Kemoterapi ilaçları ateş yapar mı? Bilmeniz gerekenler

Kanser hastası olan bir kişi birkaç sebebe bağlı olarak ateşlenebilir;

• Enfeksiyon
• İlaca karşı reaksiyon (ilaç yan etkisi)
• Tümörün büyümesi
• Çeşitli inflamatuvar durumlar

Kemoterapi sonrası ateşin farklı sebepleri olmakla birlikte, enfeksiyon dışındaki diğer 3 neden daha nadir ateşe neden olur.

Kemoterapi ateş yapar mı?

Kanser hastaları için 38 °C veya daha yüksek bir sıcaklık, ateşlenme durumu olarak tanımlanmaktadır. Kanser hastasında ateş, her zaman değil, ama “genellikle” bir enfeksiyonun varlığa işaret eder.

Kemoterapiler, sitotoksik (hücre öldürücü) ilaçlardır ve kanser tedavisi için istenilen bu özellikleri en çok kanser hücrelerini etkilese de hızlı bölünen diğer hücreleri de etkiler. Bağışıklık sistemi hücreleri de genel olarak hızlı çoğalan hücrelerdir. Bağışıklık sisteminin lökositleri (beyaz kan hücreleri), kemoterapi ile genellikle zarar gören sağlıklı hücrelerdir. Bununla birlikte vücudumuzun beyaz kan hücresi rezervleri oldukça yeterlidir ve kemoterapiden bir müddet sonra beyaz kan hücre sayısı normale döner. Bununla birlikte beyaz kan hücrelerinin zarar görmesi, bağışıklık sistemini geçici olarak zayıflatabilmekte ve enfeksiyonlara karşı duyarlılığı artırabilmektedir. Bu durum lökopeni ve nötropeni olarak isimlendirilir.

Enfeksiyon dışında kanser ilacının kendisi ateş yapar mı?

Enfeksiyona yol açmadan kemoterapi ilacının kendisinin bir yan etki olarak ateş çıkarması nadir olmakla birlikte görülebilir. Bu durum en sık olarak gemsitabin adlı kemoterapi ilacı sonrası görülür.

Bir kanser hastası, kemoterapi aldıktan sonra ateşlenirse, tedavi olduğu kanser merkezine başvurmalıdır.

Kanser hastası hangi durumlarda ateşlenir?

Kemoterapi, enfeksiyon kapma olasılığını artırabilir ve bu durum sonucunda da kanser hastası kişi ateşlenebilir. Ateş, genellik enfeksiyonun ilk ve tek belirtisidir. Böyle bir durum içindeyseniz vakit kaybetmeden doktora başvurmalısınız. Doktorunuz ile konuşmadan ateş düşürücü gibi ilaçlar kullanmayınız.

Kişiler kemoterapiden sonra sıcak basması veya üşüme gibi bir durumla karşı karşıya kalmaları durumunda şunları yapmalı:

• Onkoloji ekibi ile haberleşmeli
• Ateşlerini her 2-3 saatte bir ağızdan kontrol etmeli ve sonuçları kaydetmeli
• Bol miktarda sıvı tüketmeli
• Uzun uzun dinlenmeli
• Sıcak basıyor gibi hissederse alnına soğuk kompres uygulamalı

Ateşlenen kanser hastası nasıl tedavi edilir?

Kemoterapi alan bir kişi, enfeksiyonlar ile savaşmakta görevli olan beyaz kan hücrelerinde önemli derecede bir azalma olarak tanımlanan nötropeni geliştirebilir. Bu durum, tipik olarak kemoterapiden 4-5 gün sonra gelişir. Kanser hastalarında herhangi sıradan bir enfeksiyonun bile çok ciddi bir hale gelebileceği için dikkatli olunmalıdır.

Enfeksiyon, vücudun enfeksiyona aşırı tepkisi olan sepsise de yol açabilir. Sepsis, hayati tehlike oluşturabileceği için tıbbi bir acil durumdur.

Enfeksiyon tedavisi

Kemoterapiden sonra enfeksiyon saptanırsa, enfeksiyonun kötüye gitmesini önlemek açısından hemen başlanır. Enfeksiyonun türü tespit edilmeden önce antibiyotik uygulanır. Enfeksiyonun türü tespit edildikten sonra da daha spesifik bir tedavi planına geçilir.

