Singapur, yeni koronavirüs (SARS-CoV-2) salgınından ilk etkilenen ülkelerden biridir. Buna rağmen, Singapur, yeni koronavirüs hastalığını (COVID-19) çok kısa sürede kontrol altına aldığı gözlenen nadir ülkelerden biri oldu. Singapur'da görevliler, adeta sağlık dedektifleri gibi çalıştı; virüsün hep bir adım önünde kalmaya çalışarak potansiyel bulaşmış vakaları takip ettiler. Peki, Singapur bunu nasıl başardı ve dünyanın geri kalanı için çok mu geç kalındı?
Koronavirüs dedektifleri
"Ocak ayının ortalarında, Çin Yeni Yıl’ı için Çin’in Guangxi şehrinden Singapur’a 20 kişilik bir turist kafilesi gelmişti. Bu grup Singapur’un en çok rağbet gören bazı turistik mekanları ziyaret etmişlerdi. Seyahatleri sırasında Çinli turistler arasında çok popüler olan bir geleneksel Çin tıbbı mağazasına da uğradılar. Çinli turistler, timsah yağından bitkisel ürünler dahil pek çok ürün satın aldılar hatta kollarına ilaç yağları ile masaj bile yaptırdılar. Çinli grup turistik gezilerini bitirdi ve evlerine geri döndüler. Fakat geri bir şey bırakmışlardı..."
Hükümetten ilk duyuru gecikmedi
4 Şubat’ta Singapur hükümeti, virüsün yerel halka yayıldığını duyurdu. Çinli grubun ziyaret ettiği bu mağaza ise Singapur'da 18 koronavirüs vakasının bulunduğu nokta olmuştu. Mağaza, yerel tur rehberi ve masaj yapan hevesli pazarlamacı ile birlikte virüsü yayıldığı ilk yer oldu.
Virüs, satış elemanının eşi, 6 aylık bebeği ve Endonezyalı yardımcılarının da aralarında bulunduğu 9 kişiye yayıldı. Daha sonra iki personelde de virüs kendini gösterdi.
Virüs bulaşanlar şu anda iyileşmiş durumdalar. Ancak, Singapur bir kişiden diğerine geçen virüs zincirini çok yönlü ve kapsamlı bir etkileşim programını takip etmeseydi, durum çok daha kötü olabilirdi. Görevliler, virüslü kişiyi ve onların tüm temas ettiği kişileri takip eden bir sistemle virüsü daha fazla yaymadan izole ettiler.
Singapur hükümet danışmanı ve Mount Elizabeth Novena Hastanesi Enfeksiyon Hastalıkları Uzmanı Dr. Leong Hoe Nam "Biz de Wuhan gibi olabilirdik, hastanelerimiz dolup taşabilirdi" dedi.
22 Mart itibari ile Singapur sadece 455 vaka ve 2 ölü bildirdi. Bunların yaklaşık %40’ı sağlık bakanının test ve izole edilmesi gerektiğini söylediği kişilerdi.
Sıklıkla basit bir telefon görüşmesinden başlayarak, CCTV kamera görüntülerinin bir kombinasyonunu kullanan polis soruşturmaları ve modası geçmiş fakat yoğun emek gerektiren dedektiflik çalışmaları ile 6000 evde bulunan kişileri izledi.
Yabancı birinden gelen telefon
Bu telefon görüşmelerinden biri İngiliz asıllı Singapurlu yoga öğretmeni Melissa’nın (bu, gerçek adı değil) güneşli bir pazar, öğlenden sonra barbekü partisi sırasında gerçekleşti. Telefondaki kişi, Melissa’nın virüs ile temas etmiş olma ihtimalinden bahsediyordu.
Yoga öğretmeni bilinmeyen bir numaradan alığı telefonu anlatırken "Bu gerçek olamaz dedim. Çarşamba günü saat 18.47’de takside miydiniz? diye sordular. Çok netti. Sanırım biraz panik yaptım ve doğru dürüst düşünemedim" dedi. Ancak daha sonra sonunda takside olduğunu hatırladı. Melissa telefon gelene kadar taksi şoförünün ve diğer yolcuların enfekte olup olmadığını bilmiyordu.
Tüm bildiği telefon konuşması ve ona evde ve karantina altında kalmalısınız diyen Singapur’un sağlık bakanlığında çalışan bir memurdu. Bir sonraki gün karantina kıyafetleri içinde cerrahi maske takmış üç kişi kapısına geldiğinden Melissa yetkililerin ne kadar ciddi olduğunu henüz anlamıştı.
