Cerrahi, kanserin bilinen en eski tedavi yöntemidir.

Patoloji, anatomi ve modern cerrahi tekniklerinin bilinmediği eski dönemin cerrahları, tümörü kateterizasyon (dağlama) ya da bıçakla çıkarmayı denemiş fakat bu girişimler çoğunlukla istenen başarıya ulaşamamıştır.

Bilimin ve teknolojinin gösterdiği büyük ilerlemelerle günümüzde erken veya bölgesel olarak ilerlemiş evre kanserlerin ana tedavisi invaziv / radikal cerrahi yöntemlerdir. Ayrıca 4. evre (metastatik, ilerlemiş) kanserlerin bir kısmında tümör yükünü azaltmak veya tümöre bağlı ani gelişen şikayetleri (ağrı, bağırsak tıkanıklığı, sinir basısı gibi) gidermek için de cerrahiye sıklıkla başvurulmaktadır. Kanser ameliyatları çoğu zaman, ilgili kanserin cerrahisinde ileri uzmanlığa sahip onkolojik cerrahlar tarafından gerçekleştirilir.

Not: Erken evre solid (organ) kanserlerin ana tedavisi ameliyattır!

Kanserin tedavisinde, invaziv cerrahi klasik yöntemdir ve bu yöntemde deri kesilerek kanserli dokuya ulaşılır. Bununla birlikte minimal invaziv tedavi yöntemlerinin, ki bunların bir kısmı girişimsel radyologlar tarafından yapılır, kanser tedavisindeki rolü giderek artmaktadır. Minimal invaziv işlemlerde büyük kesiler yerine hastaya daha az zarar veren küçük delikler açılır.

Minimal invaziv onkolojik cerrahi örnekleri şunlardır:

  • laparoskopik cerrahi (kapalı ameliyat), 
  • robot cerrahisi (DaVinci vb robotlar ile kapalı ameliyat),
  • doğal açıklık cerrahisi (natural orifice surgery, ağız boşluğu, rektum ve vajina yolu ile),
  • tek delikten laparoskopi (SILS). Aşağıdaki minimal invaziv yöntemler ise girişimsel radyoloji uzmanları tarafından uygulanır: 
  • kriyoablasyon (dondurarak yok etme), 
  • radyofrekans ablasyon (yakarak yok etme), 
  • nanoknife (elektroporasyon).

Kanser ameliyatı çeşitleri nelerdir?

Bir kanser hastasının ameliyat için uygun olup olmadığı şunlara bağlıdır:

  • Sahip olduğu kanser türü
  • Kanserin pozisyonu (anatomik bölgesi) ve evresi
  • Hastanın genel sağlık durumu

Her kanser için cerrahi ilk seçenek değildir. Cerrahi lokal (bölgesel) bir tedavidir. Eğer kanseriniz yayılmışsa ya da tümör küçük olduğu halde sistemik karakterde bir kanser türüne sahipseniz (meme kanseri gibi) cerrahi sizin için en iyi tedavi yolu olmayabilir. Veya hematolojik kanserlerde (lösemi, lenfoma gibi) sistemik tedaviler (kemoterapi gibi) ön plandadır. Bu durumda kemoterapi, hedeflenmiş tedavi, immünoterapi ya da hormon tedavisi gibi vücudunuzun tamamına etki edecek bir tedavi almanız sizin için daha iyi olabilir. Tümörlerin küçültülmesi ve semptomların/şikayetlerin kontrol edilmesi için radyoterapi de kullanılabilir.

Cerrahi, kanserin ana tedavilerinden biridir ve ihtiyacınız olan tek tedavi yöntemi olabilir. Kanser ameliyatlarında cerrahınız tümörü, bütünlüğünü bozmadan ve etrafında bir miktar normal doku ile birlikte çıkarır (buna temiz cerrahı sınırlar veya cerrahi sınırlar negatif denir). Bununla birlikte kansere en yakın lenf nodları da olası sıçramış kanser hücrelerini tespit etmek için çoğunlukla çıkarılmaktadır.

