi, cerrahiye göre genellikle daha az kısa vadeli risk taşır. Ancak, kısa süreli yan etkilere neden olabilir:

• Rektal kanama
• İshal
• İdrar problemleri
• Yorgunluk
• Kuru ağız
• Bulantı
• İştah kaybı
• Kabızlık

Bazı durumlarda, radyoterapi şu uzun vadeli komplikasyonlara neden olabilir:

• İktidarsızlık
• Bağırsak fonksiyonu problemleri
• İdrar problemleri

Ayrıca, başlangıç tedavisinden yıllar sonra gelişebilen radyasyon kaynaklı ikincil kanserler riski de bulunmaktadır.

Maliyet Karşılaştırması

2020 yılında yapılan bir ABD çalışması, cerrahi ve radyoterapinin ortalama 1 yıllık tedavi maliyetlerinin benzer olduğunu buldu. Stereotaktik vücut radyoterapisinin maliyeti yaklaşık 28.000 dolar iken, prostatektominin maliyeti yaklaşık 22.000 dolardır. En düşük maliyetli seçenek ise yaklaşık 19.000 dolar ile brakiterapidir (içten radyasyon).

Türkiye'deki prostat kanseri tedavi maliyetleri ise şu şekildedir:

• Radikal Prostatektomi: Türkiye'de açık cerrahi, laparoskopik cerrahi ve robotik cerrahi yöntemleri kullanılmaktadır. Robotik cerrahi daha pahalı olmakla birlikte daha az komplikasyon riski ve daha hızlı iyileşme süresi sunar. Ülkemizde özel hastanelerde radikal prostatektomi maliyeti 2024 yılı itibarıyla 200.000 - 400.000 TL arasında değişmektedir​.
• Radyoterapi: Türkiye'de radyoterapi seçenekleri arasında dış radyoterapi (IMRT, VMAT, SBRT) ve brakiterapi bulunmaktadır. Özel hastanelerde SBRT maliyeti 50.000 - 100.000 TL, brakiterapi maliyeti ise 50.000 - 80.000 TL civarındadır​.

Ancak, bir kişinin tedavi için ödeyeceği miktar, çeşitli faktörlere bağlı olarak değişebilir:

• Tedavinin yapıldığı yer
• Seçilen hastane veya klinik (özel mi devlet mi)
• Sigorta kapsamı
• Tedavinin karmaşıklığı
• Ek tedavi gereksinimleri
• Tedavi sonrası bakım ve takip hizmetleri

İyileşme Karşılaştırması

Cerrahi ve radyoterapi arasındaki iyileşme süreçleri ve deneyimler büyük farklılıklar gösterebilir.

Cerrahi

Cerrahiden iyileşme süreci, kişinin geçirdiği ameliyatın türüne bağlıdır. Radikal prostatektomi, şu üç yöntemden biri kullanılarak uygulanabilir:

• Laparoskopik cerrahi: Prostata erişmek için çok küçük kesikler ve kamera kullanılan kapalı cerrahi.
• Robot destekli laparoskopik cerrahi
• Açık cerrahi: Daha büyük bir kesi yapılmasını içerir.

Açık cerrahiye kıyasla, robot destekli cerrahi genellikle şunları içerir:

• Daha hızlı iyileşme süresi
• Daha kısa hastane kalışı
• Daha az ağrı ve kan kaybı

Ameliyat sonrası, hastalar genellikle birkaç gün hastanede kalır. Bu süre zarfında, idrarın boşaltılmasına yardımcı olmak için penislerinden mesanelerine kadar ince bir tüp olan bir kateter / sonda takılır.

Evde geçirilen iyileşme süresi birkaç hafta sürebilir. Bu süre zarfında, kişi ağrı, yorgunluk ve sınırlı hareketlilik yaşayabilir.

Sık karşılaşılan kısa süreli sorunlar, örneğin idrar kaçırma, iyileşmesi birkaç ay sürebilir. Fiziksel terapi ve pelvik taban egzersizleri iyileşmeye yardımcı olabilir.

Radyoterapi

Radyoterapiden iyileşme değişkenlik gösterebilir. Bazı kişiler yalnızca kısa süreli yan etkiler yaşar, bunlar tedavi sırasında yavaşça gelişebilir ve tedavi sona erdikten sonra iyileşir. Diğerleri, iyileşmesi aylar süren veya sürekli yönetilmesi gereken uzun süreli yan etkiler yaşayabilir.

İnsanlar genellikle radyasyon tedavisini ayakta tedavi ortamında alır ve aynı gün eve döner. Çoğu dış radyasyon türü için, insanlar en az birkaç hafta boyunca haftada 5 gün tedavi alır.

Sık Sorulan Sorular

Prostat ameliyatı için pişmanlık oranı nedir?