"Bir film sahnesi gibiydi, bana karantina emirlerinin yazılı olduğu bir kontrat verdiler, yasal bir belgeydi ve belge eğer dışarı çıkarsam para ve hapis cezası uygulanacağını söylüyordu. Açıklayıcı olmak için bir kez daha bana evden çıkmamam gerektiğini söylediler. Uymayabilirdim ama söylenenlerin yapıldığı bir yerde yaşadığımı biliyorum", dedi. Melissa, 2 hafta sonra, COVID-19 belirtileri göstermedi ve evinden çıkabildi.
Singapur’da çoğu insan bazı kişilerin bu olayın bir parçası olduğunu ve temas takibinde olduğunu biliyor. Singapur, km² başına 8000 kişinin bulunduğu doğunun en kalabalık ülkelerinden biridir. Bu nedenle enfekte olduğu belirlenememiş bir topluluk hastalığı bu ülkede çok hızlı bir şekilde kolayca yayabilirdi.
Ekonomi ve sağlık servisi üzerindeki potansiyel gerilim büyüyebilirdi. Singapur’un az bir seçeneği vardı ama risk altındaki herkesi bulmayı ve izole etmeyi denemişlerdi.
Bulmacayı Çözen Dedektifler
Sürece devam eden Sağlık Bakanlığı çalışanlarına hayati bilgiler veriyorlar; "İlk parça olmadan hiçbir şey birleştirilemez. Bu bir yap-boz gibidir, tüm parçaları bir araya getirmek zorundasınız", diyorlardı.
Singapur’da düşük suç oranı nedeniyle, polisin temaslıyı takip etmesi nispeten kolay olmuştu. Ayrıca memurlar zaman zaman polis istihbarat servisi ve narkotik büro gibi suç soruşturma bölümlerinden de yardımlar almışlardı. Örneğin uygulama üzerinden taksi çağırmayan bir müşterinin ödemeyi nakit mi yaptığında tespitinin zorlaşması gibi durumlarda görselleştirme ve soruşturma verileri olan CCTV kamera görüntüleri ile bulmak mümkün olmuştu.
Verimlilik, çok önemliydi ve Julie’nin vakasında da bu durum net bir şekilde görülüyordu. Julie, Şubat ayının başlarında başı dönmesi ve ateş şikayeti ile hastaneye gitmişti. Bir saatten daha az sürede doktorlar ona virüse yakalandığını söylediler ve sistem devreye girdi. Julie "Telefon aldığımda hastanedeydim. Son 7 gündür kiminle olduğumu, neler yaptığımı, onların isimleri ve numaralarını öğrenmek istediler." dedi.
Julie’yi titizlikle sorgulayan memurlar genellikle enfekte olanların iki metre mesafede ve 30 dk dan daha fazla vakit geçirdikleri kişiler olmak üzere yakın kontakları araştırıyordu. Yaklaşık 3 saatlik sorgu sonrası Julie’nin tanımladığı 50 kişi ile Sağlık Bakanlığı tarafından iletişim kuruldu ve hepsine 14 günlük karantina emirleri verildi. Bu süre sonunda onlarda da virüs saptanmadı.
Altın Standart
Kontak izleme (temaslı takibi) aslında yeni bir yöntem değildi ve yıllardır hastalıklarını başkalarına geçiren kişileri izlemek için kullanılmaktaydı. Singapur da Şubat ayı ile başlayan krizde, bu sistemi başarılı bir şekilde kullandı. Bu yaklaşım Harvard epidemiyologları tarafından övgüyle karşılandı ve "tespit etmenin altın standardı“ olarak tanımlandı. Singapur, Amerika ve çoğu Avrupa ülkelerinin aksine virüsün halka yayılmasından önce erkenden temaslı takibi ile izlemeye başlamıştı. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) de Singapur’un ilk vakası tespit edilmeden önce bile bu derece aktif olmalarından övgü ile bahsetti.
Yeni Zellanda Aucklan Üniversitesi Doçent Dr Siousxie Wiles "Eğer bunu sonraya bıraksaydık, sonradan yapmak çok daha zor olacaktı, çünkü çok fazla vaka var." dedi. Dünya Sağlık Örgütü'nün de belirttiği gibi Singapur’un hassasiyetine, vakaların hızlı tespit edilip yönetilmesine izin veren bir seviyeye sahip çok ülke yoktur.
Devletin kararlılığı
Singapur’un bulaşıcı hastalıklar yasası, bilgi toplama sırasında polis ile işbirliğini reddeden herkesi kanuna karşı çıkmakla yargılıyor. Bu suç karşısında 10,000 $ para cezası, 6 aylık hapis cezası veya her ikisi birden uygulanıyor. Örneğin iki Çinli, kontak izleme süresinde bulundukları yerler hakkında polise yanlış bilgi vermekten cezalandırılmıştı.
