COVID-19 gelişmeler: 2. enfeksiyon, Metformin faydalı mı, Kurallara uymayanlar, Depresyon

Yapılan çalışmalar ile, yeni tip koronavirüs (SARS-CoV-2) kaynaklı COVID-19 Pandemisi'ne dair bilgilerimiz artmaya devam ediyor. En son yayınlanan gelişmeleri gelin birlikte inceleyelim.

İkinci kez COVID-19 bulaşma riski var mı?

Çin’in Guangzhou kentinde temas takibi üzerine yapılan bir çalışmada, bulunulan ortama ve hastalığın şiddetine bağlı olarak, COVID-19 teşhisi alan kişilerin yakın temaslıları arasında ikincil bulaşma riski %4’ten az olarak belirtildi.

Araştırmada, Ocak ve Mart ayları arasında Guangzhou kentinde COVID-19 tanısı alan 391 kişinin, yakın temasta bulunduğu 3410 kişi incelemeye alındı. Araştırmacılar bu amaçla, bir sağlık kuruluşuna başvuran semptomatik (belirti veren) hastaları veya COVID-19 teşhisi alanlarla yakın temasta bulunan kişileri tespit etti.

Sonuçlara göre yakın temaslıların 127’sinin (%3,7) enfekte olduğu, bu 127 kişiden 8’inin (%6,3) asemptomatik (belirtisiz) olduğu, 119 semptomatik hastanın 20’sinde (%16,8) hafif, 87’sinin (%73,1) orta ve 12’sinin (%10,1) şiddetli veya kritik semptomlar gösterdiği belirlendi.

Riskin temas yerlerine göre nasıl değiştiğini belirlemek için ev, toplu taşıma, sağlık hizmetleri, eğlence mekanları veya işyerleri incelemeye dahil edildi. İkincil enfeksiyon riskleri %10,3 ile aynı evde yaşayan kişilerin temasında en yüksek seviyede tespit edilirken bunu %1,0 ile sağlık hizmeti ortamları ve %0,1 ile toplu taşıma takip etmektedir.

Metformin COVID-19 kaynaklı yaşam kaybını düşürüyor mu?

Eldeki veriler, tip 2 diyabet hastalığında yaygın bir şekilde kullanılan metformin adlı ilacın, COVID-19 kaynaklı yaşam kaybı riskini azaltabileceğini göstermektedir. Ancak araştırmacılar, bu olasılığı kanıtlamak için yapılması gerekli olan randomize (hasta alımının rastgele olduğu) çalışmaların yürütülmesinin çok mümkün olmadığını belirtiyor.

Temmuz 2020'de sonuçların yayımlandığı çalışmada, araştırmacılar 600’den fazla diyabetli ve COVID-19 tanısı alan hastalarda metformin kullanımının yaklaşık %70’lik bir yaşam kaybı riskinde düşüşle ile ilişkili olduğunu belirtmekte.

Alanında uzman bir araştırmacı yapılan çalışmayı şu sözlerle değerlendiriyor; “Metformin kullanan kişiler daha iyi sonuçlara sahip olma eğiliminde olsalar da bana göre metforminin gerçekten mucize bir ilaç olup olmadığı veya herhangi bir sağlık problemi olmayan kişiler tarafından daha sık kullanılmasının bir zararının olup olmayacağı hala belirsiz bir durumdur ”.

Konu ile ilgili bir başka haberde, The Lancet Rheumatology dergisinde yayımlanan çalışmada rituksimab kullanımı ile B hücre sayısının düşürülmesinin, kazanılmış bağışıklık yanıtının hedef alınarak şiddetli COVID-19 hastalarına fayda sağlayabileceğini öne sürülmektedir (bir nevi bağışıklık sistemi baskılama). Sonuçların kesinleştirilmesi için daha çok araştırmanın yapılması gerektiğini belirten araştırmacılar, ilk sonuçların son derece heyecan verici olduğunu belirtmekte.

Pandemide davranışlarımız nasıl değişiyor? Neden bazı bireyler kurallara uymuyor?

Kuralları ihlal etmek yeni bir durum olmamakla birlikte, davranış bilimciler bu davranış şeklinin COVID-19 salgınında kültürel, demografik ve psikolojik faktörlerle şiddetlendiğini belirtiyor.

COVID-19 salgını ile dünya çapında getirilen kısıtlamalar ve sosyal mesafe önlemleri yaşamları yeniden şekillendirmektedir. Salgın sırasında insan davranış bilimcileri ile gerçekleştirilen soru cevap röportajından bazı başlıklar;

Bazı insanların kuralları reddederken, diğerlerinin kurallara uymasını sağlayan faktörler nelerdir?

Ana faktör bireycilik ve kolektivizimdir. New York Üniversitesi’nde psikoloji doçenti olan Jay Van Bavel; “Bazı ülkelerde bireysellik son derece ön plandadır ve kimlik duygularının bireysel olarak ifade edilmesi için uygun yaşam koşulları sunmaktadır.” Bireyci kültürlerde yaşayan bireyler, kuralları reddetme ve halk sağlığı çalışanlarının riskleri azaltmak için davranış değişikliği çağrılarını görmezden gelmektedir.

Uzman Michael Sander; “Örneğin, maske takmanın başkalarını korumaya yardımcı olacağını söylerseniz, bireyselliğin ön planda olduğu kültürlerde yaşayan kişiler bu durumu daha az önemserler ”. Tam tersine kolektif kültürlerde, insanların grup için en iyi olanı yapma eğilimleri daha yüksektir.

