Sirkadiyen ritme uygun hastane aydınlatmaları, iyileşmeyi destekliyor

Genelde hastanelerde ışıklar oldukça şiddetli ve göz kamaştırıcıdır, bununla birlikte yeni bir gelişme olarak bazı hastaneler daha düşük ve akıllıca tasarlanmış aydınlatmalar ile hem sağlığa hem enerji tüketiminin azalmasına katkı sağlama yolunda çalışmalar yapmaya başladı.

- Uyku düzenleyicisi Melatonin nedir? Kanser tedavisinde veya kanserden korunmada rolü var mıdır?

Güçlü ve tekdüze ışıklar sağlık personellerin ve hastaların genel sağlıkla bağlantılı sirkadiyen ritimlerini (biyolojik saatlerini) rahatsız ediyor. Biyolojik saatimize uygun sirkadiyen aydınlatmanın ise sağlık personeli ve hastaların geceleri güvende hissetmelerini, daha iyi uyumalarını sağlayabiliyor ve iyileşmelerini hızlandırabiliyor. En az 2 haftalık kullanım ile bu faydanın sağlanabileceği ifade ediliyor.

- 2017 Nobel Tıp Ödülü neden yine sirkadiyen ritme verildi?

Işık melatonin hormonunu baskılar ve kısmen melatonin hormonunun kontrolündeki uyku-uyanıklık düzeni değiştiğinde uykusuzluk, gündüz uykusu, depresyon ve ağrı kesici ilaca ihtiyaç artışı, iyileşme süresinin uzaması gibi sebeplere yol açabilir. Araştırmaya göre, bu senkronizasyon olmadan fiziksel işlevler, davranışlar olumsuz etkilenebilir, kalp rahatsızlıkları, diyabet ve bazı kanser türlerinin riski artabilir. Bu konuda yapılan araştırmalar, günün doğal döngüsüne uygun olarak düzenlenen hastane aydınlatmalarının, vücudun biyolojik saatine uygun senkronizasyonunu sağlamak için yapılması gereken en mantıklı şey olduğunu ve sağlık açısından çok faydasının görüldüğünü ortaya koyuyor.

Sabah erkenden geceye kadar otomatik sirkadiyen aydınlatma değişiklikleri, İsveç Karlstad'daki Merkez Hastanesi'ndeki felç (inme) sonrası hasta bakımının bir parçasıdır. Kaynak: Chromaviso

Sirkadiyen aydınlatma çalışmaları, 24 saatlik dilimde doğal ışık tasarlanmasının huzur evlerinden, yenidoğan yoğun bakım ünitelerine kadar birçok klinik ortamda iyi sonuçlar sunmaktadır. Örneğin, multipl miyelomlu hastalarda kemik iliği naklinde, Alzheimer hastalarında ve beyin felci (inme) sonrası rehabilitasyona devam edenlerde, klinik faydalar gözlemlenmiştir.

Vücudun sirkadiyen sistemi kısa dalga mavi ışığa duyarlıdır ve mavi ışık melatonini baskılar. Bulutsuz güneşli bir günün ışığı da mavimsi beyazımsı tonlara sahiptir. Yumuşak sarı bir ışığın melatonin salınımını durdurmadığı bulunmuştur ve sirkadiyen ritmi gözeten hastanelerde akşam ve sabah erken saatlerde bu sarı ışığın tonları kullanılmaktadır. Ardından da karanlık bir geceye uygun aydınlatma ile devam eder.

- Dijital cihazların yapay LED ışıkları uyku kalitesini düşürüyor

2010 yılından bu yana Alzheimer hastaları üzerinde devam eden çalışmalar normal uyku düzenini ayarlamada sirkadiyen aydınlatmanın oldukça başarılı olduğunu gösteriyor. Hem yorgunluğun hem de depresyon ve ajitasyon seviyelerinin önemli ölçüde azaldığı görülmekte.

Yakın zamanda araştırmacılar kemik iliği nakli yapılan multiple miyeloma hastalarında sirkadiyen ritme uygun ışığın iyileşme üzerindeki etkisini araştırmak için New York'taki Mount Sinai Hastanesi'yle ortaklık kurdular. İlk veriler, 2 ile 3 hafta boyunca hastanede bakılan hastaların uyku kalitelerinin arttığı ve yorgunluklarının azaldığını gösteriyor.

Uyku iyileşme sürecinin çok önemli bir parçasıdır; bilişsel (beyinle ilgili) fonksiyonlar, ağrı, hormonal dengeler ve bağışıklık süreçlerini etkileyebilmektedir. Hastaların hormonal ve bağışıklık sistemlerini düzenlemek için sirkadiyen aydınlatma kullanmak, hastaların daha az sedasyon ve ağrı kesici ilaca ihtiyaç duymasına olanak sağlayabilir ve klinik iyileşmeyi hızlandırabilir.

- Uyku problemleri öğrenmeyi etkiliyor - Kaliteli uyku nedir, iyi bir uyku için ne yapmalı?

Danimarka’da beyin felci sonrasında sirkadiyen temelli aydınlatmadan faydalanan hastalarla ilgili bir klinik araştırma yapıldı. Araştırmada sirkadiyen aydınlatma için rastgele seçilen 45 hasta ile felç rehabilitasyon sırasında standart aydınlatma alan 39 hastanın sonuçları depresyon ve yorgunluk açısından karşılaştırıldı.

Çalışmanın sonunda taburcu edilen hastalarda felç rehabilitasyonu sırasında sirkadiyen aydınlatma alan hastalar kontrol hastalarıyla karşılaştırıldığında depresyon derecelerinin anlamlı olarak düşük olduğu çıktı ve sirkadiyen aydınlatma verilen hastalar kontrol grubuna kıyasla daha düşük uyku hali puanı aldı. Yani bu çalışmada da sirkadiyen ışığın tedavi ve rehabilitasyon sürecine olan olumlu katkıları gözlendi.

Sonuç olarak öyle görülüyor ki biyolojik saatimize uygun sirkadiyen aydınlatma daha iyi sağlık sonuçları için etkili bir yaklaşımıdır ve gelecekte bu teknolojinin evler ve ofisler de dahil çoğu binalarda olacağını tahmin etmek zor değil.

- Aziz Sancar ve ekibinin en dikkat çekici buluşlarından biri: Sirkadiyen ritim, kanser ve kemoterapi!