Pandemide nasıl beslenmeliyiz? COVID-19 ve diyet rehberi

Kış aylarının yaklaşmasıyla birlikte soğuk algınlığı, grip ve diğer enfeksiyonlardan korunmak için bağışıklık sisteminizi güçlendirmek isteyebilirsiniz. COVID-19’a karşı hiçbir öneri sosyal mesafe ve maske kadar koruyucu olmasa da birkaç diyet ve yaşam tarzı değişikliği ile bağışıklık sistemini dinç tutmak vücudunuzun zararlı patojenlere karşı savunmasını artırabilir.

Sebze-meyve ağırlıklı beslenmek, işlenmiş gıdalardan uzaklaşıp doğala yönelmek bağışıklık sisteminizi desteklemek için en etkili yöntemlerdendir. Ancak bağışıklık sistemini desteklemek için yalnızca gıdalar yeterli değildir. Hareketli bir yaşam tarzını benimsemek, evde odanızda bile spor veya egzersiz yapmak vücudu hastalıklara karşı çok daha dirençli hale getirir.

Bağışıklık sistemini güçlendirmek için stres ve üzüntüyü en aza indirmek ve yeterince uyumak gerekir. Stresinizi yönetmenize yardımcı olabilecek aktiviteler arasında günlük tutma, meditasyon ve yoga gibi uygulamalar size yardımcı olabilir. 

COVID-19'u tedavi etmek veya önlemek için birçok kişinin sıkça başvurduğu yöntemler arasında takviyeler yer alır Bu yöntem ulaşılması kolay olsa da temelsizdir ve doğru değildir. Bunlardan en sık karşımıza çıkanları inceleyelim.

D vitamini

D vitamini eksikliği hastalıklara yakalanma ihtimalini artırabilir. Yeterli D vitamini seviyelerine sahipseniz ekstra D vitamini almanın COVID-19’a karşı koruduğunu gösteren hiçbir kanıt yoktur. 1 Mayıs 2020’de yayınlanan rapora göre İngiltere'deki Oxford Üniversitesi'nde Kanıta Dayalı Tıp Merkezi'nden araştırmacılar COVID-19 önlenmesinde ve tedavisinde D vitamini ile ilgili hiçbir klinik kanıt bulamadıklarını belirttiler. Uzmanlar ayrıca tıbbi tavsiye almadan takviye almanın zararlı olabileceğini belirtiyorlar. Örneğin, bir besin takviyesi şeklinde çok fazla D vitamini almak, özellikle altta yatan belirli kronik rahatsızlıkları olan kişilerde sağlığı tehlikeye atabilir.

C vitamini

Yeterli C vitamininin bağışıklık fonksiyonunu desteklemeye yardımcı olabileceği doğrudur. Soğuk algınlığı ve gribi tedavi etme veya önlemedeki etkinliğine ilişkin mevcut bilgiler ise sınırlı hatta çelişkilidir. Çin’de devam etmekte olan bir çalışmada COVID-19 nedeniyle hastanede yatan hastalara damar yolu ile yüksek doz C vitamini verilmektedir. Araştırmacılar çalışmayı Eylül 2020 sonuna kadar tamamlamayı umuyorlar. Uzmanlar damar yolu ile C vitamini almanın, C vitamini takviyesi almakla aynı şey olmadığı konusunda uyarıyorlar. Ayrıca çok fazla C vitamini takviyesi almanın olumsuz yan etkiler yaratabileceği konusunda da uyarıyorlar. Çoğu yetişkin için tavsiye edilen C vitamini miktarı kadınlar için 75 mg, erkekler için 90 mg’dır.

İLGİLİ YAZILAR:

• Hayır, yüksek doz C vitamini koronavirüsü tedavi etmez! Skorbüt dışında FDA onayı yoktur

• Yoğun bakımdaki Covid-19 hastalarının tedavisine yüksek doz C vitamini etkili mi?

