Sisplatin + Pemetrekset, küçük hücreli dışı akciğer kanseri tedavisi için kullanılan ikili kemoterapi rejimidir.

Sisplatin + Pemetreksed ile tedavinin amaçları

Sisplatin ve Pemetrekset adlı kemoterapi ilaçları kanserli hücrelerin büyümesini yavaşlatmak ve öldürmek için tasarlanmıştır (detaylı etki mekanizmasını yazının en altında bulabilirsiniz).

Sisplatin + Pemetrekset tümörleri küçültmek ve akciğer kanseri belirti ve şikayetlerini azaltmak için verilir.

  • Eğer hastalık metastatik değilse, yani akciğerdeki kanser hücreleri diğer organlara yayılmamışsa, Sisplatin + Pemetrekset çoğunlukla hastalığı tamamen tedavi etme (kür) amacıyla verilir. Bu amaçla iki tür uygulama söz konusudur:
    1. Akciğer kanseri ameliyatı sonrası kalmış olabilecek mikroskobik hücreleri ortadan kaldırmak için koruyucu (adjuvan) tedavi;
    2. ya da ameliyat öncesi tümörü küçültüp operasyonu mümkün hale getirmek ve ameliyat başarısını artırmak için (neoadjuvant tedavi).
  • Eğer metastatik hastalık söz konusu ise, Sisplatin + Pemetrekset tümörü küçültüp kontrol altına alarak yaşam süresini uzatmak ve akciğer kanseri belirti ve şikayetlerini azaltmak için verilir.

Uygulama dozu ve program

Önerilen başlangıç dozu

  1. Sisplatin 75 mg/m2 toplardamardan ( intrevenöz = İ. V. ) 1 saatten daha uzun süreli infüzyon. Sadece 1. gün uygulanır, 21 günde bir tekrarlanır.
  2. Pemetrekset 500 mg/m2 İ.V. infüzyon 10 dakikadan daha uzun süreli. Sadece 1. gün uygulanır, 21 günde bir tekrarlanır.

İnfüzyon, damar yoluyla verme, derialtına verme anlamına gelir. Tıpta sıkça kullanılan kelimelerden biridir. Örneğin serumlar, çoğunlukla kollarda bulunan toplardamardan yavaş infüzyon şeklinde uygulanır.

- Her kür için yaklaşık 3,5 saat. Sisplatinden önce ve/veya sonar çoğunlukla damardan boş serumlar ile hidrasyon verilir.

Sisplatin + Pemetrekset genelde kemoterapi merkezlerinde ayakta tedavi edilen, ardından evlerine gidecek hastalara verilir.

Sisplatin + Pemetrekset her 21 günde bir tekrarlanır. Bu 1 kür olarak bilinir. Hastalığın evresine bağlı her kür 4-6 kez tekrarlanabilir. Tedavinin süresi, hastanın tolere etmesine, tedavinin cevap vermesine ve planlanan kür sayısına bağlı değişkenlik gösterebilir; tedavi 5-6 ayı bulabilir.

Yan Etkiler

Çoklu ilaç rejiminde, her tedavi şeklinin kendi yan etkisi vardır. Bu tedaviler beraber verildiğinde ilaçla ilişkili yan etkiler ile ilgili klinik çalışma sonuçlarının raporları en iyi bilgiyi verebilir. Klinik çalışmalara göre Sisplatin + Pemetrekset’in yan etkileri burada belirtilmiştir. Bu yan etkilerin oranları değişebilir ( örneğin: % 9-15 ). Bu çalışmalarda, sadece ciddi ve çok ciddi yan etki deneyimleyen hasta sayıları belirtilmiştir. Bu sebeple hafif yan etkiler daha yüksek olabilir. 

  • Beyaz kan hücresi düşüklüğü ( nötropeni ) (%9-15) 
  • Saç dökülmesi (%12)
  • Mide bulantısı (%8)
  • Halsizlik (%7)
  • Kusma (%6)
  • Kırmızı kan hücresi düşüklüğü ( anemi ) (%6) 
  • Kanama riskinin artması (düşük trombositler) (%4)
  • Ciltte kuruluk (%4)
  • Böbrek fonksiyonlarında azalma (%3) 
  • Kabızlık (%2)
  • Enfeksiyon (%2)
  • Karın ağrısı (%2)
  • Pıhtılaşma sorunu ( tromboz ) (%2) 
  • Ateşli beyaz kan hücresi düşüklüğü ( febril nötropeni veya nötropenik ateş olarak adlandırılır ) (%2)

Kabaca, kabul edilmeyen yan etkiler dolayısıyla hastaların %7’si Sisplatin + Pemetrekset kullanmayı bırakır.

