Memede radyoterapinin yan etkileri nelerdir, azaltmak için ne yapılır?
Meme kanseri tedavisinde radyoterapi, kemoterapi ve cerrahi ile birlikte en yaygın uygulanan 3 tedaviden biridir. Memede radyoterapi çeşitli amaçlarla kullanılır, fakat en yaygın kullanım şekli, meme koruyucu cerrahiden sonra adjuvan (kanserin tekrar etmesini azaltma) amaçlı, memeye ve koltuk altına ışın verilmesidir. Kemoterapi ve meme kanseri ameliyatının yan etkileri iyi bilinirken, ışın tedavisinin yan etkileri ve nasıl baş edileceği hakkında bilgiler sınırlıdır.
-İlgili konu: Radyoterapi / Işın tedavisi nedir, nasıl uygulanır, çeşitleri nelerdir? (detaylı)
Yazımızda meme kanserinde radyoterapinin;
- kısa dönem yan etkilerini,
- uzun dönem yan etkilerini,
- nadir görülen yan etkilerini ve
- yan etkileri azaltmak için neler yapılabileceğine dair bilgileri bulabilirsiniz.
İki ana çeşit radyoterapi (ışın tedavisi) vardır:
- Ekstrenal (dıştan) radyoterapi: Bu, harici bir makineden memeye ve çevreleyen dokuya ışın tedavisi uygulamasıdır. Meme kanserinde en sık tercih edilen tedavi yöntemidir.
- İç radyasyon (brakiterapi): Bu, kısa bir süre için vücuda küçük bir radyoaktif pelet/tohumlar yerleştirilmesini içerir.
Meme kanseri için doğru tedavi, meme kanserinin çeşidi, evresi, hastanın yaşı ve genel sağlığı da dahil olmak üzere birçok faktöre bağlıdır. Tıbbi onkolog, meme kanseri tedavi ekibi, hasta ve yakını ile birlikte, hasta için en iyi tedavinin seçilmesine karar verecektir.
Memede radyoterapinin kısa süreli / erken dönem yan etkileri
Kısa süreli yan etkiler, genellikle 6 ay içinde, tedavi sırasında veya hemen sonrasında ortaya çıkar.
Ortak kısa vadeli yan etkiler şunlardır:
- Ağrı: Bazı insanlar meme çevresinde hafif rahatsızlık veya ağrı ya da omuz bölgesinde sertlik hissederler. Zamanla, tedaviler daha az rahatsız edici hale gelmelidir.
- Cilt değişiklikleri: Cilt hasarı radyasyon tedavisinin ortak bir yan etkisidir ve iyi bir cilt bakım rutinine sahip olmak tedavi sırasında önemlidir. Derideki değişiklikler şunları içerebilir:
- renk değişiklikleri (kızarma, koyulaşma)
- soyulma veya dökülme
- kuru, kaşıntılı veya yanma hissi veren cilt
- kabarcıklar
- aşırı nem ve cilt üstünde sulanma
- Şişlik: Meme veya çevre doku şişmiş veya iltihaplı hale gelebilir. Şişlik, tedavinin bitiminden birkaç hafta sonra azalmalıdır.
- Koltuk altı veya göğüste tüylerin dökülmesi: Bir doktor koltuk altı ve göğüs bölgesindeki lenf düğümlerine radyasyon uygulandığında, bu bölgelerde tüylerin dökülmesine neden olabilir (radyoterapi, baş bölgesine uygulandığından da geçici saç dökülmesine neden olur).
- Boğaz ağrısı: Köprücük kemiği etrafındaki lenf düğümlerine radyasyon uygulamak boğaz ağrısına veya yutma güçlüğüne neden olabilir. Tedavi tamamlandığında bu şikayet düzelmelidir.
- Yorgunluk: Radyasyon, hastanın yorgun hissetmesine neden olabilir. Hastanede olmak ve kemoterapi gibi diğer tedavileri yapmak bu yorgunluğu daha da kötüleştirebilir. Tedavi sırasında olabildiğince uyumak ve dinlenmek önemlidir.
- İlgili konu: Kanserde Halsizlik ve Yorgunluk: Neden Olur ve Nasıl Tedavi Edilir?
