Yeni koronavirüs SARS-CoV-2 ve bunun yol açtığı hastalık COVID-19
SARS-CoV-2 olarak bilinen yeni koronavirüs, Çin'in Wuhan şehrinden başlayıp Antarktika hariç Dünya'daki her kıtaya yayıldı. Her zaman olduğu gibi, pandemi kelimesi manşetlerde görünmeye başladığında, insanlar korkuyor ve korkuyla yanlış bilgi ve söylentiler oluşuyor. Bu yazıda sosyal medyada ve diğer mecralarda dolaşan yeni koronavirüs hakkında en yaygın yanlış iddiaları ve doğrularını derledik.
1. Cilt üzerine klor veya alkol püskürtmek vücuttaki virüsleri öldürür
Doğrusu: Vücudunuzun her yerine alkol veya klor püskürtmek, vücudunuza girmiş olan virüsleri öldürmez. Bu tür maddelerin püskürtülmesi kıyafetlere veya mukoza zarlarına (yani gözler, ağız) zararlı olabilir. Hem alkol hem de klorun yüzeyleri dezenfekte etmek için yararlı olabileceğini unutmayın, ancak uygun öneriler altında kullanılması gerekir.
2. El kurutucular koronavirüsü öldürür
Doğrusu: El kurutma makinaları koronavirüsü öldürmez. Kendinizi ve diğer bireyleri koronavirüsten korumanın en iyi yolu ellerinizi alkol bazlı bir dezenfektanla ovuşturmak, sabunla yıkamak ve sosyal temastan kaçınmaktır.
3. Ağza ve buruna tuzlu su vermek / gargara yapma koronavirüse karşı korur
Doğrusu: Burnunuzu düzenli olarak tuzlu suyla / salinle durulamanın solunum yolu enfeksiyonlarına karşı koruduğuna dair bir kanıt yoktur. Bazı araştırmalar, bu tekniğin akut üst solunum yolu enfeksiyonlarının semptomlarını (belirtiler) azaltabileceğini öne sürmektedir, ancak bilim insanları, enfeksiyon riskini azaltabileceğini bulamamıştır.
4. Antibiyotikler koronavirüsü öldürür
Doğrusu: Antibiyotikler bakterileri öldürür. Virüsleri öldürmez.
5. Termal tarayıcılar koronavirüs hastalığını teşhis edebilir
Doğrusu: Termal tarayıcılar birisinin ateşi olup olmadığını tespit edebilir. Ek olarak, COVID-19 semptomları enfeksiyondan 2-10 gün sonra ortaya çıkabilir, bu da virüs bulaşmış bir kişinin ateş başlamadan önce birkaç gün boyunca normal bir sıcaklığa sahip olabileceği anlamına gelir.
6. Sarımsak koronavirüse karşı korur
Doğrusu: Bazı laboratuvar araştırmaları, sarımsağın bazı bakteri türlerinin büyümesini yavaşlatabileceğini düşündürmektedir, fakat insan çalışmaları bunu desteklememiştir. Bununla birlikte, COVID-19'a bir virüs neden olur ve sarımsağın insanları COVID-19'a karşı koruyabildiğine dair bir kanıt yoktur.
7. İlkbaharda sıcaklık yükseldiğinde virüs ölecek ve salgın bitecektir
Doğrusu: Soğuk algınlığı ve grip virüsleri gibi bazı virüsler, soğuk aylarda daha kolay yayılır, ancak bu, havalar daha ılık hale geldiğinde tamamen durdukları anlamına gelmez. Henüz bilim insanları sıcaklık değişikliklerinin SARS-CoV-2'nin davranışını nasıl etkileyeceğini bilmiyorlar.
8. Grip ve zatürre aşıları COVID-19'a karşı koruma sağlar
Doğrusu: SARS-CoV-2 diğer virüslerden farklı olduğundan, mevcut aşılar COVID-19 enfeksiyonuna karşı koruma sağlamaz.
- İlgili konu: Koronavirüs aşısı ne zaman hazır olacak?