Takip

Ne kadar sıklıkla takip gereklidir?

Kan testleri her tedaviden önce kontrol edilebilir veya kürler arası kontrol edilebilir. Kan testleri çoğunlukla şunları içerir: tam kan sayımı ( hemogram ) ve biyokimya. Sıklıkla bakılan biyokimyasal testler: Açlık glukozu, sodyum, potasyum, kalsiyum, magnezyum, albumin, CRP, kreatinin. Doktorunuz, klinik durumunuza göre başka testler de isteyebilir.

Ne kadar sıklıkla görüntüleme gerekir?

Görüntüleme tedavi öncesi gerekebilir, tedavinin sonunda ve sırasında ya da doktorun karar vermesine bağlıdır. Görüntüle olarak; X-ray, manyetik rezonans görüntüleme (eMaR = MRI), bilgisayarlı tomografi (BT) taramaları veya pozitron emisyon tomografisi (PET) taramaları yapılabilir.

Kan veya görüntüleme sonuçlarına göre doktorunuz, sisplatin + pemetrekset tedavisine devam etmeyi önerebilir, erteleyebilir veya tedavi yöntemini değiştirebilir.

Dikkat edilmesi gerekenler

  • Ibuprofen veya naproksen etken maddeli non-steroid anti-inflamatuar ilaçlar (NSAİİ), vücudun pemetreksetten kurtulma yeteneğini etkileyebilir. Tedaviden 2-5 gün önce ve pemetrekset kullanımından sonra en az 2 gün NSAİİ’ler kullanılmamalıdır.
  • Pemetrekset folik asit vitamin metabolizmasını etkileyen bir ilaç olduğu için B12 ve folat vitaminlerinde eksikliği neden olmaktadır. O nedenle pemetrekset tedavisinde B12 ve folat takviyesi yapılır. B12 vitamininin kas içi ( intramüsküler ) enjeksiyon formu tercih edilir; yan etki ihtimalini önlemek için pemetreksetin ilk dozundan bir hafta önce önerilmektedir. Enjeksiyon genelde tedavi tamamlanana kadar 9 haftada bir verilir. 
  • İlk doz pemetrexten 1 hafta önce başlayarak, olası yan etkileri azaltmak için günlük olarak oral yolla ( ağızdan hap şeklinde ) folik asit alınmalıdır. Folik asit pemetreksetin son dozu 21. güne kadar ağızdan her gün alınmaya devam edilmelidir. 
  • Deksametazon ( kortizon ) tabletlerini pemetrex tedavisinden 3 gün önce günde iki kere almayı unutmayın. Bu ilaç cilt reaksiyonunu önlemeye yardımcı olur. Eğer almayı unutursanız infüzyon merkezinde; doktorunuza, hemşirenize ya da eczacınıza bildiriniz. Evde unutulan doz; intravenöz dozda deksametazon verilebilir. Bazı durumlarda, doktor evde oral deksametazon yerine; infüzyon merkezinde intravenöz deksametazon vermeye karar verebilir.
  • Sisplatin muhtemelen böbreklere zarar verme potansiyeline sahip ( nefrotoksik ) bir ilaçtır. Bol su içmek sisplatinin böbreklere verdiği zararı azaltır.
  • Bir eczacı mutlaka ilaç listesini iyice incelemeli ve etkileşimlere ya da risklere karşı iyi yönetebilmelidir.

