Ailesel melanom nedir?

Ailesel malign melanom, genellikle ebeveyn, kardeş veya çocuk gibi iki veya daha fazla birinci derece akrabanın melanom adı verilen bir cilt kanserine sahip olduğu aileleri tanımlayan bir terimdir.

  • Yeni melanom teşhisi konan kişilerin yaklaşık % 8'inin melanomlu birinci dereceden bir akrabası vardır.
  • Melanomu olan kişilerin yaklaşık % 1 ila % 2'si, melanomlu iki veya daha fazla yakın akrabaya sahiptir.

Melanoma eğilimli ailelerdeki bireylerde sıklıkla displastik nevus denilen benler vardır. Displastik nevuslar büyük, düz, düzensiz, asimetrik, değişken renkli benlerdir. Genellikle güneşe maruz kalan ciltte görülmekle birlikte güneşe maruz kalmayan bölgelerde de görülebilirler. Benlerin kanser açısından boyut, şekil ve renkte herhangi bir değişiklik olup olmadığı çok dikkatli bir şekilde izlenmelidir.

Ailesel melanomlu kişilerde melanom teşhisinin konduğu ortalama yaş 30 iken, genel toplumda melanom teşhis edilme yaşı ortalama 50'dir.

Ailesel melanom neden olur?

Ailesel melanom, kalıtsal bir durumdur. Bu durum melanom riskinin bir ailede nesilden nesile aktarılabileceği anlamına gelir. Günümüze kadar CDKN2A ve CDK4 isimli iki gende meydana gelen mutasyonlar, ailesel melanom ile ilişkilendirilmiştir. Bu genlerden herhangi birinde bir mutasyon olması melanom riskini artırır. Bununla birlikte bu iki gendeki değişiklikler, ailesel melanomun yalnızca küçük bir yüzdesini oluşturur.

CDKN2A  farklı işlevleri olan p16 ve p14ARF isimli iki proteini etkiler. Hem CDKN2A hem de CDK4 hücrelerin bölünmelerini kontrol etmede önemli roller oynar. Avrupa, Kuzey Amerika ve Avustralya'dan CDKN2A geninde mutasyon olan ailele araştırmaları, melanom riskinin coğrafi bölgeye göre değiştiğini göstermiştir. Bu farklılıkların nedenleri tam olarak anlaşılmamıştır. Maruz kaldıkları güneş miktarında, diğer bireysel veya genetik farklılıklar veya bu faktörlerin bir kombinasyonunda farklılıklar olabilir. Ek olarak, pankreas kanseri riski de artabilir.

Bilinen genetik mutasyonlara sahip melanoma eğilimli ailelerde, displastik nevüsler (benler) ve güneşe maruz kalma, melanom için bağımsız risk faktörleridir. Yakın zamanda CDKN2A geninde mutasyon olan ve olmayan kişilerde MC1R isminde başka bir genin melanom riskini etkilediği saptanmıştır. MC1R vücuttaki pigmenti düzenlemede önemlidir ve varyasyonlar çil ve kızıl saçla ilişkilendirilmiştir.

Diğer kalıtsal genler, artan melanom riski ile ilişkilidir. Örneğin, xeroderma pigmentosum (XP) insanların ultraviyole radyasyon (güneş ışığı) kaynaklı DNA hasarının onarımı için gerekli bir gende mutasyona sahip olduğu nadir bir hastalıktır. XP'li kişilerde melanom dahil son derece yüksek cilt kanseri oranı vardır. Kalıtsal meme kanseri geni denilen BRCA2 de melanom açısından düşük oranda riski artmıştır.

Araştırmacılar melanom riskini artıran henüz tanımlanmamış başka genler olduğuna inanmaktadırlar. Ailesel melanom hakkında daha fazla bilgi edinmek için araştırmalar devam etmektedir.

Ailesel melanom sonraki nesillere nasıl aktarılır?