Memede radyoterapinin uzun dönem yan etkileri
Uzun süreli yan etkiler, tedavinin sona ermesinden aylar veya yıllar sonra ortaya çıkar. Uzun süreli yan etkiler şunları içerebilir:
- Meme değişiklikleri: Göğüsler radyasyondan sonra küçülebilir veya daha yoğun hale gelebilir. Bazı kadınlar emzirme sorunları bildirmiştir.
- Brakiyal pleksopati: Göğüs veya göğüs duvarına radyasyon bazen kol, el bileği ve elden geçen sinirlere zarar verebilir. Sinir hasarı bölgede uyuşukluğa, ağrıya veya zayıflığa neden olabilir.
- Lenfödem: Lenfödem kolun, elin veya göğsün şişmesidir. Radyasyon bazen lenf nodlarına zarar verebilir ve lenf sıvısının birikmesine yol açabilir.
- İlgili konu: Lenfödemin ameliyatla tedavisinde yenilikler
Meme kanserinde radyoterapinin nadir görülen yan etkileri
Radyasyon tedavisinin nadir yan etkileri şunları içerebilir:
- Mide bulantısı: Radyasyon bulantıya neden olabilir, ancak bu yan etki çok nadirdir.
- Kaburga kırığı: Radyasyon tedavisinin kaburgaları zayıflatması, kırılmaya veya kırılmaya daha eğilimli hale getirmesi mümkündür. Bununla birlikte, uygulamada yeni tedavi protokolleri ve yeni radyoterapi cihazları ile, bu çok nadirdir.
- Kalp problemleri: Eski radyoterapi cihazlarının, belli organa odaklanan ışınlama yapamadığı dönemlerde, sol memeye uygulanan radyoterapi ile kalp hasarı bildirildiği vakalar olmuştu. Yeni radyoterapi cihazları ile bu da artık neredeyse hiç görmediğimiz yan etkilerdendir.
- Akciğer problemleri: Çok nadiren, radyasyon akciğerlerde iltihaplanmaya neden olur. Bunun için tıbbi terim radyasyon pnömonisidir ve yol açtığı semptomlar (şikayetler) arasında nefes darlığı, öksürük ve düşük dereceli ateş vardır.
- İkinci (sekonder) bir kanser: Çok nadir durumlarda, radyasyona maruz kalmak, sekonder kanser geliştirme riskini artırabilir.
Aşağıda, meme kanserinde radyoterapiye bağlı görülebilecek yan etkiler resmedilmiştir.
Memede radyoterapinin yan etkilerini azaltmak için ne yapılır?
Meme kanseri için radyasyon tedavisinin faydaları risklerine çok ağır basmaktadır, bu nedenle doktorunuz gerekli gördü ise radyoterapi almaktan çekinmeyin. Koruyucu meme kanseri ameliyatı sonrası adjuvan (koruyucu) radyoterapi genelde 4-5 hafta sürer.
Aşağıdaki yöntemler, radyoterapi dönemini daha kolay geçirmenize yardımcı olacaktır:
- Gündelik hafif işlere devam etmek, bununla birlikte bazı işlerde bir bakım veren yardımına sahip olmak, stres ve yorgunluğun azaltılmasına yardımcı olabilir.
- Isıtma pedleri ve buz paketleri kullanmak, bir kişinin radyasyon tedavisini takiben ağrı ve acı ile başa çıkmasına yardımcı olabilir.
- Gevşek / sıkmayan kıyafetler giymek ve cilde nemlendirici uygulamak, cilt değişikliklerinden kaynaklanan rahatsızlıkların azaltılmasına yardımcı olabilir. Stresi ve yorgunluğu azaltmak için bir kişi şunları deneyebilir:
- meditasyon
- yağsız protein ve bol miktarda sebze içeren besleyici bir diyet yeme
- kısa bir yürüyüş olsa bile, her gün hafif egzersiz yapmak
- düzenli masaj yaptırmak
- yoga
- duygudurum ve belirtiler günlüğü tutmak
- bir destek grubuna katılmak
- psikoonkoloji alanında uzman bir psikiyatr veya psikologdan destek almak
Herhangi bir yan etkiyi, özellikle bir kişi ilk kez deneyimliyorsa, onkoloğuna veya onkoloji hemşiresine bildirmesi çok önemlidir.
İlgili Konu
Müzik, meditasyon ve yoga: meme kanserinde tamamlayıcı tedaviler desteklenmeli