Kist Nedir? Kist ve Tümör Arasındaki Farklar Nelerdir?

Kist Nedir?

Kist, vücudun hemen hemen her yerinde veya deri altında büyüyebilen, içi sıvı, hava veya başka bir madde ile dolu olan kesedir.

Mikroskobik boyuttan çok büyük boyutlara kadar çeşitlilik gösterebilirler. Ayrıca çok büyük boyutlardaki kistler, iç organları sıkıştırabilir. Onlarca çeşit kist vardır.

Bir kist, meydana geldiği yerdeki dokunun normal bir parçası değildir. Farklı bir zara sahiptir ve yakınındaki dokudan ayrıdır. Kistin dış veya kapsüler kısmı kist duvarı olarak bilinmektedir.

Kist irin ile dolarsa, enfekte olmuştur ve uzmanlar tarafından apse olarak isimlendirilen şeye dönüşmüştür.

Kistler genellikle iyi huyludurlar (bening) ancak bazı kistler kanserli yapıda veya prekanseröz (kanser öncüsü) olabilirler.

Hemen herkesin vücudunda farkında olduğu veya olmadığı kistler vardır. Pek çok kist türü vardır. Kistin tedavi edilmeye ihtiyaç duyulup duyulmadığı bir dizi faktöre bağlıdır;

• Kistin tipi
• Kistin yeri
• Kistin ağrıya veya rahatsızlığa neden olup olmadığı
• Kistin iltihaplı olup olmadığı

Kist Belirtileri Nelerdir?

Kist belirti ve bulguları, ne tür bir kist olduğuna bağlı olarak büyük ölçüde değişiklik gösterecektir. Çoğu durumda kişiler, özellikle kist ciltlerinin hemen altında meydana geldiğinde, anormal bir yumrunun farkına varmaktadır. Böbrekler veya karaciğer gibi vücudun daha derinlerinde meydana gelen birçok kist herhangi bir belirtiye neden olmayabilir. MR, BT veya ultrason taraması gibi bir görüntüleme yöntemi ile fark edilene kadar bu kistler fark edilmeyebilirler.

Ciltte meydana gelen kistlerin, cilde zarar vermediği enfeksiyon kapmadığı veya iltihaplanmadığı sürece ağrıya neden olmaları pek mümkün değildir. Ancak meme kistleri ağrıya neden olabilmektedir.

Beyinde bir kist gelişirse, kişide baş ağrısı meydana gelebilir ve ayrıca başka belirtiler de yaşayabilir.

Kist Çeşitleri Nelerdir?

Aşağıda 23 çeşit kist tanımı bulunmaktadır:

1. Epidermoid kist: En sık olarak yüz, baş, boyun, sırt veya cinsel organlarda bulunan küçük, yavaş büyüyen ve iyi huylu bir kisttir. Genellikle deri altında keratin birikmesinden kaynaklanır. İltihaplı veya enfeksiyonlu ise şişebilir, kızarabilir veya ağrıya sebep olabilir. Aşağıda, epidermoid kistlere ait farklı görünümler mevcuttur:
   
2. Yağ kisti (sebase kist): Yüz, boyun veya gövdede bulunabilir. Genellikle cerrahi yaralar veya kesikler gibi durumlarda oluşurlar. Büyük bir kisttir ve baskıya ve ağrıya neden olabilir. Kanserli değildir, çok yavaş büyür. Lipom olarak da adlandıırlır.
   
3. Memede kist: Meme tespit edilen çoğu yumru kanserli değildir. Bu yumruların oluşması için birçok olası neden vardır. Memede bir yumru keşfedildiğinde değişip değişmediği veya büyüyüp büyümediğine dikkat edilmelidir.
4. Gangliyon kisti (el bileği kisti): Gengliyon kisti, özellikle el ve ayak bileklerinde jel dolgulu bir kesedir. Yaralanmalar, travma veya uzvun çok kullanılmasından kaynaklı olabildiği gibi çoğu zaman nedeni bilinmemektedir. Yaygın görülen bir kist türüdür, zararsızdır ve büyüyüp çevresine baskı yapmadıkça ağrıya veya herhangi bir sıkıntıya sebep olmaz.
   
5. Pilonidal kist (sinüs): Kalçanın üst kısmındaki yarıkta oluşan yaygın görülen bir cilt rahatsızlığıdır. Dilimizde kıl dönmesi olarak bilinir. Genel olarak ergenlikten sonra meydana gelir. Değişen hormonların, tüylerin uzamasının ve giysilerden kaynaklanan sürtünmenin veya uzun süre oturarak zaman geçirmenin bir kombinasyonundan kaynaklandığı düşünülmektedir.
   