Çinko

Diğer bir yaygın söylenti, çinko takviyesi almanın COVID-19 enfeksiyonunu önlemede veya tedavi etmede yardımcı olabileceğidir. Çinkonun insan bağışıklık sisteminin işleyişini destekleyici bir mineral olduğu doğrudur. Bu sebeple Rusya, Almanya ve Yunanistan'dan bir araştırma ekibi çinkonun COVID-19’u önleyici bir görevi olabileceğini varsaydı. Araştırmacılar çinkonun COVID-19’un viral aktivitesini kolaylaştıran bir enzimin etkisini engelleyebildiğini in vitro deneylerle ortaya koyarken klinik kanıtların eksikliğine de işaret ediyorlar. Günlük önerilen çinko miktarı yetişkin erkekler için 11 mg, yetişkin kadınlar için 8 mg’dır.

Bitkisel ilaçlar

Bitkisel ilaçların COVID-19 ile savaşabileceğini öne süren iddialar Nisan 2020’de Çinli yetkililerin Geleneksel Çin Tıbbı'na atış yaptıkları çalışmaya dayanmaktadır. Ancak insan denemelerinden elde edilen kanıtlar çok sınırlı olması nedeniyle uzmanlar bitkisel ilaçların riskleri ve yan etkileri konusunda uyarıyor. Madagaskar’da satışa sunulan artemisia bitki çayı uzmanları endişelendirirken, Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) Afrika direktörü Matshidiso Moeti etkinliği test edilmemiş ürünler konusunda ülkeleri uyardı.

COVID-19 ile savaşma konusunda her şeyi denemek cazip gelse de en önemli adım uluslararası sağlık yönergelerini takip etmektir. Yukarıda bahsedilen takviyeler çalışmalarda potansiyel göstermiş olsa da COVID-19’a karşı etkili oldukları anlamına gelmez. Ayrıca takviyeler ABD Gıda ve İlaç İdaresi (FDA) veya herhangi bir ulusal-uluslararası sağlık otoritesi tarafından düzenlenmediği sürece uygunsuz içerikler içerebilir.

Covid-19’a yakalanırsam nasıl beslenmeliyim?

Uzman doktorunuz tarafından önerilmedikçe takviye kullanmamak ve doğru beslenmek kontrol edebileceğiniz faktörler arasındadır. Ancak COVID-19 geçiren birçok insan virüsle savaşırken yeterli beslenemez. İştah, tat ve koku duyusu azalabilir. Yeterli beslenemediğiniz durumlarda bağışıklık sisteminin zayıflama riski var. Vücudunuzu belirli yiyeceklerle beslemek bağışıklık sisteminizin güçlü kalmasına yardımcı olabilir.

Bağışıklık sisteminizi güçlendirebilecek besinler

Turunçgiller: Neredeyse tüm narenciye ürünleri C vitamininden zengindir. C vitamini bağışıklık sisteminizi güçlendirse de yeni koronavirüse karşı koruyucu olduğuna dair bir kanıt yoktur.

Kırmızı dolmalık biber: En fazla C vitaminine turunçgillerin sahip olduğunu düşünüyorsanız yanılıyorsunuz. Kırmızı dolmalık biber gram başına neredeyse 3 kat daha fazla C vitamini içerir. 

Brokoli: A,C ve E vitaminlerinin yanı sıra lif içerir. Brokoliden en fazla miktarda yararlanmak için buharda pişirme yöntemini tercih etmelisiniz. Araştırmalar buharda pişirmenin daha fazla besin maddesi tutmanın en iyi yolu olduğunu göstermiştir. 

Sarımsak: Sarımsağın bağışıklık artırıcı özelliklerinin, allisin gibi yüksek konsantrasyonda kükürt içeren bileşiklerden geldiği düşünülmektedir.

Zencefil: Zencefil iltihabı, boğaz ağrısını ve mide bulantısını azaltmaya yardımcı olabilir.