9. Bir ultraviyole (UV) dezenfeksiyon lambası yeni koronavirüsü öldürür
Doğrusu: UV radyasyonu cilt tahrişine neden olabileceğinden, UV lambaları elleri veya cildin diğer bölgelerini sterilize etmek için kullanılmamalıdır.
10. Yeni koronavirüs enfeksiyonunun tedavisi bulundu
Doğrusu: Bugüne kadar, yeni koronavirüs enfeksiyonunu (COVID-19) önlemek veya tedavi etmek için onaylı belirli bir ilaç yoktur. Bununla birlikte, virüs bulaşmış olanlar semptomları hafifletmek ve tedavi etmek için uygun bakım almalı ve ciddi hastalığı olanlar hastanede takip-tedavi görmeli.
11. Yeni koronavirüs sivrisinek ısırıkları yoluyla bulaşır
Doğrusu: Bugüne kadar, yeni koronavirüsün sivrisinekler tarafından bulaşabileceğini gösteren hiçbir bilgi veya kanıt bulunmamaktadır. Yeni koronavirüs, öncelikle enfekte bir kişi öksürdüğü veya hapşırdığı zaman üretilen damlacıklar veya burundan tükürük veya akıntı damlacıkları yoluyla yayılan bir solunum virüsüdür.
12. Sıcak banyo yapmak yeni koronavirüs hastalığını önler
Doğrusu: Sıcak banyo yapmak COVID-19'a yakalanmanızı engellemez. Banyo veya duşunuzun sıcaklığından bağımsız olarak normal vücut sıcaklığınız 36.5 ° C ila 37 ° C arasında kalır. Aslında, aşırı sıcak su ile banyo yapmak, sizi yakabileceği için zararlı olabilir. Kendinizi COVID-19'a karşı korumanın en iyi yolu sık sık ellerinizi temizlemektir. Bunu yaparak ellerinizde olabilecek virüsleri ortadan kaldırır ve gözlerinize, ağzınıza ve burnunuza dokunarak oluşabilecek enfeksiyonlardan kaçınırsınız.
13. Sadece yaşlılar risk altında
Doğrusu: SARS-CoV-2, diğer koronavirüsler gibi, her yaştan insana bulaşabilir. Bununla birlikte, kalp-damar hastalığı, diyabet, hipertansiyon gibi önceden mevcut sağlık koşullarına sahip bireylerin ciddi şekilde hasta olma olasılığı daha yüksektir.
14. Çocuklar COVID-19'a yakalanmaz
Doğrusu: Tüm yaş grupları enfekte olabilir. Şimdiye kadar çoğu vaka yetişkinlerden olmuştur, ancak çocuklar bağışık değildir. Aslında, ön kanıtlar çocukların enfekte olma olasılığının yüksek olduğunu, ancak semptomlarının daha az şiddetli olduğunu göstermektedir.
15. COVID-19 tıpkı grip gibidir
Doğrusu: SARS-CoV-2, ağrı, ateş ve öksürük gibi grip benzeri semptomlara (belirti) sahip hastalıklara neden olur. Benzer şekilde, hem COVID-19 hem de grip, nadir durumlarda ölümcül olabilir. Her ikisi de pnömoniye (zatürre) yol açabilir. Bununla birlikte, COVID-19'un genel profili daha ciddidir. Tahminler değişir, ancak ölüm oranının % 1 ve % 3 arasında olduğu görünmektedir (Dünya Sağlık Örgütü şu anki ölüm oranı tahmini %3.4'tür, fakat salgın sonunda bu rakam değişebilir).
16. COVID-19'a yakalanan herkes ölür
Doğrusu: Bu ifade yanlıştır. Yukarıda belirttiğimiz gibi, COVID-19 insanların sadece küçük bir yüzdesi için ölümcüldür. Yakın tarihli bir raporda, Çin Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi, COVID-19 vakalarının % 80'inin hafif-orta olduğu sonucuna vardı.
DSÖ ayrıca insanların yaklaşık % 80'inin hastanede uzman tedavi gerektirmeyecek şekilde nispeten hafif bir hastalık yaşayacağını bildirmektedir. Hafif semptomlar ateş, öksürük, boğaz ağrısı, yorgunluk ve nefes darlığı içerebilir.
