Koronavirüs hastalığı (COVID-19), evcil, ticari ve sokak hayvanları üzerine soru ve cevaplar

COVID-19'a ne sebep olur?

Koronavirüsler (CoV), bir RNA (ribonükleik asit) virüs ailesidir. Bunlara koronavirüs denir, çünkü virüs partikülünün lipit zarfının etrafında tipik bir 'korona' (taç) görülür. CoV enfeksiyonları hayvanlarda ve insanlarda yaygındır. Bazı CoV yapıları zoonotiktir, yani hayvanlar ve insanlar arasında bulaşabilirler, ancak birçoğu böyle değildir.

İnsanlarda CoV, soğuk algınlığından Orta Doğu Solunum Sendromu (MERS-CoV kaynaklı) ve Şiddetli Akut Solunum Sendromu (SARS-CoV kaynaklı) gibi daha ciddi rahatsızlıklara kadar çeşitli hastalıklara neden olabilir. Ayrıntılı araştırmalar SARS-CoV'un misk kedilerinden insanlara ve MERS-CoV'un ise develerden insanlara bulaştığını göstermiştir.

Aralık 2019'da Çin'in Hubei Eyaletinde yer alan Wuhan şehrinde bilinmeyen kökenli pnömoni (zatürre) vakaları bildirildi. Çin yetkilileri, bu rahatsızlıkların sebebinin yeni bir CoV tarafından kaynaklandığını bildirdi. O zamandan bu yana, bu virüse yakalanan insan vakalarında Wuhan veya Hubei bölgesine seyahat ettikleri görülmüştür.

Yeni koronavirüs hastalığına (COVID-19) neden olan CoV, Uluslararası Virüslerin Taksonomisi Komitesi (ICTV) tarafından SARS-CoV-2 olarak isimlendirilmiştir. Bu virüsün bilimsel adıdır. Virüs ayrıca "COVID-19 virüsü" veya "COVID-19'dan sorumlu virüs" olarak da ifade edilebilir. COVID19, virüsün neden olduğu hastalığı ifade eder.

Hayvanlar, insanlarda görülen COVID-19'dan sorumlu mudur?

COVID-19'un baskın iletim yolunun insandan insana olduğu görülmektedir.

Mevcut kanıtlar COVID-19 virüsünün bir hayvan kaynağına sahip olduğunu göstermektedir. Devam eden araştırmalar, hayvan kaynağını belirlemek ve bu hastalıkta bir hayvan rezervuarının potansiyel rolünü belirlemek için önemlidir. Bununla birlikte, bugüne kadar, bu kaynağı tanımlamak veya bir hayvan kaynağından insanlara bulaşma yolunu açıklamak için yeterli bilimsel kanıt yoktur. Bu konuda en fazla suçlananlar yarasa, yılan ve pangolindir.

Genetik dizilim verileri COVID-19 virüsünün Rhinolophus yarasası popülasyonlarında dolaşan başka bir CoV'un yakın bir akrabası olduğunu ortaya koymaktadır. Bu virüsün insanlara bulaşmasında aracı bir taşıyıcının rol almış olma olasılığı vardır.

Canlı hayvan veya hayvansal ürünlerle alınması gereken önlemler var mıdır?

Her ne kadar COVID-19 virüsünün kökeni hakkında belirsizlik olsa da Dünya Sağlık Örgütü'nün (DSÖ) önerilerine göre, genel bir önlem olarak, canlı hayvan pazarlarını veya hayvansal ürün pazarlarını ziyaret ederken, genel hijyen önlemleri uygulanmalıdır. Bunlar, hayvanlara ve hayvansal ürünlere dokunduktan sonra sabun ve su ile düzenli el yıkamasının yanı sıra; gözlere, burna veya ağza dokunmaktan ve hasta hayvanlarla veya çürümüş/bozulmuş hayvansal ürünlerle temastan kaçınmayı içerir. Sokakta ve doğada yaşayan diğer hayvanlarla (örneğin, sokak kedileri ve köpekleri, kemirgenler, kuşlar, yarasalar) temastan kaçınılmalıdır. Hayvan atıkları ile birlikte topraktaki veya mağazaların ve pazar tesislerinin yüzeylerindeki sıvılarla temastan kaçınmak için önlem alınmalıdır.

DSÖ tarafından enfeksiyonun yayılmasını önlemek için açıklanan standart öneriler arasında düzenli el yıkama, öksürme ve hapşırma sırasında ağız ve burnu dirsekle örtme ve bunlar gibi solunum yolu hastalıkları belirtileri olan herkesle yakın temastan kaçınma yer alır. Genel olarak etkili gıda güvenliği uygulamalarına göre, çiğ gıdalar ile potansiyel çapraz hastalık yayılımını önlemek için çiğ et, süt veya hayvan organlarına karşı dikkatli olunmalıdır. İyice pişirilmiş ve sağlıklı çiftlik hayvanlarından gelen etlerin tüketimi güvenlidir.

Şu anda mevcut olan bilgilere dayanarak, ticaret kısıtlamaları önerilmemektedir.