6. Yumurtalık kisti (over kisti): Yumurtalıkların birinde veya her ikisinde birden gelişen sıvı dolu keselerdir. Belirti göstermeyebilir veya ağrıya sebep olabilir. Meydana getirebileceği belirtiler ise şunlardır; adet döngüsünde veya öncesinde pelvik ağrısı, bel ağrısı, mide bulantısı, kusma. Ateş, bayılma veya baş dönmesi gibi ciddi belirtilere de sebep olabilir.   
   
7. Baker kisti (popliteal): Dizlerin arkasında bir yumruya neden olan sıvı dolu bir şişliktir. Bu durum, atrit, tekrarlayan iltihaplanma veya kıkırdak hasarı gibi diz eklemini etkileyen sorunlardan kaynaklanabilmektedir. Hafif veya şiddetli ağrı, hareketi sınırlaması, morarma gibi belirtiler ile kendini gösterebilir. Tedaviye çok ihtiyaç duyulmaz, genellikle kendiliğinden geçebilirler.
   
8. Pilar kist: Derinin altında gelişen, kanserli olmayan, deri ile aynı renkte olan, yuvarlak bir yumrudur. Genellikle kafa derisinde meydana gelir. Bir saç folikülündeki protein birikiminden kaynaklanır, Ağrısızdır, sert ve pürüzsüz bu kist yavaş büyür.
   
9. Mukoza kisti: Dudakta veya ağızda oluşan sıvı dolu bir şişliktir. Genellikle dudak ısırma, piercingler ve ağızdaki tükürük bezleri mukusla tıkanmasından kaynaklı meydana gelebilirler. Mukus kistleri, pembemsi veya mavimsi olan küçük ve yumuşak nodüllerdir.
   
10. Brankial yarık kisti: Boynun bir veya iki yanında veya köprücük kemiğinin altında bir yumru olarak gelişebilirler. Embriyonik gelişim sırasında boyun ve köprücük kemiğindeki dokular veya brankial yağın farklı bir şekilde gelişmesinden kaynaklanabilir. Çoğu durumda tehlikeli değildir, çok nadir vakalarda kansere sebep olduğu görülmüştür.
11. Perinöral kist (tarlov): Omurgada oluşan sıvı dolu bir kesedir. Sebebi bilinmemektedir, ancak sırt travmasından kaynaklanıyor olabileceği düşünülmektedir. Bu kist ile ilişkili travma türleri arasında; düşme, yaralanma ve ağır efor yer almaktadır. Belirtileri nadirdir de olsa şu şekildedir; bel, kalça veya bacaklarda ağrı.
12. Araknoid kistler: Araknoid kistler, araknoid zar ile beyin veya omurilik arasında gelişir. Bu kistler beyin omurilik sıvısı içermektedir. Yeni doğanları etkileyebilirler. Uzmanlar, yeni doğanları etkileyen bu kistleri, birincil araknoid olarak isimlendirir. Araknoid zar, beyni çevreler. Fetal gelişim sırasında anormal bir beyin, omurilik sıvı cebi oluşturmak için ikiye katlanır veya bölünür. Bazı durumlarda uzmanların kist içindeki sıvıyı boşaltması gerekebilmektedir. Öte yandan sekonder veya ikincil araknoid kistler ise kafa travması, tümörler veya menenjit sonucu gelişmektedirler.
13. Bartholin kistleri: Vajinanın içindeki bartholin bezine ait kanalların tıkanması sonucu meydana gelir. Uzmanlar, tedavi olarak ameliyat veya reçeteli antibiyotikler önermektedir.
14. Şalazyon kistleri: Meibomian bezleri olarak da bilinen göz kapağındaki çok küçük bezler, göz kapaklarının kenarlarındaki küçük açıklıklardan çıkan yağlar oluşturur. Eğer kanallar tıkalı ise burada kistler meydana gelir. Meydana gelen bu kistlere, şalazyon kistleri denir.
15. Kolloid kistler: Kolloid kistleri, beyinde gelişir ve jelatinimsi materyaller içerir. Bu kistler için tedavi, kistin beyinde sıvı birikmesine mi neden olup olmadığına bağlı olarak değişiklik gösterir. Bu durumlarda uzmanlar, kisti çıkarmak veya aspire etmek (drenaj) için ameliyat önerebilirler.
16. Dentigeröz kistler: Dentigeröz kistler, çıkmamış bir dişin tepesini çevreleyen kistlerdir.
17. Epididim kistleri: Epididim kistleri veya spermatoseller, testislere bağlı olan damarlarda meydana gelirler. İyi huyludurlar. Beyaz ve bulanık sıvı içerirler. Ayrıca sperm de içerebilirler. Ciddi bir tıbbi sorun olarak değerlendirilmezler. Bu nedenle nadiren tedaviye ihtiyaç duyulur. Ancak ağrıya neden olurlarsa veya çok büyürlerse tedavi gerekli olabilmektedir.
18. Hidatik kistler: Hidatik kistler, diğer kist türlerinden farklı olarak bir parazit enfeksiyonu nedeniyle, akciğerlerde veya karaciğerde meydana gelmektedirler. Ameliyat ve ilaç tedavisi, tedavi seçeneklerindendir.
19. Böbrek kistleri: Birkaç çeşit böbrek kisti veya renal kist vardır. Genellikle zararsızdırlar. Böbrek kistleri, bazen kan da dahil olmak üzere sıvı içerirler. Bazıları doğumda meydana gelirken, bazıları da artan yaşla birlikte meydana gelmektedir. Böbrek damar hastalığı olan kişilerde kan damarlarının genişlemesine bağlı olarak oluşan kistler de olabilmektedir.
20. Pankreas kistleri: Pankreas ksitleri pankreas tümörleri ile sık karışır. Pankreas hücreleri yaralandığında veya iltihaplandığında ya da pankreatik enzimler sızdığında ve pankreas dokusuna zarar verdiğinde pankreas kistleri ortaya çıkabilirler.
21. Periapikal kistler: Radiküler kistler olarak da bilinen periapikal kistler, dişlerin oluşumu ve gelişimi ile ilgili olan odontojenik kistlerin en sık görülen tipidir. Bu kistler genellikle pulpa iltihabı, pulpa ölümü veya diş çürümesi nedeniyle gelişmektedirler.
22. Epifiz bezi kistleri: Beyin epifiz bezinde oluşan iyi huylu kistlerdir. 2020 yılında yayımlanmış bir makalede, epifiz bezi kistlerinin birçok kişide görüldüğü rapor edilmektedir.
23. Vokal kord (ses telleri) kistleri: İki tür vokal kord kisti vardır: mukus retansiyon kistleri ve epidermoid kistler. Vokal kord kistleri, kişinin konuşma kalitesini etkileyebilir ve bazen ses tellerinde diplofoni olarak bilinen aynı anda birden fazla ton, nefesli konuşma veya disfoni ve ses kısıklığı.