17. Sıtma ilacı Plaquenil, yeni koronavirüse karşı korur?
Doğrusu: Etken maddesi hidroksiklorokin olan Plaquenil adlı ilacın, insanları COVID-19'dan koruduğuna dair bir klinik araştırma sonucu, yani bilimsel bir kanıt yoktur. Bununla birlikte Plaquenil, COVID-19 hastalığına yakalanmış ve hastanede yatan kişilerin tedavisinde denenmektedir; yani koruyucu olarak değil, tedavi edici olarak, bu konuda da bilimsel kanıtlar net değildir. Etkinliği kanıtlanmadan Plaquenil vb ilaçların kitleler halinde proflaktik (koruyucu) olarak denenmesi, virüsün doğal sürecinden çok daha hızlı mutasyon geçirmesine, direnç kazanmasına ve yakın bir gelecekte elimizde yeni bir virüs yaratmamıza ve yeni bir salgın geçirmemize sebep olabilir!
Bu virüs için daha şimdiden kritik olmayan 100'e yakın mutasyon tanımlanmış durumda. Yan etkisi yok diye bonibon gibi yutulan ilaçlar, virüsün direnç mekanizmalarını zorlayacaktır.
Plaquenil aldığı için korunduğunu sanmak ise bir başka yanılgı... Plaquenil, koronavirüse karşı koruma amaçlı ne Sağlık Bakanlığımız ne de FDA tarafından önerilmemektedir. Ayrıca ABD'de COVID-19'un standart tedavisi için de onaylanmamıştır.
Virüs yayıldıkça daha fazla mutasyona uğrama olasılığı var; bu süreç rastgeledir ve özellikle genetik sürüklenme dediğimiz süreç devrededir. İşte bu yüzden, virüsü yayarak evrimine, değişimine olanak tanımak ilaç keşfini de olumsuz etkileyecek daha büyük bir risktir.
-İlgili Konu: Sıtma ilacı Plaquenil, koronavirüs hastalığı (COVID-19) için bir çare olabilir mi? (detaylı)
18. SARS-CoV-2 sadece soğuk algınlığının mutasyona uğramış bir şeklidir
Doğrusu: Coronavirüsler, yüzeylerinde sivri proteinler bulunan geniş bir virüs ailesidir. Bu virüslerin bazıları insanları birincil konakçı olarak kullanır ve soğuk algınlığına neden olur. SARS-CoV-2 gibi diğer koronavirüsler öncelikle hayvanları enfekte eder. Hem Ortadoğu solunum sendromu (MERS) hem de şiddetli akut solunum sendromu (SARS) hayvanlarda başladı ve insanlara geçti.
-İlgili konu: Yeni koronavirüs hastalığı ve influenza (grip) arasındaki 7 FARK
19. Virüsü yakalamak için 10 dakika boyunca biriyle yakın temasta olmalısın
Doğrusu: Birisi enfekte bir kişiyle ne kadar uzun süre kalırsa, virüsü yakalama olasılığı o kadar yüksektir, ancak 10 dakikadan daha kısa bir sürede yakalamak hala mümkündür.
20. Çamaşır suyu ile gargara yaparak kendinizi koruyabilirsiniz
Doğrusu: Ağartıcıların sağlığınıza fayda sağlayabileceği durumlar yoktur. Çamaşır suyu aşındırıcıdır ve ciddi hasara neden olabilir.
21. Çinden gelen ürünler koronavirüsü yayabilir
Doğrusu: SARS ve MERS'a neden olan ve SARS-CoV-2'ye benzer olanlar da dahil olmak üzere benzer koronavirüslere yönelik önceki araştırmalardan, bilim insanları virüsün mektuplar veya paketler üzerinde uzun süre (2-3 günden fazla) hayatta kalamayacağına inanıyorlar.
22. Evde hazırlanan bitkisel formüller koronavirüsü tedavi edebilir
Doğrusu: Hiçbir ev ilacı; C vitamini, uçucu yağlar, gümüş kolloid, susam yağı, sarımsak ve her 15 dakikada bir yudumlanan su da dahil olmak üzere COVID-19'a karşı koruma sağlayamaz.