Normalde her hücrede biri anneden biri babadan alınan 2 gen kopyası vardır. Ailesel melanom, otozomal dominant bir kalıtım modelini takip eder ve oluşabilmesi için sadece tek bir gen kopyasında bir mutasyon oluşması yeterlidir.

Bu durum gen mutasyonu olan bir ebeveynin normal geninin veya mutasyona sahip geninin bir kopyasını çocuğuna geçirebileceği anlamına gelir. Bu nedenle mutasyona sahip bir ebeveyni olan bir çocuğun kalıtım yoluyla bu mutasyonu alma şansı% 50'dir.

Mutasyona sahip bir kişinin erkek kardeşinin, kız kardeşinin veya ebeveyninin de aynı mutasyona sahip olma şansı % 50'dir. Bununla birlikte, ebeveynlerde mutasyon için negatif saptanırsa (test sonuçlarında mutasyon bulunmazsa) kardeşlere yönelik risk önemli ölçüde azalır, ancak riskleri yine de ortalama bir riskten daha yüksek olabilir.

Kalıtsal kanser sendromu taşıyan ve çocuk sahibi olmak isteyen kişiler için bazı seçenekler mevcuttur. Preimplantasyon genetik tanı (PGT), in vitro fertilizasyon (IVF-tüp bebek) ile birlikte yapılan, belirli bir gen mutasyonunun aktarılmadan çocuk sahibi olmayı sağlayabilen tıbbi bir prosedürdür. Kadının yumurtaları çıkarılır ve bir laboratuarda döllenir. Embriyolar belirli bir boyuta (yaklaşık 8 hücre) ulaştığında 1 hücre çıkarılır ve söz konusu kalıtsal durum için test edilir. Ebeveynler daha sonra mutasyona sahip olmayan embriyoları kadının rahmine transfer etmeyi seçebilir. PGT, yirmi yıldan fazla bir süredir çeşitli kalıtsal kanser yatkınlığı sendromlarını önlemek için kullanılmaktadır. Bununla birlikte PGT’ye başlamadan önce finansal, fiziksel ve duygusal faktörleri dikkate alınması gereken karmaşık bir prosedürdür.

Ailesel melanom ne kadar yaygındır?

Çoğu melanom vakası sporadiktir, yani şu anki bilgilerimize göre şans eseri ortaya çıkar. Kalıtsal melanom riski taşıyan kişilerin sayısı bilinmemekle birlikte sayının düşük olduğu düşünülmektedir. Melanomlu kişilerin yaklaşık % 8'inin birinci dereceden melanomlu bir akrabası olduğu ve melanomlu kişilerin % 1 ila% 2'sinin melanomlu 2 veya daha fazla yakın akrabası olduğu tahmin edilmektedir.

2020 Türkiye Kanser İstatistikleri'ne göre ülkemizde 1756 kişiye melanom tanısı konmuştur.

Ailesel melanom nasıl teşhis edilir?

İki veya daha fazla yakın akrabada invaziv melanom (vücudun diğer yerlerine yayılmış ise) ailesel melanomdan şüphelenilir. ABD, Güney Amerika veya Avustralya gibi daha fazla güneşe maruz kalınan bölgelerde, sporadik melanom sıklığı daha yüksektir, bu nedenle bu bölgelerde üç veya daha fazla yakın akrabada invaziv melanom olmadıkça ailesel melanoma teşhis edilmez. Tek bir aile üyesinin birden fazla melanomu varsa da ailesel melanomdan şüphelenilebilir.

CDKN2A genindeki mutasyonları saptamak için genetik testler mevcuttur. Bununla birlikte, genetik test sonuçlarının, melanomu olan veya ailesinde fazlaca melanom öyküsü olan kişiler için tarama önerilerini veya klinik bakımı değiştirmesi olası değildir. Ailesel melanomlu ailelerin çoğu, tanımlanmış bir genetik mutasyona bile sahip olmayabilir. İlgili olabilecek diğer genler, bir genetik danışman veya doktor tarafından yapılan bir değerlendirmeyle bulunabilir.