2072 hasta üzerinde yapılan ve sonuçları 2021'de yayımlanan bir anket çalışmasına göre, prostat kanseri ameliyatını tercih eden erken evre prostat kanserli erkeklerin, radyoterapi veya aktif gözetimi tercih edenlere göre kararlarından pişmanlık duyma olasılıkları daha yüksek.

5 yılda, ankete katılan erkeklerin %13'ü tedaviyle ilgili pişmanlık yaşadı, bu da tedavi türüne göre değişiyordu:

• cerrahi hastalarının %16'sı (183) kararlarından pişman olurken,
• radyoterapiyi seçen erkeklerin %11'i (76) ve
• aktif gözlemi seçenlerin %7'si (20).

Bakınız, ilgili çalışmanın detayları.

Prostat ameliyatından sonra penis boyu ne kadar kısalır?

Prostatektomi geçiren herkes penis boyunu kaybetmez. Aslında, 2018 yılında yapılan bir çalışma, prostatektomi geçiren kişilerin %60'tan fazlasının 12 ay içinde penis boyunu geri kazandığını göstermiştir. Fosfodiesteraz-5 inhibitörü olarak bilinen bir ilacı düzenli olarak almak yardımcı olabilir.

Boyunu geri kazanamayanlar ortalama olarak 2,35 santimetre (0,92 inç) kaybeder.

Cinsel fonksiyonlar açısından ameliyat ve radyoterapi farkları nedir?

Erektil disfonksiyon, erkeklerin cinsel ilişki için yeterli ereksiyonu sağlayamaması veya sürdürememesi durumudur.

Radyoterapi uygulanan hastalarda uzun vadede erektil disfonksiyon oranları ameliyat olan hastalara göre daha düşüktür. Tedavi sonrası erektil fonksiyonun korunması için sildenafil (Viagra vb) gibi ilaçlar veya diğer erektil rehabilitasyon yöntemleri kullanılabilir. 

Ameliyat sonrası radyoterapiye ne zaman ihtiyaç vardır?

Prostat kanseri tedavisinde ameliyat sonrası adjuvan radyoterapi (RT) ihtiyacı, hastanın patolojik bulguları ve ameliyat sonrası risk faktörlerine bağlıdır. Adjuvan RT genellikle aşağıdaki durumlarda düşünülmektedir:

1. Pozitif Cerrahi Sınırlar:

   • Ameliyat sırasında tüm kanserli dokunun çıkarılmaması ve mikroskopik kanser hücrelerinin cerrahi sınırda kalması durumunda adjuvan RT önerilebilir. Pozitif cerrahi sınırlar, hastalığın tekrarlama riskini artırır.

2. Ekstrakapsüler Uzantı:

   • Kanserin prostat kapsülünün dışına yayılması durumunda adjuvan RT düşünülür. Bu durum, hastalığın daha ileri evrede olduğunu ve tekrarlama riskinin yüksek olduğunu gösterir.

3. Seminal Vesikül İnvazyonu:

   • Kanserin seminal veziküllere yayılması durumunda adjuvan RT önerilebilir. Bu, daha agresif bir hastalık seyrini gösterir.

4. Yüksek Gleason Skoru:

   • Gleason skoru 8-10 olan hastalarda, yüksek dereceli tümörlerin tekrarlama riski yüksek olduğundan adjuvan RT düşünülebilir.

5. Lenf Nodu Pozitifliği:

   • Kanserin lenf nodüllerine yayılması (pozitif lenf nodülleri) durumunda adjuvan RT gerekli olabilir. Bu durum, sistemik hastalık yayılımını ve tekrarlama riskini artırır.

6. Prostat Spesifik Antijen (PSA) Seviyeleri:

   • Ameliyat sonrası PSA seviyelerinin yüksek olması veya düşmemesi (persistan PSA) durumunda adjuvan RT önerilebilir. Bu durum, tüm kanserli dokunun çıkarılmadığını gösterebilir.

Özet

Erken evre prostat kanseri için hem cerrahi hem de radyoterapi etkili tedavi yöntemleridir; her ikisi de bu durumu tedavi edebilir. Ancak, her seçeneğin bazı avantajları ve dezavantajları vardır, bu nedenle her birey için daha uygun veya daha az uygun olabilir.

Cerrahi, doktorların tüm kanseri çıkarabileceklerine inandıkları durumlarda uygun bir seçenektir. Eğer bu mümkün değilse, cerrahi yerine radyoterapi veya cerrahi ile birlikte radyoterapi kullanılabilir. Radyoterapi, ameliyat geçiremeyen veya ameliyat istemeyen kişiler için de uygun bir seçenektir.

Bunlar, prostat kanseri tedavisi için her zaman tek seçenek değildir. İnsanlar, her seçeneğin faydalarını ve risklerini anlamak için bir sağlık profesyoneli ile detaylı bir şekilde gelecek adımları tartışmalıdır.