Kansere bağlı zayıflayan bağışıklık sistemi için antibiyotik, antiviral ve antifungal proflaksi hakkında

Kanserin kendisi veya daha sıklıkla kanser tedavileri, hastanın bağışıklık sistemini zayıflatabilir, bu duruma kansere bağlı immünsupresyon denir. Kanser ilişkili immünsupresyonun sıklığı ve derecesi, uygulanan ilaçlara ve kanserin türüne göre değişmekle birlikte, bağışıklık sistemi zayıflayan hastada fırsatçı enfeksiyon riski doğar. Hem bakteriler hem virüsler hem mantarlar, bağışıklık sistemi baskılanmış kişide fırsatçı enfeksiyonlar oluşturabilir ve her biri için ayrı önlemler mevcuttur. Fırsatçı enfeksiyoları önleyen tedavilere, antimikrobiyal proflaksi denir. Bu proflaksi uygulaması, daha enfeksiyon ortaya çıkmadan hastalara çeşitli antibiyotik, antifungal veya antiviral ilaçların verilmesini içermektedir.

Randy A. Taplitz ve arkadaşlarının Journal of Clinical Oncology adlı dergide çıkan yazısında sonra, dünyanın önde gelen kanser profesyonelleri topluluklarından ASCO ve ABD Enfeksiyon Hastalıkları Derneği, kanserle ilişkili bağışıklık sistemi zayıflamasına karşı antimikrobiyal proflaksi rehberlerini güncellediler. Yani bağışıklık sistemi zayıflaması sonucu ortaya çıkan fırsatçı enfeksiyon riskine karşı, yetişkin kanser hastalarını korumak için nasıl bir yol izlenmesi gerektiğine dair yeni bilgiler yayımlandı.

Kansere bağlı bağışıklık sistemi zayıflamasını anlatmak üzere en sık olarak şu iki terim kullanılır: lökopeni ve nötropeni

Lökopeni ve nötropeni terimleri genellikle birbirinin yerine kullanılır. Bununla birlikte, bunlar biraz farklı koşulları anlatırlar. Lökopeni, beyaz kan hücresi türlerinden herhangi birinde bir azalmaya işaret eden şemsiye bir terimdir. Nötropeni, bir lökopeni türüdür, ancak özellikle beyaz kan hücresinin en yaygın türü olan nötrofillerin azalmasına işaret eder. Bir kişinin nötrofil sayısı, enfeksiyon riskinin önemli bir göstergesidir. Beyaz kan hücresi düşüklüğüne ateş eklenirse bu duruma febril (ateşli) nötropeni denir.

- İlgili konu: Lökopeni ve nötropeni nedir? (detaylı)

Kanser İlişkili İmmünsupresyon için Antimikrobiyal Proflaksi Rehberi'nde dikkat çeken öneriler aşağıda özetlenmiştir:

Antibakteriyel profilaksi (bakteriyel enfeksiyonlara karşı koruma)

Ateşli nötropeni riski taşıyan hasta, kanser ve tedaviye bağlı diğer faktörler de dahil olmak üzere sistematik olarak değerlendirilmelidir (gerektiğinde enfeksiyon hastalıkları uzmanları ile konsülte edilerek).

Akut miyeloid lösemi / miyelodisplastik sendrom (AML / MDS) ya da hematopoietik kök hücre nakli gibi, ateşli nötropeni ya da derin, uzun süreli nötropeni için yüksek risk altında olan hastalara, bir florokinolon grubu antibiyotik (örneğin levofloksasin) ile profilaksi önerilmektedir. Solid (katı) tümörlü hastalarda antibiyotik profilaksisi rutin olarak önerilmemektedir (örneğin akciğer ve meme kanseri).

Antifungal profilaksi (mantar enfeksiyonlarına karşı koruma)

Akut miyeloid lösemi / miyelodisplastik sendrom veya kök hücre nakilli hastalar gibi uzun süreli nötropeni riski taşıyan hastalarda ağızdan hap şeklinde triazol (flukonazol, itrakonazol) veya parenteral (damardan) ekinokandin (Eraxis) ile antifungal profilaksi (örneğin kandida mantarına karşı) önerilmektedir. Solid tümörlü hastalarda antifungal profilaksi rutin olarak önerilmemektedir.

Eskiden bir parazit olduğu düşünülen fakat daha sonra bir mantar türü olduğu anlaşılan Pneumocystis jirovecii’ye bağlı pnömoni (zatürre) açısından yüksek riskli (>%5) kemoterapi rejimleri alan hastalar için Trimethoprim-sulfamethoxazole (TMP-SMX) ile profilaksi tavsiye edilir.

Antiviral profilaksi (virüs enfeksiyonlarına karşı koruma)

Allojenik kök hücre nakli veya lösemi indüksiyon tedavisi alan herpes simpleks virüsü-seropozitif hastalar, bir nükleosit analoğu (örn., Asiklovir) ile profilaksi almalıdır.

Hepatit B virüsü reaktivasyonu riski yüksek olan hastalar için bir nükleosid revers transkripsiyon inhibitörü (örn; entecavir veya tenofovir) ile tedavi önerilir.

Kanser için kemoterapi alan tüm hastalar, tüm hasta yakınları ve sağlık çalışanları için inaktif aşı ile yıllık influenza (grip) aşılaması önerilmektedir.

- İlgili konu: Kanserli hastalar grip veya zatürre aşısı yaptırabilir mi?

Ek önerilen önlemler

Tüm sağlık çalışanları, sağlık bakım ortamındaki patojenik (zararlı) mikroorganizmaların aerosol bazlı ve doğrudan veya dolaylı temas temelli bulaşma riskini azaltmak için el hijyeni ve solunum hijyeni / öksürükle ilgili kurallara uymalıdır.

Kanser tedavisi sebebi ile nötropeniye giren hastalar, havadaki mantar sporlarının yüksek konsantrasyonlarına sahip ortamlarla uzun süreli temastan kaçınmalıdırlar (örneğin, inşaat ve yıkım sahaları, bahçe işleri sonucu toprağa yoğun maruz kalma veya ev yenileme gibi).

Şimdiye kadar, kan değerleri düşmeden alınacak önlemlerden bahsettik. Bağışıklık sistemi hücrelerininin düşmesini ifade eden nötropeni geliştikten sonra da hastalara antibiyotik reçete edilebilir. Bu bir yaklaşımı sıklıkla çok derin nötropeni gelişmesini beklemediğimiz solid (katı) kanserlerde benimsemekteyiz. Böylelikle ciddi bir tedavi yan etkisi olan ateşli nötropeni gelişmesi önlenmeye çalışılır. Eğer ateşli nötropeni gelişmiş ise hasta mutlaka hastaneye yatırılıp çoklu antimikrobiyal tedavi başlanır.