Hormona duyarlı metastatik prostat kanserinde Abirateron FDA onayı aldı

7 Şubat 2018’de ABD Gıda ve İlaç İdaresi FDA, metastatik yüksek-riskli hormona duyarlı prostat kanserinde abirateron ( piyasa adı Zytiga ) adlı ilaca onay verdi.

Prostat kanserinde hormona duyarlı veya dirençli nedir?

Erkeklik hormonları (androjenler), prostat kanseri hücrelerinin büyüme-çoğalma tetikleyicisidir. Bu ilişkinin 1940’larda keşfinden sonra, prostat kanseri hücrelerinin androjenlerle (en bilineni testosteron) buluşmasını veya testosteronun üretilmesini engelleyen hormon baskılayıcı ilaçlar, prostat kanseri tedavisinin temelini oluşturdu. Fakat kanser hücrelerinin stabil-kararlı bir yapısı yoktur ve zamanla biyolojik yapıları değişerek tedavilere dirençli hale gelebilir. Yani başlangıçta prostat kanseri hücreleri erkeklik hormonuna bağımlı iken, tümör hücrelerinin bir kısmı zamanla hormondan bağımsız bir şekilde çoğalmaya başlar; bu duruma kastrasyona veya hormona dirençli prostat kanseri denir.

Prostat kanserinde hastalık bu aşamaya geldiğinde tedavi seçenekleri kemoterapi (dosetaksel), enzalutamid, abirteron, goserelin, Sipuleucel-T (kanser aşısı) ve Radyum 223’tür; bunlara ek olarak kemik metastazı olan hastalara zolendronik asit veya denosumab uygulanır (Sipuleucel-T ve Radyum-223 dışındakiler ülkemizde ulaşılabilir durumdadır). Bu tedavilerden enzalutamid ve abirateron, prostat kanseri hücrelerinin testosterona erişmesini engelleyen yeni nesil hormonal tedavilerdir.

Erkeklik hormonlarının (androjenler) iki kaynağı vardır:

1. Testisler
2. Böbrek sütü bezleri (adrenaller)

Eski nesil ve hala kullanımda olan hormon tedavileri şu şekilde idi;

1. Cerrahi olarak testislerin çıkarılması (orşiektomi = cerrahi kastrasyon)
2. Ayda bir ya da 3 ayda bir göbekten yapılan iğnelerle cerrahi olamayan (medikal) kastrasyon (örneğin LHRH agonistleri Eligard, Zoladex ve Lucrin)
3. Androjen hormonlarının, prostat kanseri hücresi yüzeyinde bulunan androjen reseptörlerine bağlanmasını engelleyen antiandrojenler (Casodex ve Eulexin).

Abirateron ve enzalutamid ise yeni nesil prostat kanseri homonal tedavileridir. Abirateron, böbrek üstü bezinde androjenlerin üretimini baskılarken; enzalutamid (Xtandi), prostat kanseri hücrelerinde bulunan androjen reseptörlerine - eski antiandrojenlere göre daha etkili bir şekilde - bağlanarak çalışır. Aşağıda, bu iki ilacın etki mekanizması görülmektedir.

Abirateron, böbrek üstü bezinde kolesterolden androjen üretimine giden yolda CYP17 enzimini durdurarak iş görür. Böylelikle androjen üretimini durdururken diğer yandan minerelokartikoid olarak adlandırılan vücudumuzda su ve tuz tutulmasına, ödeme ve hipertansiyona neden olan hormon düzeyini artırır. Aynı zamanda bu hormon böbreklerden potasyum kaybı da yapar. Abireteronun bu istenmeyen yan etkisi düşük dozda kortizol ile (günde bir ya da iki kez 5 mg prednizon tablet) kullanılarak önlenir. Abirateron gibi önemli bir ilaç, bu nedenle tek başına kullanılamaz.

- Bir öykü, bir kanser, bir ilaç, bir ekip: Prostat kanserinin tarihi ve abirateronun keşfi

Prostat kanserinde hormon baskılayıcı ilaçlar ve diğer sistemik tedaviler belli bir sırada kullanılmaktadır (bir çeşit basamak tedavisi). Fakat bir müddettir abirateron ve enzalutamid gibi etkili hormonal tedavileri, "prostat kanseri hücreleri hormonal tedavilere dirençli hale gelmeden önce verirsek hastalık sonuçlarını iyileştirebilir miyiz" sorusu gündemde idi. İşte FDA’nın abiraterona daha erken dönemde onay vermesi, bu soruya yanıt niteliğindedir.

FDA, abirateronu 2011 yılında metastatik daha önce kemoterapi almış hormona dirençli prostat kanseri tedavisi için onaylamıştı; 2012 yılında onay kapsamı genişletilmiş ve önceden kemoterapi alma şartı kaldırılmıştı; şimdiki onay, metastatik homona duyarlı prostat kanseri tedavisi için verildi.

Yeni onay, 1199 yüksek-riskli metastatik (4. evre) homona duyarlı prostat kanserli hastanın dahil edildiği LATITUDE çalışması sonuçlarına göre verildi. Hastalar iki gruba ayrıldı ve bir gruba günde bir kez 1000 mg abirateronla birlikte 5 mg prednizon (kortizon) tabletleri verilirken; diğer gruba plasebo (aktif madde içermeyen ilaç) tabletleri verildi. Ayrıca tüm hastalar androjen düzeyini azaltan LHRH agonistleri alıyordu ya da orşiektomi ameliyatı geçirmişti.

Çalışmada prostat kanserli hastalardaki yüksek risk faktörleri; Gleason skoru 8 ve üstü, üçten fazla kemik metastazı olanlar, iç organa sirayet etmiş hastalar olarak belirlendi.

Çalışmanın sonuçlarına göre;

• Abirateron kolundaki hastalarda ortanca sağkalım süresine henüz ulaşılmadı (yani hastaların çoğu tedaviye yanıt vermeye devam ediyor), plasebo alanlarda ise bu süre 34.7 ay olarak belirlendi.
• Abirateron alımı, plasebo alımına göre yaşam kaybı riskini % 38 azalttı.
• Kemoterapiye ortanca başlama süresine abirateron kolunda henüz ulaşılamazken, plasebo alanlada bu süre 38.9 ay olarak bulundu.

- ASCO 2017'de sunulan LATITUDE çalışmasının detaylarını, "Prostat kanseri tedavisinde yeni bir dönem başlıyor" başlıklı yazımızda paylaşmıştık.

LATITUDE çalışmasında abirateronla hastaların en az % 5’inde bildirilen (sık) yan etkiler hipertansiyon, sıcak basmaları, potasyum düşüklüğü, karaciğer enzimlerinde (ALT ve AST) artışı, baş ağrısı, idrar yolu enfeksiyonu, üst solunum yolu enfeksiyonu ve öksürük olarak raporlandı.

Zytiga’nın metastatik hormona duyarlı prostat kanseri tedavisi için önerilen dozu, günlük ağızdan hap şekilde 1000 mg’a denk gelecek 4 tablettir; ayrıca yanında günde bir kez 5 mg prednizon tablet de kullanılmalıdır. Zytiga alan hastalar, aynı zamanda LHRH agonisti (aylık iğneler) kullanmalı ya da orşiektomi ameliyatı geçirmiş olmalıdır.

İlgili Konu:

- Prostat Kanseri Hastaları Tedaviye Başlamadan Risk Gruplarını Bilmeli