Kist ve tümör arasındaki fark nedir?

Cildin altında bir yumru hissetmek endişe verici olabilir, ancak çoğu zaman bu durum zarar verici değildir. Kistler ve tümörler iki yaygın kitle türüdür. Genellikle aynı yerlerde bulundukları için kistleri tümörlerden ayırt etmek zor olabilir. Ancak tümörler ve kistler arasında birkaç temel fark vardır.

Kistler için dolu keseler olarak ifade edilirken, tümörler olağandışı ve ekstra bir doku alanı olarak tanımlanırlar. Hem kistler hem de tümörler ciltte, dokuda, organlarda veya kemiklerde görülebilirler.

Kist kanser midir?

Çoğu kişi vücudunun herhangi bir yerinde yumru fark ettiğinde ilk olarak bu kitlenin kanser olabileceğini düşünür. Ancak kistler neredeyse hep iyi huyludur. Tümörler ise iyi huylu da olabilir kötü huylu da olabilir. Genelde iyi huylu tümörler yayılma göstermezler fakat kötü huylu tümörler büyür ve vücudun diğer yerlerinde yeni tümörlerin gelişmesine sebep olabilirler.

Kist ve tümör arasındaki fark çoğu durumda bakarak anlaşılmaz. Ancak kist veya tümör olma olasılığının daha yüksek olup olmadığını anlayabilmek için takip edilebilecek birkaç durum vardır. Fakat bunlar kesinlikle net bir sonuca vardırmayacağında en doğru yol doktora başvurmaktır.

Tablo: Kist ve tümör arasındaki farklılıklar.

Tümörler bazen çevre dokulara baskı yapacak kadar büyüyebilirler. Yumrunun nerede olduğuna bağlı olarak, nefes almada, eklemleri hareket ettirmede, yemek yemede veya mesane kontrolünde zorluklar gibi belirtiler yaşanabilir. İlişkili görünmese de olağandışı bir belirtinin eşlik ettiği bir yumru fark edildiğinde doktora başvurmak önemlidir.

Kist oluşumunun nedenleri nedir?

Kistler farklı nedenlerden meydana gelebilirler. Kesin olarak bir kistin meydana gelme sebebi kistin tipine ve olduğu yere bağlıdır. Bazı kist tipileri, PKOS (polikistik over sendromu) gibi altta yatan tıbbi bir durum olabilir.

Genel olarak kist oluşumu şunlardan kaynaklanır;

• Enfeksiyonlar
• Kalıtsal hastalıklar
• Genetik faktörler
• Kronik iltihaplanma
• Kanallarda tıkanıklıklar

Tümör oluşumunun nedenleri nedir?