Bireysel ilaç etiket bilgisi

Sisplatin ( cisplatin, platin grubu bir kemoterapi ilacı )

  • Sisplatin 1-2 saat civarında intravenöz (I.V.) infüzyon yoluyla uygulanan bir kemoterapi ilacıdır.
  • Böbreklerde sisplatinden kaynaklanan kümülatif toksisite ( toplam yan etki ) şiddetli olabilir. 
  • Farklı sisplatin dozlarının diğer yan etkileri; düşük kan sayımı, bulantı, kusma ve işitme kaybı. 
  • Doz ayarlamaları; kötü böbrek fonksiyonları ve kemik iliği baskılanması (düşük kan sayımı) sonrası gerekebilir.
  • Sisplatin insan cenini için tehlikelidir, bu ilaç kullanılırken gebelikten kaçınmak gerekir.
  • İlaç kullanılırken anne sütüne geçtiği için emzirme döneminde kullanılmamalıdır.
  • Antikonvülsan ( antiepileptik ) ilaçlar ile tedavi gören hastalarda sisplatinin kan seviyelerinde düşüş olabilir.
  • Yaşlı hastalarda böbrek sorunları nedeniyle dikkatli olunmalıdır.
  • Tedaviden sonraki 24 saat içinde veya 2-5 gün içinde mide bulantısı ve kusma beklenen bir durumdur. Etkili bulantı önleyici ilaçlar ile bu sorun çözülebilir veya engellenebilir.
  • İshal
  • İşitme ve kulak çınlaması problemleri olabilir. Çocuklar tedavi öncesinde ve bittikten birkaç yıl sonra işitme testi mutlaka yaptırmalılar. 
  • Düşük kan elektrolitleri; magnezyum, potasyum, kalsiyum, sodyum ve fosfat.
  • Nöropati ( sinir hasarı ). 
  • Görme problemleri genellikle tedavi bittikten sonra gerçekleşir. 
  • Karaciğer toksisitesi, tedavi bittikten sonar genelde iyileşir.

Pemetrekset ( ticari isimleri Alimta, Pemtrex ve Prexet )

  • Pemetrekset intravenöz infüzyon yoluyla uygulanır.
  • Ağır toksisite için doz ayarlaması gerekebilir.
  • Non-steroid anti-inflamatuar ilaçlardan olan ağrı kesiciler; tedaviden 2-5 gün önce ve pemetrekset kullanıldıktan en az 2 gün sonrasına kadar alınmamalıdır.
  • Pemetreksetin yan etkilerinin görülme riskini azaltmak için, intramüsküler B12 vitamin enjeksiyonu ve ağızdan folik asit hapı uygulanır. Bu pemetreksetten 7 gün önce başlanmalıdır.
  • Cilt reaksiyonları ( alerjiler ) sıklıkla görülür. Cilt reaksiyonlarını azaltmak için tedaviden 3 gün önce başlanmak üzere deksametazon günde iki kere oral yolla alınmalıdır. Ya da alternatif olarak tedavi günü intravenöz deksametazon verilebilir.
  • Gebelikte kullanmaktan kaçının. Eğer gebelik şüpheniz var ise hemen doktorunuzla iletişime geçin. Kadın hastalar tedavi sırasında kontraseptif ( doğum kontrol ) kullanmalılar.

Pemetreksetin ( Alimta ) genel yan etkileri

  • Düşük kırmızı kan hücresi, beyaz kan hücreleri ve trombositler.
  • Karaciğer fonksiyonlarında azalma ve toksisite.
  • Bulantı, kusma, ishal veya iştah azalması gibi mide-bağırsak şikayetleri.
  • Halsizlik ve güçsüzlük 
  • Kabızlık 
  • Nadiren alerjik reaksiyon 
  • Ağız yaraları

Etki meknizmaları

Sisplatinin ( cisplatin ) etki mekanizması: Sisplatinin kanser hücreleri üzerindeki etkisi, DNA'daki pürin bazlarla çapraz bağlanma kabiliyeti ile bağlantılıdır; DNA onarım mekanizmalarına müdahale ederek DNA hasarına neden olur ve daha sonra kanser hücrelerinde programlı hücre ölümü apoptozu tetikler.

Pemetrekset ( pemetrexed ) etki mekanizması: Pemetreksed, folat metabolizması ve purin ( adenin ve guanin ) ve pirimidin ( sitozin ve guanin ) sentezinde rol alan 3 veya daha fazla enzimi baskılayan yeni nesil çok hedefli bir antifolattır. Bu enzimler, timidilat sintaz, dihidrofolat redüktaz ve glisinamit ribonükleotid formiltransferazdır. Folik asit türevleri olan folatlar, hücre metabolizması için büyük öneme sahip B vitamini türevleridir. Hücrelerde bölünme, büyüme, amino asit ve pürin bazlarının biyosentezinde ve dolayısı ile DNA sentezinde görev alırlar.