Sosyal mesafe kurallarına uymak neden zor?

Van Bavel; “Bedenlerimiz ve beyinlerimiz diğer bireylerle yakınlık kurma eğilimindedir. COVID-19 pandemisi ile uymamız gereken kurallar ise bu içgüdülerimize tamamen aykırı bir durum oluşturmakta. Bu nedenle bireyler sosyal mesafe kurallarına uymakta son derece zorluk yaşamakta. Bu durum da yerel salgınların gece kulüpleri, dini törenler veya partilerde ortaya çıkabileceğini göstermektedir.”

COVID bağlantılı depresyon

Pandemi devam ettikçe, zihin sağlığı üzerine etkilerinin kalıcı olacağına dair endişeler artmaya devam etmektedir.

Yayımlanan bir çalışmada, zihin sağlığı tarama sonuçları depresyon, anksiyete, psikoz ve intihar eğiliminde ciddi bir artış olduğunu göstermektedir. Haziran ayı sonu itibari ile salgından önceki katılımcılara göre 169.000’den fazla ek katılımcının, orta ila şiddetli depresyon veya anksiyete yaşadığı bildirilmekte. Yalnızca Haziran ayında, 18.000 ek katılımcının psikoz riski altında olduğu saptandı. 

Sorunun hayal edilenden daha ciddi olduğunu belirten araştırmacılar, en büyük sorunun 25 yaşın altındaki yetişkinler arasında görüldüğünü belirtiyor. Hasta gruplarının yaklaşık %90’ı orta ila şiddetli depresyon tanısı alırken %80’i orta ila şiddetli anksiyete tanısı almaktadır.

Yapılan bir ankette semptomatik koronavirüs enfeksiyonu olan yetişkinlerin %35’i testten 2-3 hafta sonra yapılan görüşmelerde normal sağlık koşullarına kavuşmadıkları belirlendi. Araştırmacılar depresyon gibi psikiyatrik durumların iyileşme süresinin uzamasında son derece etkili olduğunu belirtmektedir.

Konvelesan (iliyeşmiş) plazma tedavisi işe yarıyor mu?

Mayo Clinic’te çalışan araştırmacılar, COVID-19 teşhisi alan ve iyileşen hastalardan elde edilen kan plazmasının diğer hastaların iyileşmesine yardımcı olduğunu dair güçlü ipuçları edindiklerini bildirdiler. Ancak, bu sonuçlar kesin bir kanıt niteliğinde olmamakla birlikte, bu süreç içinde net bir cevabın alınabileceğinden endişe duyulmaktadır.

- İlgili konu: Koronavirüs salgınında kan ürünleri ve KONVELESAN PLAZMA tedavisi hakkında ne bilmeliyiz?

ABD’de 64,000’den fazla hastaya aşılardan önce grip ve kızamığı ortadan kaldırmak için asırlık bir yaklaşım olan konvelesan plazma tedavisi uygulandı. Sonuçlar bu yöntemin enfeksiyonların hepsinde olmasa da bazılarında işe yaradığını göstermektedir.

Bu güne kadar koronavirüsle mücadele konusunda bu yöntemin başarılı olduğuna ve eğer öyleyse nasıl kullanılması gerektiğine dair sağlam bir kanıt bulunmamaktadır. Ancak, plazma ile tedavi edilen 35,000 koronavirüs hastasından alınan ön verilere göre sonuçlar yöntemin başarılı olabileceğine dair sinyaller vermektedir. Araştırmacılar ayrıca, tanıdan sonra üç gün içerisinde plazma tedavisi uygulanan hastalarda ölüm oranlarının daha düşük olduğunu ve kişilerin plazmalarında oldukça yüksek miktarda antikor tespit edildiğini vurguluyor.

Enfeksiyon veya tedavi deri lezyonlarına sebep olur mu?

SARS-CoV-2 enfeksiyonu bir dizi cilt rahatsızlığı ile ilişkilendirilmiş olsa da, COVID-19’u tedavi etmek için kullanılan ilaçların yan etkilerinden kaynaklı olabileceği de dermatologlar tarafından belirtilmektedir.

Araştırmacılar, COVID-19 tanısı olan kişilerde gözlenen cilt lezyonlarını teşhis etmekte zorluk yaşamaya devam ettiklerini belirtiyor. Bunun sebebinin de henüz virüs ile ilişkili olup olmadığının saptanamadığı olduğunu söylüyorlar.

FDA yeni tükürük testini onayladı

FDA, SARS-CoV-2’yi tespit etmek için kullanılan testlerin maliyetini ve sonuçları almak için gerekli süreyi azaltabilmek amacı ile yeni tükürük bazlı COVID-19 testine izin verdi.

- İlgili konu: Koronavirüs testi nasıl yapılır? PCR ve hızlı tanı test çeşitleri nelerdir?

Yale Halk Sağlığı Okulu tarafından dizayn edilen ve SalivaDirect olarak adlandırılan test özel test tüpü veya örnek almak için kullanılacak ekipmanlara ihtiyaç duymamaktadır. Çalışmada yer alan araştırmacılar, testin uygulanması için gerekli olan işlem basamaklarını gerekli laboratuvarlara sağlayacaklarını duyurdu. Test için herhangi bir özel ekipman gerekmediği için kolaylıkla hayata geçebilecek olan test miktarının önümüzdeki birkaç hafta içinde arttırılması bekleniyor.