Kemoterapi Kaynaklı Sinir Hasarına Karşı Soğutma Tedavisi: Gerçekten Çalışıyor mu?

Kriyoterapi ile Kemoterapinin En Zor Yan Etkilerinden Birini Engellemek Mümkün Mü?

Kemoterapi kaynaklı periferik nöropati, kanser tedavisi gören hastalar için en can sıkıcı ve zorlayıcı yan etkilerden biridir. Ancak, kriyoterapi yani soğuk tedavisi, bu sinir hasarına karşı etkili ve düşük riskli bir çözüm olarak öne çıkmaktadır.

Son araştırmalar, özellikle taksan bazlı kemoterapi (dosetaksel, paklitaksel) alan hastalarda kriyoterapinin nöropati gelişme riskini belirgin bir şekilde azalttığını göstermektedir. Ancak, umut verici bulgulara rağmen, bu yöntem henüz standart bir tedavi olarak kabul edilmemektedir. Bunun temel nedenleri arasında bilgi eksikliği, uygulama zorlukları ve standart protokollerin eksikliği yer almaktadır.

Kriyoterapi Nasıl Çalışır?

Kemoterapi kaynaklı periferik nöropati, en sık olarak el ve ayak parmaklarında hissedilen uyuşma, karıncalanma, ağrı ve bazen kas gücü kaybı ile kendini gösterir. Hastalar sıklıkla sıcaklığa ve dokunmaya karşı aşırı hassasiyet geliştirir.

Bu durumun riski, kullanılan kemoterapi türüne bağlı olarak değişir. Taksanlar (paklitaksel ve dosetaksel) ve platin bazlı ilaçlar (sisplatin ve oksaliplatin) en yüksek nöropati riski ile ilişkilendirilmektedir.

Kriyoterapi, kemoterapi infüyonları sırasında el ve ayaklara -30 ile 4 derece arasında değişen düşük sıcaklıklar uygulayarak kan damarlarını daraltır. Bu daralma, kemoterapi ilacının el ve ayak parmaklarına daha az ulaşmasını sağlar ve sinir hasarının önünü kesebilir.

Ek olarak, kriyoterapiye bası uygulaması ekleyen "kriyo-kompresyon" yöntemi de bazı kliniklerde denenmektedir.

Bilimsel Kanıtlar Kriyoterapiyi Destekliyor Mu?

Yeni araştırmalar kriyoterapinin etkinliğini ortaya koymaktadır:

• 2024 yılında yayınlanan bir meta-analizde, meme, gastrointestinal ve jinekolojik kanserli 2800'den fazla hasta incelendi. Kriyoterapinin, kemoterapi kaynaklı periferik nöropati riskini %77 oranında azalttığı (RR: 0.23) bulundu.

• Başka bir meta-analizde, meme kanseri hastalarının ağırlıklı olarak incelendiği 2250 hastayı kapsayan 11 çalışma, kriyoterapinin şu etkilerini ortaya koydu:

  • Duyusal nöropati riskini %35 oranında azalttı (RR: 0.65).

  • Motor nöropati riskini %82 oranında azalttı (RR: 0.18).

Neden Yaygın Olarak Kullanılmıyor?

Bilimsel kanıtlara rağmen kriyoterapinin standart bir uygulama haline gelmemesinin birkaç nedeni vardır:

1. Farkındalık Eksikliği: 184 onkolog ve diğer klinisyenlerin katıldığı bir ankette, sadece %60'ı kriyoterapiyi bir tedavi seçeneği olarak bildiğini söyledi ve sadece %25'i hastalarına rutin olarak önerdi.

2. Standart Protokol Eksikliği: Soğutmanın süresi, optimal sıcaklık ve kompresyonun eklenip eklenmemesi gibi konularda net bir rehber bulunmamaktadır.

3. Uygulama Zorlukları: Kliniklerde buz torbalarının değiştirilmesi, hastaların ihtiyacı olduğunda eldiven ve botları çıkarması gibi pratik sorunlar yaratmaktadır.

4. Kesin Klinik Kanıt Eksikliği: Bugüne kadar yapılan çalışmaların çoğu küçük ölçekli olup, bazısı geriye dönük analizlere dayanmaktadır. Faz 3 randomize kontrollü çalışmalar hâlâ eksiktir.

5. Sigorta Kapsamının Eksikliği: Kriyoterapi, birçok sağlık sigortası tarafından karşılanmamaktadır, bu da hasta erişimini kısıtlamaktadır.

Sonuç ve Yorum

Bazı kemoterapi merkezlerinde kriyoterapi uygulamaları yaygınlaşmaya başlamıştır. Ayrıca, 800 hasta üzerinde yapılacak büyük ölçekli Faz 3 klinik çalışma planlanmaktadır.

Kanıtlar oldukça umut verici ve kriyoterapi düşük riskli bir yöntem. Bu nedenle denemeye değer.

Kriyoterapi, kemoterapi kaynaklı nöropatiyi önlemede umut verici bir yöntemdir. Daha büyük klinik çalışmalarla etkinliği kesinleşirse, bu yöntem onkolojide devrim yaratabilir!