Singapur Ulusal Üniversitesi'nde öğretim üyesi olan Chong Ja Ian; "Kontak izlemek için polisi kullanmak Singapur için oldukça doğal bir durumdu. Singapurlular yüksek ölçüde denetlenen bir toplumda büyüyor ve yaşıyorlar, yani bu onlar için normal oldu. Devletin sahip olduğu erişim türleri o kadar çok sorgulanmıyor, kabul ediliyor. İnsanlara bununla yaşama öğretiliyor", diyor.
Benzer şekilde, Tayvan, Hong Kong, Güney Kore büyük verilerden farklı strateji kullanarak, geniş kitlelere test yaparak ve sosyal mesafe sayesinde sayıları kontrol altında tutmada başarılı oldular.
Geniş nüfuslu diğer Asya ülkelerinin tersine, Endonezya gibi sağlık sistemi ve tespit etme sistemleri zayıf ülkelerde ise durum pek iyi sayılmaz. Bu tür ülkelerde virüs bulaşmış kişileri bulmaya çalışmak samanlıkta iğne aramak gibi bir şey. Bir sonraki vakanın kim olacağı ve nereye gideceğinin bilinmesi neredeyse imkansız.
Singapur Ulusal Üniversitesi profesörlerinden James Crabtree, "Uzun vadeli planlamayı yönetebilecek, uzmanlara ve hükümetlere yüksek güven seviyelerine sahip, güçlü toplumlar virüs salgınına karşı daha iyi sonuçlar elde ediyorlar. Singapur, Güney Kore ve Tayvan’ın bu salgın sırasında İtalya ve Amerika’dan daha başarılı olmasının sebebi de budur", diyor.
Ne zaman vazgeçmeli?
15 Şubat da bir kulüpte yüzlerce insanın katıldığı son Çin Yeni Yıl Akşam Yemeği oldu. Bu parti, 47 kişiye virüs bulaşmasına neden oldu. Ardından 5 Mart'ta Singapur şimdiye kadar ki en son ve en büyük olabilecek yeni vaka sayısını duyurdu.
Toplumdaki diğer kişilere bulaştırma hızla devam ederken kontak izlemenin bir anlamı kalmadığı görülmüştü. Kontak sayısının hızlı artması emeğin ve zamanın boşa harcanmasına neden olmaktaydı. O nedenle okulların mecburi kapatılması, ülkeye giriş yapan yolculara kısıtlama getirilmesi gibi çok daha sıkı önlemlerin alınmasını artırdılar.
Dr Said, "Hükümetin, kontak izlemesi hala değerli. Çünkü kontak izleme ile toplanan veriler, karar vericiler için salgının farklı aşamalarında hangi stratejinin uygulanacağına yardımcı oluyor", diyor.
Neredeyse iki aydır Singapur'da salgından dolayı sadece 2 ölüm oldu. Singapurlular, sağlık sistemine ve ayrıca kontak izleme sistemine güveniyor. Uygulama zor ve uğraştırıcı olsa da doktorlar Wuhan’daki sağlık merkezlerinin aksine hastanelerde gerçekten tedaviye ihtiyacı olan insanları tedavi etmişlerdi.
Öte yandan, kontak izleme, pahalı ve yoğun bir iş gücüdür. Eğer vaka sayısı artmaya devam ederse Singapur da kontak izlemeden vazgeçmek zorunda kalacaktır. Çünkü bu durumda virüsün yayılma hızı kontak izleyicileri geçecektir. Ancak, o zamana kadar görünmez bir suçlu ile yarışan kontak izleyicileri işlerinin başında olacaklar ve virüsün halka doğru yayılmasından önce birkaç vaka daha bulacaklar.
- KORONAVİRÜS DOSYAMIZ -
- Koronavirüs (COVID-19) salgınında SAĞLIK ÇALIŞANLARI neden ve nasıl desteklenmeli?
- Yeni koronavirüs salgını – Asya halkı ikinci dalgayla karşı karşıya!
- Sıtma ilacı Plaquenil, koronavirüs hastalığı (COVID-19) için bir çare olabilir mi?
- Koronavirüs aşısı ne zaman hazır olacak?
- Dışarıda yemek yerken koronavirüsten korumanın 7 yolu
- Koronavirüs salgınında başarılı ve başarısız ülkeler ve yapılması gerekenler
- Kanser hastalarının Coronavirus hakkında bilmesi gerekenler