En iyi yaklaşım, iyi bir el yıkama alışkanlığı benimsemek ve toplu insanların olabileceği yerlerden kaçınmaktır.
-İlgili konu: Koronavirüs salgınında BESLENME ve GIDAYA ULAŞIM nasıl olmalı?
23. Koronavirüsü idrar ve dışkıdan kapabilirsiniz
Doğrusu: Bunun olması muhtemel değildir ancak farklı görüşler yer almaktadır. İngiltere'de Londra Hijyen ve Tropikal Tıp Okulu’na göre; üst solunum yolunuzdan mukus ile yuttuğunuz virüsler ve bakteriler midemizin asit koşullarında denatüre oldukları bağırsağımıza gidiyor. Modern, çok hassas algılama mekanizmalarıyla, bu virüsleri dışkıda tespit edebiliriz. Genellikle, bu şekilde tespit edebileceğimiz virüsler, bağırsaklarımız tarafından yok edildikleri için başkalarına bulaşıcı değildir.
Yapılan bir çalışmada araştırma ekibi, hiçbir zaman kanda veya idrarda virüs kanıtı bulamadı. Araştırmacılar dışkıda viral RNA tespit etti, ancak orada bulaşıcı virüs yoktu. Bu, virüsün şu ana kadar bilinmeyen dışkı yoluyla yayılmadığını göstermektedir.
24. Koronavirüs insanlar tarafından bilinen en ölümcül virüstür
Doğrusu: SARS-CoV-2 influenzadan daha ciddi gibi görünse de insanların karşılaştığı en ölümcül virüs değildir. Ebola gibi diğerlerinin ölüm oranları daha yüksektir.
25. Virüs Çin'de bir laboratuvarda üretildi
Doğrusu: İnternet söylentilerine rağmen, durumun böyle olduğuna dair bir kanıt yok. Bazı araştırmacılar SARS-CoV-2'nin pangolin adlı memeli bir hayvandan insanlara bulaşmış olabileceğini düşündürüyor. Diğerleri bunun SARS’ta olduğu gibi bize yarasalardan geçmiş olabileceğini düşünüyor.
26. Salgın, insanlara yarasa çorbasından bulaştı
Doğrusu: Bilim adamları virüsün hayvanlarda başladığından emin olsalar da herhangi bir tür çorbadan geldiğine dair bir kanıt yok.
27. Kediler ve köpekler koronavirüs bulaştırır
Doğrusu: Şu anda, SARS-CoV-2'nin kedileri ve köpekleri enfekte edebileceğine dair çok az kanıt var. Ancak, Hong Kong'da, sahibi COVID-19 olan bir Pomeranian enfekte oldu. Köpek herhangi bir belirti göstermedi.
- İlgili konu: Koronavirüs hastalığı (COVID-19), evcil, ticari ve sokak hayvanları üzerine soru ve cevaplar (detaylı)
28. Yüz maskeleri koronavirüse karşı korur
Doğrusu: Sağlık çalışanları enfeksiyona karşı korumak için yüze sıkıca oturan profesyonel yüz maskeleri kullanırlar. Bununla birlikte, tek kullanımlık yüz maskelerinin bu tür bir koruma sağlama olasılığı düşüktür. Bu maskeler yüze düzgün oturmadıklarından, damlacıklar yine de ağız ve buruna girebilir. Ayrıca, küçük viral parçacıklar doğrudan malzemenin içine nüfuz edebilir. Bununla birlikte, bir kişinin solunum yolu hastalığı varsa, maske takmak başkalarının enfekte olmasını önlemeye yardımcı olabilir. Ayrıca, maske takmak yanlış bir güven duygusu verebilir ve diğer enfeksiyon kontrol uygulamalarının göz ardı edilmesine neden olabilir, örneğin el hijyeni. Bu durumda maske takmak sadece birey ellerini sabunla düzenli olarak yıkıyorsa korucu olacaktır.