COVID-19 virüsü ve evcil hayvanlar hakkında ne biliyoruz?

COVID-19'un mevcut yayılımı, insandan insana bulaşma ile gerçekleşmektedir. Bugüne kadar, evcil hayvanların hastalığı yayabileceğine dair bir kanıt yoktur. Bu nedenle, evcil hayvanlara durumlarını tehlikeye atabilecek önlemler almanın bir gerekçesi yoktur.

Çin Halk Cumhuriyeti Hong Kong Özel Yönetim Bölgesi Veteriner Hizmetleri, COVID-19 hastası bir kişinin sahip olduğu bir köpek üzerinde yapılan testlerde, köpekte COVID-19 virüsünün görüldüğünü raporlamıştır. Gerçek zamanlı bir şekilde PCR ile yapılan testte, COVID-19 virüsünden genetik materyalin varlığı köpekte görülmüştür. Bununla birlikte köpek, hastalığın herhangi bir klinik belirtisine sahip değildi.

Köpeklerin bu insan hastalığının yayılmasında rol oynadığına veya hasta olduklarına dair bir kanıt yoktur. Farklı hayvanların COVID-19 virüsünden etkilenip etkilenmeyeceğini ve nasıl etkileyebileceğini anlamak için daha fazla çalışmaya ihtiyaç vardır.

Evcil hayvanların hareketine veya ticaretine getirilebilecek kısıtlamaları destekleyen hiçbir kanıt yoktur.

Evcil veya diğer hayvanlar COVID-19 ile hasta veya şüpheli insanlarla yakın temas kurduğunda, sahipleri tarafından ne gibi önlemler alınmalıdır?

Evcil veya diğer hayvanların COVID-19 ile hastalandığına dair herhangi bir rapor olmamıştır ve şu anda bu insan hastalığında önemli bir rol oynadıklarına dair bir kanıt bulunmamaktadır. Bununla birlikte, hayvanlar ve insanlar bazı hastalıkları paylaşabildikleri için (zoonotik hastalıklar olarak bilinir), COVID-19 ile hasta olan kişilerin, virüs hakkında daha fazla bilgi edinilene kadar evcil ve diğer hayvanlarla teması sınırlandırması önerilir.

Hayvanlarla ilgilenirken her zaman temel hijyen önlemleri uygulanmalıdır. Bu; hayvanlarla yiyecekleriyle, eşyalarıyla ilgilendikten önce ve sonra el yıkamanın yanı sıra öpmeyi veya yemek paylaşmayı önlemeyi içerir.

Mümkün olduğunda, COVID-19 hastaları evcil hayvanlarıyla yakın temastan kaçınmalı ve hayvanlarına yönelik bakımın başka bir birey tarafından sağlanması gerekmektedir. Evcil hayvanlarına bakmaları gerekiyorsa, iyi hijyen uygulamalarını sürdürmeli ve mümkünse bir yüz maskesi takmalıdırlar.

Ulusal veterinerlik hizmetleri, evcil hayvanlar için ne yapabilir?

Halk Sağlık Hizmetleri, Veterinerlik Hizmetleri ile birlikte, COVID-19 raporları olan bir kişinin evcil veya diğer hayvanlarla temas halinde olduğunda bilgi paylaşımı ve bir risk değerlendirmesi yapabilmek için Tek Sağlık yaklaşımını kullanarak birlikte çalışmalıdır. ABD'de risk değerlendirmesi sonucunda, COVID-19 ile enfekte olmuş bir kişi / mal sahibi ile yakın teması olan bir evcil hayvanın test edilmesi kararı verilirse, koronavirüs testi (real time PCR) için ağızdan ve burunda sürüntü örnekleri alınması önerilmektedir. Ülkemizde bu konuda henüz bir uygulama yoktur.

Sonuç olarak, sokak ve doğada bulunan hayvanlarla temastan kaçınmalıyız. Evcil hayvanlarımıza bu hastalığı bulaştıracağız diye şu an için bir endişe duymamız gerekmiyor. Bununla birlikte her ne kadar evcil hayvanlarımız COVID-19'a yakalanmıyor gibi gözükse de yeni koronavirüs, birkaç saatten 1-2 güne kadar bu hayvanların üzerinde kalabilir. Bu nedenle hem hayvanlarımız hem kendimiz için iyi hijyen uygulamalarını sürdürmeli, ellerimizi sık yıkamalıyız.

KORONAVİRÜS DOSYAMIZ:

• Koronavirüs hakkında son dakika haberleri – Dünya ve Türkiye’de durum
• Koronavirüs (COVID-19) salgınında SAĞLIK ÇALIŞANLARI neden ve nasıl desteklenmeli?
• Koronavirüs aşısı ne zaman hazır olacak?
• Dışarıda yemek yerken koronavirüsten korumanın 7 yolu
• Koronavirüs salgınında başarılı ve başarısız ülkeler ve yapılması gerekenler
• Kanser hastalarının Coronavirus hakkında bilmesi gerekenler
• Epidemi ve Pandemi nedir? Arasındaki farklar nelerdir?