Tifolu Mary’nin Hapsedilmesi 1907 – Tifo Salgını

1907 yılında Tifolu Mary ABD’de bir “salgına” sebep olan görünüşte sağlıklı ilk kişi olmanın yanı sıra aldığı hapis cezasıyla hastalık taşıyıcılarının müebbet hapis cezasına çarptırılmasındaki tartışmalara konu olmasıyla bilinir.

Tifo, Salmonella enterica serotip typhi’nin (S. typhi) neden olduğu akut sistemik bir enfeksiyon hastalığıdır. Bakterinin bu alt türü sadece insanlarda enfeksiyona neden olmaktadır. Hastalık akut tifolu hastalar ve kronik taşıyıcıların idrar veya dışkıları ile kontamine olmuş (kirlenmiş) yiyecek ve suyun vücuda alınması sonucunda bulaşabilir. Hastalığın belirtileri arasında şunlar sayılabilir;

• Yüksek ateş
• İshal veya kabızlık
• Yorgunluk
• Kas ağrısı
• Cilt döküntüleri 

1948'de tifo ateşinin tedavisi için kloramfenikol kullanılmaya başlanmış, ancak bu ilaca karşı direncin gelişmesiyle beraber tifo tekrar önemli bir hastalık ve ölüm nedeni haline gelmiştir. 

Bazı bireyler belirti göstermeden bakteriye enfekte olabilirler. Bu "taşıyıcıların" en ünlüsü ise Mary Mallon, namı diğer Tifolu Mary’di.

İrlanda doğumlu Mary, New York’un Mamaroneck bölgesindeki bir evde aşçı olarak çalışmaya başlamıştı. Ancak çalışmaya başladıktan 2 hafta sonra, evde oturanlarda tifo hastalığı görülmesi üzerine evden ayrılmak zorunda kaldı. Sürekli çalıştığı yerlerden ayrılmak zorunda kalıyordu. 1906 yılında hijyen mühendisi George Soper’ın Mary'nin aşçı olarak çalıştığı evlerde sık sık tifo salgınları olduğunu keşfetmişti. Ancak bu zamana kadar Mary,  8 ailenin evinde aşçılık yapmış ve 7 ailede tifo görülmüştü. 

Aynı yıl New York’ta yaşayan yaklaşık 3000 kişi enfekte olmuştu ve Mary, salgının ana kaynağı olarak düşünülüyordu. Mary’nin aşçı olduğunu da göz önünde bulundurarak olayları çözmeye çalışan Sober, ABD’deki Salmonella typhi vakalarının "sağlıklı taşıyıcısını” bulan ilk kişi olmuştur. Bulgularını Journal of the American Medical Association (JAMA) dergisinde yayınlamıştır.

Tutuklanan Mary’den zorla alınan dışkı örneğinin incelenmesiyle bir tifo taşıyıcısı olduğunu doğrulanmıştır. 1910’da Mary'nin serbest bırakılmasına karar verilmiş; ancak aşçılık yapması tamamen yasaklanmıştı. Karara uymayan Mary soyadını Brown olarak değiştirerek Manhattan'daki Sloane Hastanesi’nde aşçı olarak çalışmaya başladı. Üç ay içinde en az 25 kişiye hastalık bulaştırdı. Bu olaydan sonra "Tifolu Mary" (İng: "Tifoid Mary") olarak damgalandı ve tıp literatüründe de hastalık taşıyıcısı olarak yerini aldı. 

Tarihçiler, Mary'nin en az 50 tifo vakasından (ve en az üç yaşam kaybından) sorumlu olduğunu ancak enfekte ettiği insanların daha fazla kişiyi enfekte ettiği tahmin ediliyor. 

Mary, daha önce karantinada kaldığı hastanede, ömür boyu karantina ile cezalandırıldı. Felçli olduğu 6 sene boyunca Riverside Hastanesi’nde kalan Mary Mallon, 1938 yılında hayatını kaybetti. Üzerine çokça tartışılan olaydan sonra halk politikasını şekillendirmede epidemiyolojinin (popülasyon sağlığını etkileyen faktörlerin incelenmesi) önemi gündem oldu.

Klorlanmış içme suyu, tifonun ABD'de görülme sıklığını azaltmış ve bugün hastalık çeşitli antibakteriyel ilaçlarla (antibiyotikler) tedavi edilebilmektedir. Ancak dünya genelinde özellikle altyapı ve hijyen eksikliği olan bölgelerde hastalık sıklıkla görülmeye devam etmektedir.

Yazı Görselinin Açıklaması: Tifolu Mary’nin nasıl hastalık yaydığına dair uyarıcı bir poster.

Yazıda Geçen Tarihi Kişiler: Mary Mallon (1869–1938), George A. Soper (1870–1948)

• Önceki konu: Rocky Dağı Benekli Ateşi – Kene Kaynaklı Bulaşıcı Bir Hastalık
• Sonraki konu: Ruhun Kaynağını Aramak 1907 – Beden ve Ruh