Tümörler, anormal hücre büyümesinin sonucu meydana gelir. Genellikle vücut hücreleri büyür ve ihtiyaç duyulduğunda yeni hücreler oluşturmak için bölünebilirler. Eski hücreler ise ölür ve bu yeni oluşan hücreler eskilerin yerini alırlar. Bu döngünün bozulması tümör oluşumuna sebep olmaktadır. Eski, hasarlı hücreler ölmeleri gerektiğinde ölmezler ve vücut da bunlara ihtiyaç duymadığı için yeni hücreler oluşturmaya devam eder. Bu ekstra hücreler bölünmeye devam ettiğinde tümör oluşturabilirler.

Bazı tümörler iyi huyludur, yani bu çevre dokulara yayılmadan sadece bir noktada oluştukları anlamına gelmektedir. Ancak kötü huylu tümörler kanserlidir ve yakın dokulara yayılma eğilimindedirler. Kanserli tümörler büyürler ve büyüdükçe bölünebilirler, böylelikle vücutta dolaşabilir ve yeni tümörler oluşturabilirler.

Kistler ve tümörler nasıl teşhis edilir?

Kist, cildin hemen altında büyüyebilir ve küçük bir yumru gibi hissedilebilir. Bazı kistler, vücudun derinliklerinde büyür ve hissedilemeyebilir. Ancak belirtilere neden olabilirler. Örneğin, polikistik over sendromundan (PKOS) kaynaklanan yumurtalık kistleri gibi, yumurtalık ve üreme işlevi ile ilgili sorunlara neden olduklarında anlaşılabilirler. Böbrek kistlerinin oluşumuna sebep olan polikistik böbrek hastalığı (PKBH), böbrek fonksiyonlarında olumsuzluklara yol açarak kendini gösterebilir.

- İlgili konu: Böbrek Kanseri Belirtileri, Evreleri ve Tedavisi

Fiziksel muayene ile kistler teşhis edilebilir ancak genellikle tanısal görüntüleme yöntemleri ile teşhis etmek en güvenilir yöntemdir. Ultrason, BT taramalar, MRI taramaları ve mamogramlar gibi görüntüleme yöntemleri, yumrunun içinde ne olduğunun anlaşılmasına yardımcı olur.

Kistler küçük ve büyük olabilirler ve genellikle yavaş büyürler. Ayrıca hem çıplak gözle hem de elde edilen görüntülerde pürüzsüz bir yüzeye sahip oldukları görülür. Bu tür kistler neredeyse hep iyi huyludur. Yumru, sıvı veya havadan ziyade katı bir bileşene sahipse iyi huylu da olabilir, kötü huylu da olabilir.

Kist veya tümörün kanserli olup olmadığını anlamanın tek yolu vardır: biyopsi. Biyopsi ile yumrunun bir kısmı veya tamamı cerrahi olarak alınır. Yumru sıvı ile dolu ise ince iğne aspirasyonu kullanılır.

Kistler ve tümörler nasıl tedavi edilir?

Kistler ve tümörlerin tedavileri tamamen oluşumlarının sebeplerine, kanserli olup olmadıklarına ve bulundukları konumlarına bağlıdır. Ancak çoğu kist tedavi gerektirmez. Ağrıya sebep oluyorsa veya estetik olarak kişiyi rahatsız ediyorsa tedavi edilebilir. Ancak çoğu kist ağrıya sebep olmaz ve ayrıca aşağıdaki durumları içermedikleri sürece genellikle bir soruna da sebep olmazlar;

• Enfekte
• Çok büyük
• Bir sinir veya kan damarına değmek
• Hassas bir alanda büyümek
• Bir organın işlevini etkilemek

Ayrıca dikkat etmeniz gereken ve doktora başvurmanızı gerektirecek belirtiler;

• Kanama veya sızıntı
• Renk değişikliği
• Hızlı büyüme
• Kaşıntı
• Kırmızı veya şiş görüntü

İyi huylu tümörler de genellikle tedaviye ihtiyaç duymaz. Tümör eğer yakınındaki bir bölgeyi etkiliyorsa veya başka sorunlara neden oluyorsa, cerrahi müdahaleye ihtiyaç duyulabilir. Kanserli, yani kötü huylu tümörler neredeyse her zaman cerrahi müdahale, radyasyon tedavisi (radyoterapi) veya kemoterapi ile tedavi gerektirmektedir. Bazı durumlarda ise bu tedavilerin bir kombinasyonuna da ihtiyaç duyulabilmektedir.

Özet

Bir kist ile tümör arasındaki farkı söylemek çoğu zaman zordur. Bir yumrunun kist veya tümör olma olasılığının yüksek olduğunu belirlemeye yardımcı olacak birkaç faktör olsa da en iyi yöntem doktora başvurmaktır. Kist, tümör veya başka bir şey olup olmadığını belirlemek için yumrudan küçük bir örnek alınacak ve en iyi tedavi yöntemini buna göre önerilecektir.