Ailesel melanoma ile ilişkili tahmini kanser riskleri nelerdir?

Kalıtsal melanom riski olan bir kişinin yaşamı boyunca melanom gelişme riski büyük ölçüde artar.

Ailesel melanom ve CDKN2A mutasyonları olan ailelerde artmış pankreas kanseri riski de vardır, ancak bu nispeten nadirdir. Birkaç ailede beyin tümörleri de rapor edilmiştir.

Xeroderma pigmentosumlu (XP) kişilerde, skuamöz ve bazal hücreli karsinomlar gibi diğer cilt kanserleri riski de artmaktadır. BRCA2 mutasyonu olan kadınlarda ayrıca meme ve yumurtalık kanseri, erkeklerde prostat kanseri ve hem erkeklerde hem de kadınlarda pankreas kanseri riski artmaktadır.

Ailesel melanom için erken tanı / tarama seçenekleri nelerdir?

Ebeveyni, kardeşi veya melanomu olan çocuğu olan herkes melanom açısından dikkatle izlenmelidir. Melanomu olan kişilerde cilt hastalıkları üzerinde uzmanlaşmış bir sağlık profesyoneli tarafından her 3 ile 6 ayda bir şekil, boyut veya renkteki herhangi bir değişiklik belirtisini izlemek için derinlemesine cilt muayeneleri yapılmalıdır. Dermatologlar, köstebek haritalama olarak bilinen deri ve benlerin fotoğraflarını çekebilir veya dermatoskop olarak bilinen el tipi bir cihazla benleri görüntüleyebilir. Bu işlem zaman içindeki değişiklikleri göstermeye yardımcı olabilir. Herhangi bir şüpheli mol veya diğer cilt değişiklikleri, dokunun mikroskop altında analiz edilebilmesi için bir doktor tarafından alınmalıdır.

Ailesel melanomu olduğu bilinen veya kuvvetle şüphelenilen ailelerde, çocuklar 10 yaşından önce taranmaya başlanılmalıdır. Aile üyeleri ayrıca cilt değişikliklerini farkedebilmek için düzenli olarak kendi kendine muayeneler yapmalıdır. Çoklu melanom riskinin yüksek olması nedeniyle, ailesel melanomu olan kişiler güneşe maruz kalmaktan kaçınmalı ve dışarıdayken kendilerini korumak için önlemler almalıdır.

Yeni teknolojiler geliştirildikçe ve ailesel melanom hakkında daha fazla şey öğrenildikçe tarama önerileri zamanla değişebilir. Uygun tarama testleri hakkında doktorunuzla konuşabilirsiniz.

Sağlık ekibine sorulacak sorular

Kanser riskiniz konusunda endişeleriniz varsa, sağlık ekibinizle konuşabilirsiniz. Randevularınıza not alması için yanınızda birini getirmek faydalı olabilir. Sağlık ekibinize aşağıdaki soruları sorabilirsiniz:

  • Melanom riskim nedir?
  • Kanser riskimi azaltmak için ne yapabilirim?
  • Kanser taraması için seçeneklerim nelerdir?

Aile geçmişinizle ilgili endişeleriniz varsa ve sizde veya diğer aile bireylerinde ailesel melanom olabileceğini düşünüyorsanız, aşağıdaki soruları sorabilirsiniz:

  • Aile geçmişim melanom riskimi artırır mı?
  • Benim ve ailem için bir kanser riski değerlendirmesi gerekli midir?
  • Beni ve ailemi bir genetik danışmana veya başka bir genetik uzmanına yönlendirir misiniz?
  • Ailem veya ben genetik testi düşünmeli miyiz ?
  • Ben ve ailem için hangi önleyici tedbirleri önerirsiniz?