Sarkom Tedavisinde Organoid Devrimi – Hızlı ve Kişiye Özgü İlaç Testi

Kanser tedavisinde kişiselleştirilmiş yaklaşımlar, her hastanın genetik yapısına ve tümör özelliklerine uygun tedavi stratejileri geliştirilmesi açısından devrim niteliği taşımaktadır. Özellikle sarkom gibi nadir ve çok sayıda alt türü olan karma tümörlerde, etkili tedavilerin bulunması zorlayıcı olabilmektedir. Bu bağlamda, yeni bir araştırma, sarkom organoidlerinin ilaç taramasında kullanılmasının kişiselleştirilmiş tedaviler için umut verici sonuçlar ortaya koyabileceğini göstermektedir. Bu çalışmaya göre, organoidler kullanılarak taranan hastaların %58’inde aktif, onaylı veya önerilen tedavi seçenekleri bulunmuştur.

Sarkom Organoidleri Nedir ve Neden Önemlidir?

Organoidler, hastadan elde edilen tümör örneklerinden laboratuvar ortamında oluşturulan üç boyutlu hücre modelleridir. Bu modeller, tümörün biyolojik davranışını bire bir yansıtabilmekte ve tümör içi heterojenliği anlamada önemli bir rol oynamaktadır. Bu organoidler sayesinde, bireye özgü tümör özellikleri baz alınarak farklı ilaçlar eşzamanlı test edilebilir ve en etkili tedavi stratejileri belirlenebilir.

Dikkat Çekici Bir Organoid Çalışması

Cell Stem Cell dergisinde 20 Eylül 2024'te yayımlanan bir çalışmada, UCLA’dan Dr. Alice Soragni ve ekibi, sarkom organoidleri kullanarak hızla ilaç taraması yapılabileceğini ve bunun sayesinde kişiselleştirilmiş tedaviler belirlenebileceğini ortaya koymuştur. Çalışmanın bulgularına göre, biyopsi veya cerrahi işlem sonrası bir hafta içinde organoidler oluşturulmuş ve çok sayıda ilaç test edilmiştir.

Çalışmanın Detayları: 194 Tümör Örneği ve 24 Farklı Sarkom Alt Tipi

Araştırma, Şubat 2018 ile Mayıs 2022 tarihleri arasında UCLA’da sarkom tedavisi gören 126 hastadan elde edilen 194 tümör örneği üzerinde gerçekleştirilmiştir. Bu hastalar, osteosarkom, kordoma, kondrosarkom, leiomyosarkom ve farklılaşmamış pleomorfik sarkom gibi 24 farklı sarkom alt tipine sahipti. Organoidler, uygun örneklerden oluşturulmuş ve kemoterapi ile hedefe yönelik tedavi ajanları hem tek başına hem de kombinasyonlar halinde test edilmiştir.

Toplamda 92 örnek üzerinde en az 10 ilaç taranmış ve %80,4’ünde en az bir önemli ilaç yanıtı gözlemlenmiştir. Örneğin, bir sinovyal sarkom trametinibe, CIC geninde yeniden düzenleme olmuş bir sarkom ise gemsitabin ve dosetaksel kombinasyonuna duyarlılık göstermiştir.

İlginç Bulgular: Osteosarkom ve İlaç Duyarlılığı

Çalışmada elde edilen veriler, farklı sarkom alt tipleri arasında ilaçlara karşı farklı duyarlılıkların olduğunu da ortaya koymuştur. Örneğin, osteosarkom organoidlerinin, tüm sarkom türlerinin ortalamasıyla karşılaştırıldığında ceralasertib (P =.00026), topotekan (P =.028), kabozantinib (P =.024) ve everolimus (P =.012) gibi ilaçlara daha hassas olduğu görülmüştür. Bu, osteosarkomun bu ilaçlara karşı diğer sarkom türlerinden daha iyi yanıt verdiğini göstermektedir.

Ayrıca, hastaların klinik özellikleri incelendiğinde, yaş, hastalık evresi ve önceki tedavi sayısı gibi faktörlerin ilaç duyarlılığı üzerinde etkili olduğu bulunmuştur. Örneğin, daha yaşlı sarkom hastalarından elde edilen organoidlerin, cediranibe pediatrik veya genç erişkin hastalardan alınan organoidlere göre daha dirençli olduğu gösterilmiştir.

FDA Onaylı İlaçlar ve Yeni Tedavi Yolları

Araştırmacılar, her bir örnek için en etkili beş tedaviyi belirleyerek 203 ilaç-teşhis eşleşmesi oluşturmuşlardır. Bu eşleşmeler, belirli sarkom alt tiplerine karşı etkili olduğu tespit edilen ilaçların, ABD Gıda ve İlaç İdaresi (FDA) onay durumunu da içermektedir. Çalışmada, ilaçların %4'ünün aynı sarkom tipi için FDA tarafından onaylı olduğu, %31’inin ise diğer kanser türlerinde onaylı olduğu bulunmuştur. Ayrıca, %1’i çalışmada saptanan sarkom tipi için klinik araştırmalarda değerlendirilen ilaçlar olup, %21’i diğer kanserler için klinik araştırma aşamasındadır. Ancak, %43’ü henüz klinik araştırma aşamasında olmayan ya da geliştirilmesi durdurulan ilaçlar arasındadır.

Kişiye Özgü Tedavide Yeni Ufuklar: Klinik Denemeler ve Gelecek

Araştırmanın önemli bir sonucu, sarkom organoidleri kullanılarak taranan hastaların %58’inde aktif, onaylı veya önerilen tedavi seçeneklerinin belirlenebilmesidir. Bu hızlı ve etkin ilaç tarama süreci, onkologlara biyopsi veya cerrahi sonrası sadece bir hafta içinde uygulanabilir tedavi stratejileri sunma imkânı vermektedir.

Araştırmacılar, osteosarkom hastaları üzerinde MAP (metotreksat, doksorubisin ve sisplatin) tedavi yanıtını öngörmek için bir klinik çalışma başlatmışlardır. Bu deneme, osteosarkomlu hastalarda FDA onaylı ilaçlara yanıtları araştırmayı hedeflemektedir.

Sonuç

Sarkom organoidleri kullanarak yapılan bu ilaç taraması çalışması, kanser tedavisinde kişiselleştirilmiş yaklaşımların önemini bir kez daha ortaya koymaktadır. Organoidlerin, biyopsi veya cerrahi işlem sonrası hızlı bir şekilde oluşturulabilmesi, hem mevcut tedavi seçeneklerini değerlendirmede hem de yeni tedavi stratejilerinin belirlenmesinde önemli bir rol oynamaktadır. Bu çalışma, sarkom gibi zor tedavi edilen tümörlerde kişiselleştirilmiş tedaviye giden yolda umut verici bir adım olarak değerlendirilmektedir.