Birçok farklı amaçla uygulanan çeşitli kanser ameliyatı vardır. Bunların başlıca olanlar;

  • Tedavi edici (küratif) kanser ameliyatları: Klasik kanser ameliyatlarıdır. Bu ameliyatlarda tümör, çevredeki bir miktar normal doku ile birlikte çıkarılır.
  • Koruyucu (profilaktik) kanser ameliyatları: Kalıtsal geçişli kanserlerde. Örneğin BRCA mutasyonu taşıyıcıların memelerini ve yumurtalıklarını daha kanser oluşmadan aldırması gibi. En bilinen örneği Angelina Jolie.
  • Tanısal (diagnostik) kanser ameliyatları: Lenfomalarda batın içi lenf nodu örneklemesi amacıyla
  • Evreleme amaçlı kanser ameliyatları: Yumurtalık – over kanserinde cerrahi sırasında direk bakı ve karın zarından örnek alınması kanserin evresi hakkında bilgi edinilir.
  • Tümör hacmini azaltan (debulking) kanser ameliyatları: Bu yöntem en sık yumurtalık (over) kanserinin tedavisi ile birlikte anılmaktadır; bununla birlikte bazı 4. evre meme ve immünojenik özellikteki kanserlerde (örneğin böbrek) kullanılmaktadır.
  • Geçici çözüm sağlayan (palyatif) kanser ameliyatları: Bağırsak kanserlerinde görülebilen tümöre bağlı obstrüksiyonlarda (bağırsak tıkanıklıklarında)
  • Destekleyici kanser ameliyatları ve uygulamaları: Venöz port uygulaması. Kanser tedavileri sırasında (özellikle) çok defa damar yolu açmak yerine, göğüsteki bir ana damara santral venöz damar yolu açma uygulaması. Bu damar yolu aynı zamanda testler için kan almaya da olanak verir. Ağızdan gıdaları almanın mümkün olmadığı durumlarda geçici veya kalıcı mide tüpü (gastrostomi tüpü – G-tüp) uygulamaları.
  • Doku bütünlüğünü sağlamaya yönelik (rekonstrüktif) kanser ameliyatları: baş-boyun ve meme kanserlerinde sıklıkla kullanılır.
  • Minimal invaziv kanser cerrahileri: Laparoskopik cerrahi, robot cerrahisi, doğal açıklık cerrahisi gibi

Kanser ameliyatlarının diğer ameliyatlardan en belirgin farkı tümörün nüks etmemesi için tümöre mümkün olduğunca dokunmadan, delmeden ve özellikle küratif (tedavi edici) kanser ameliyatlarında daima etrafta mutlaka sağlıklı doku kazanılarak tümörlü dokunun lenf bezleri ve etkilediği tüm komşu organlar ile birlikte eksiksiz olarak çıkartılmasıdır. Bu da cerrahın tüm çevre dokulara hakimiyetini ve bir sorun olduğu zaman çalıştığı bölgedeki tüm dokularda gelişen sorunları düzeltebilme yetisi olmalıdır.

Kanser ameliyatlarında deneyimli merkezleri tercih etmek bir fark yaratır mı?

Yapılan birçok bilimsel çalışma ile de göstermiştir ki, hasta volümünün (sayısı) fazla olduğu merkezlerde uygulanan kanser tedavileri daha başarılıdır. Hatta bu merkezlerde tedavi gören hastaların ortalama sağkalım sürelerinin anlamlı olarak daha yüksek olduğu analizlerle gösterilmiştir.

Hasta kendisini en rahat hissettiği ve bu konuda deneyimi olduğu bilinen cerrahı seçmelidir. Size olumlu yaklaşan, güven veren, sorularınızı açık ve net bir şekilde yanıtlayabilen yani manevi açıdan sizi ameliyata en iyi hazırlayan onkoloji ekibi ile yola çıkmak önemlidir.