Yoğurt: Ev yapımı gibi canlı ve aktif kültür içeren yoğurtları tercih edin. Fermente gıdalar bağırsak florasını iyileştirir ve bağışıklığı destekler. Yoğurt aynı zamanda doğal bir D vitamini kaynağıdır. Sade yoğurt yemekten hoşlanmıyorsanız bir miktar bal ile tatlandırabilirsiniz. 

Badem: Badem gibi kuruyemişler vitaminle doludur ve ayrıca sağlıklı yağlara sahiptir. Yetişkinlerin her gün sadece 15 mg E vitaminine ihtiyacı vardır. Yarım fincan badem günlük önerilen E vitamini miktarının tamamını karşılamaya yeter. Yüksek miktarda E vitamini içeren diğer yiyecekler arasında avokado ve koyu yapraklı yeşillikler bulunur.

Ay çekirdeği: Ay çekirdeği fosfor, selenyum, magnezyum ve B-6 ve E vitaminleri gibi besinlerle doludur. Bu vitamin ve mineraller bağışıklık sistemi fonksiyonunun düzenlenmesi ve sürdürülmesinde önemli rol oynarlar.

Öneriler

Çeşitlilik, doğru beslenmenin anahtarıdır. Bu gıdalardan sadece birini sürekli yemek grip ve diğer enfeksiyonlarla savaşmak için yeterli olmayacaktır. Günlük porsiyonlara ve alım miktarlarına dikkat ederek vitamin dengesini sağlayabilirsiniz. 

• Hafif, mideyi yormayacak yiyecekler tüketin. Çorbalar bu dönemde oldukça kıymetlidir. Kemik suyu ilaveli çorbalar veya sebze çorbaları öğünlerinizi oluşturabilir.
• Et veya tavuk yemekte zorlanıyorsanız çorbaların içerisine öğüterek tüketimini kolaylaştırabilirsiniz.
• Az az ve sık aralıklarla beslenmek gıda alımını artırabilir. 
• Ara öğünlerinizde ceviz, badem ve fındık gibi kuruyemişleri tercih edebilirsiniz.
• Yoğurt yemek ağzınızda oluşan istenmeyen tadı alabilir. 
• Salata tüketmekte veya hazırlamakta zorlanıyorsanız marul yaprakları, cherry domates veya yeşil kıl biber kolaylık sağlayabilir. 
• Kahvaltıda haşlanmış patates, haşlanmış yumurta, avokado (limon suyu eklenebilir) veya tost tercih edebilirsiniz.
• Çay içmekte zorlanırsanız taze sıkılmış meyve suyu tercih edebilirsiniz.

Sağlıklı bir yemek – Şehriye Çorbası tarifi

• 1 buçuk çay bardağı tel şehriye
• 2 yemek kaşığı salça
• 3 yemek kaşığı sıvı yağ
• 1 çay kaşığı kuru nane
• 1 çay kaşığı kekik
• 1 tatlı kaşığı pul biber
• 1 tatlı kaşığı tuz
• 1 orta boy soğan
• 1 büyük boy yeşil biber
• 1 adet domates
• 1 demet maydanoz
• 1 adet limon
• 2 su bardağı kemik suyu
• 1.5 litre su

Kuru tencereye yağı koyduktan sonra ince dilimlenmiş soğan ve yeşil biberi bir miktar kavurun ve salça ilave edin. Biraz kavrulduktan sonra nane ve kekik ekleyerek az bir süre daha kavurun. Kabuğu soyulmuş ve rendelenmiş domatesi ilave edin. Daha sonra su ve kemik suyunu ilave edip kaynamaya bırakın. Kaynadıktan sonra tuzunu ve tel şehriyesini ekleyin. Şehriyeler pişmeye yakınken üzerine ince kıyılmış maydanozları ilave edin. Altını kapattıktan sonra limon suyunu ilave edin. Çorbanız servise hazır. Yanına haşlanmış patates ilave edebilirsiniz.