Nötropeni tedavisi

Kanser hastası kişiler için enfeksiyonla ile ilgili en büyük risk faktörü nötrpenidir. Özellikle ciddi bir nötropeni durumu söz konusu ise kişinin beyaz kan hücre sayısı oldukça düşüktür. Bu durumda aşağıdaki yaklaşımlardan biri veya birkaçı önerilmektedir;

• Antibiyotikler: Enfeksiyonun önlenmesi için antibiyotik alınabilir.
• Miyeloid büyüme faktörleri (GCSF olarak bilinen beyaz kan yükseltici iğneler): Bu proteinler, kemik iliğini uyararak daha fazla beyaz kan hücresinin üretilmesine yardımcı olur.
• Kemoterapiyi ertelemek: Vücudun daha fazla beyaz kan hücresi oluşturması için daha fazla zaman tanımak ve bağışıklık sisteminin iyileşmesini sağlamak için kanser tedavisi ertelenebilir.

Kemoterapi sırasında ateşlenme durumunun önlenmesi için ne yapılmalı?

Kemoterapi alan bir hasta aşağıdakilere dikkat etmelidir:

• Enfeksiyonlar ile ilişkili en büyük riskin ne zaman olduğunun anlanması için beyaz kan hücrelerinin sayısının ne zaman düşük olduğunun bilinmesi
• Sık sık ateşin ölçülmesi
• Acil durumlar ulaşabilmek adına kişi, doktorunun iletişim numarasını bilmeli

Ayrıca acil bir durum söz konusu ise kişi, kanser hastası olduğunu ve kemoterapi gördüğünü bildirmeli

Kanser hastasına bakan kişiler ne yapmalı?

Kemoterapi sonrasında hasta ile ilgilenen kişiler için öneriler:

• Üşütme ve titremeye dikkat edilmeli, böyle bir durumda kişinin ateşi ölçülmeli
• Kişinin ateşi ağızdan veya koltuk altından ölçülmeli
• Kişinin ateşi yüksek çıktıysa bir sağlık uzmanına başvurulmalı
• Kemoterapi sonrası bol sıvı tüketimine ve bir şeyler atıştırmasına teşvik edilmeli
• Kişinin ilaç saatlerine ve düzenine dikkat edilmeli
• Ateşi, öksürüğü olan veya grip belirtisi gösteren kişilerin, hasta ile görüşmesine izin vermemeli

Kemoterapinin diğer yan etkileri nelerdir?

Kemoterapiler şu hücreleri de etkileyebilir;

• Kemik iliğinde kan oluşturan hücreler
• Saç hücreleri
• Sindirim sistemi hücreleri
• Ağızdaki hücreler
• Üreme sistemi hücreleri
• Kalp hücreleri
• Böbrek hücreleri
• Mesane hücreleri
• Akciğer hücreleri
• Sinir hücreleri

Kemoterapiye bağlı diğer yan etkiler;

• Yorgunluk
• Saç kaybı
• Morarma ve kanama
• Enfeksiyon
• Anemi
• Mide bulantısı ve kusma
• İştah da değişiklikler
• Kabızlık ve ishal
• Ağız, dil ve boğaz yaraları ve yutmada güçlük
• Uyuşma, karıncalanma ve ağrı gibi sinir sorunları
• Kuru cilt ve cilt renginde değişiklikler
• İdrar ve mesane problemleri
• Kilo da dalgalanmalar (kilo alıp – verme)
• Odaklanma sorunları
• Ruh halinde değişiklikler
• Doğurganlık sorunları

Kemoterapiye bağlı yan etkiler hızlı bir şekilde yok olabilir. Ancak bazı kişiler bu durum bazen ayları veya yılları alabilir. Bu yan etkiler, “geç” olarak nitelendirilir.

Özet

Kemoterapi, kanserde yaygın bir tedavi yöntemidir ve şu amaçlarla uygulanır: ameliyat sonrası kanserin tekrar riskini azaltmak, bazı kanserlerde tamamen şifaya ulaşmak, sağkalımı uzatmak veya tümöre bağlı şikayetleri azaltmak. Bununla birlikte kemoterapiler hızlı büyüyen hücreleri hedeflemekte ve onlara zarar vermektedir. Ancak bu hücrelerin bazıları sağlıklı hücreler olabilir ve bunlara zarar vermek yan etkilere neden olmaktadır.

Kemoterapi genellikle beyaz kan hücreleri üreten hücrelere zarar vermektedir. Bunlar da bağışıklık sisteminin önemli bir parçasıdır. Kemoterapi bağışıklık sistemini büyük ölçüde zayıflatırsa, kişinin enfeksiyon geliştirme riski artar ve bu da ateşle sonuçlanabilmektedir. Yakın zamanda kemoterapi görmüş kişiler, enfeksiyonlardan genellikle iyileşemezler ve bu durum hızlı bir şekilde ciddi bir hal alır. Daha nadir olarak bazı kemoterapi ilaçları veya tümörün kendisi, enfeksiyon olmadan ateşe neden olabilir. Kemoterapi sonrası ateşi olan her hasta vakit kaybetmeden bir sağlık uzmanına başvurmalıdır.