Küçük hücreli akciğer kanseri kalıtsal mıdır?

Küçük hücreli akciğer kanseri (KHAK), ciddi derecede sigara içen kişilerde en sık görülen ve hatta neredeyse sadece sigara içenlerde görülen bir kanser türüdür. Geçmiş verilere göre KHAK, hiç sigara içmeyen kişilerde nadir olarak görülmüştür. Ancak bazı kalıtsal mutasyonlar, KHAK geliştirme olasılığını artırabilir. Genetik bir mutasyonu kalıtsal olarak taşımanın, mutlaka akciğer kanserine yakalanılacağı anlamına gelmediğini belirtmek de önemlidir.

Akciğer kanserinin birkaç farklı türü olmasına rağmen, akciğer kanserlerinin yaklaşık %15’i KHAK, %85 kadarı ise küçük hücreli dışı akciğer kanseridir (KHDAK).

Küçük hücreli akciğer kanserini, küçük hücreli dışı akciğer kanserlerinden ayrıdan şey, hızlı büyümesi ve yaygın metastazların erken gelişmesidir. KHAK, başlangıçta kemoterapi ve radyasyona çok duyarlı olmasına rağmen, hastaların çoğu ilk tedaviden sonraki birkaç ay içinde veya 1 yıla kadar hastalık tekrarı veya kanserde ilerleme yaşayacaktır.

Küçük hücreli akciğer kanserindeki genetik mutasyonlar

Küçük hücreli akciğer kanseri (KHAK), akciğerlerdeki belirli hücreler, tümör oluşturarak hızlı ve kontrolsüz bir şekilde büyüdüğünde ortaya çıkmaktadır. Kanserler, genetik mutasyonlar, hücrelerin büyümesini ve bölünmesini kontrol eden veya hasarlı DNA’yı onaran genleri etkilediğinde gelişmeye başlar. Akciğer kanseri vakalarının çoğu, kalıtsal olmayan somatik mutasyonlar olarak bilinen genetik değişikliklerden kaynaklanmaktadır.

ABD-Ulusal Nadir Rahatsızlıklar Organizasyonu (The National Organization for Rare Disorders), KHAK ile ilgili iki ana somatik mutasyonun TP53 ve RB1 genlerini etkilediğini belirtmektedir. TP53 geni, p53 adı verilen bir protein oluşturmak için, RB1 geni de pRB oluşturmak için talimat verir. Her iki protein de tümör baskılayıcıdır, yani hücre büyümesini ve bölünmesini düzenlerler; bu genlerdeki mutasyonlar, vücutta oluşan tümörlerin baskılanması zayıflamaktadır.

Aşağıda, kanserle ilişkili genlere genel bir bakış sunulmaktadır:

Küçük hücreli akciğer kanserinin genetiğine dair yeni bilgiler

2021'de bir grup araştırmacı, KHAK’ye sahip 87 kişiyi inceleyen bilimsel bir makale yayınladı. Araştırmacılar, her bir bireyden 607 geni analiz ettikten sonra, araştırmaya katılanların %43,7'sinde KHAK geliştirme olasılığını artıran genetik mutasyonlar buldu. Bunların yaklaşık %10'u kalıtsal genetik mutasyonlardı. Makalenin yazarları, bazı kalıtsal genetik mutasyonların, bazı insanların KHAK geliştirme olasılığını artırabileceği sonucuna varmaktadır. Kişi, genetik bir mutasyonu kalıtsal olarak alırsa, mutlaka küçük hücreli akciğer kanseri geliştirileceği anlamına gelmez, fakat bu kişiler sigara içiyorsa riskleri belirgin olarak artar.

Ek olarak Amerikan Kanser Derneği, genlerin akciğer kanseri gelişiminde rol oynayabilmesine rağmen, yalnızca kalıtsal mutasyonlar nedeniyle az miktarda akciğer kanserinin meydana geldiğini belirtmektedir.

2020 Dünya Kanser İstatistikleri'ne göre, bir yılda 2.2 milyon kişi akciğer kanseri tanısı almıştır. Bu veriye göre her yıl yaklaşık 330 bin kişiye küçük hücreli akciğer kanseri konmaktadır ve KHAK'lı kişilerin 33 bini kalıtsal genetik mutasyonlar taşıyabilir.

KHAK için genetik test yaptırılmalı mıdır?

Onkologlar, kişinin belirli kanser türlerini geliştirme riskini artırabilecek potansiyel kalıtsal genetik mutasyonlara sahip olup olmadığına bakmak için genetik testlere başvururlar. Bazı kanser türleri için onkologlar, teşhis ve evrelendirme sürecinin bir parçası olarak da genetik test önerebilmektedir. Bu, tümörün özelliklerini belirlemek ve belirli tedavi seçeneklerinin yararlı olup olmayacağını belirmek için yardımcı olabilir.

Ancak şu anda KHAK’nın teşhis ve tedavi planı için genetik testler rutin olarak kullanmamaktadır. KHAK'ya yol açabilecek genetik mutasyonlar ve diğer genetik değişiklikler hakkında henüz bilgilerimiz sınırlı.

Küçük hücreli akciğer kanserinin nedenleri ve etkili faktörler nelerdir?

Sigara, KHAK'nin birincil nedenidir. Tütün dumanı, hücrelerdeki DNA'ya zarar veren kansere neden olan kimyasallar veya karsinojenler içerir. 2020 yılında yapılan bir derlemeye göre, akciğer kanseri vakalarının %85’i sigara yüzündendir; küçük hücreli akciğer kanserinin ise %99 kadarının tütün ve tütün ürünleri nedeniyle oluştuğu hesaplanmaktadır.

Aşağıdakilere maruz kalmak, diğer risk faktörleridir;

• Asbest
• Radon (uranyumun kayalar ve toprakta parçalanmasından kaynaklanan doğal olarak oluşan bir gaz)
• Solunum yoluyla arsenik, kadmiyum, silika ve kömür ürünleri gibi çeşitli kimyasallar
• Dizel egzoz
• Hava kirliliği

Küçük hücreli akciğer kanseri nasıl önlenebilir?

Kişinin KHAK geliştirme riskini azaltmanın birkaç yolu vardır. Bunların en başında sigara içmemek gelir. Tütün kullanmak KHAK’nin o kadar yaygın bir nedenidir ki, önlemek için en etkili strateji sigaraya hiç başlamamaktır. Yine de sigara içenler için de sigarayı bırakmak, KHAK geliştirme olasılığını azaltabilir. Kişi eğer kanser geliştirmeden sigarayı bırakırsa, akciğer dokusu yavaş yavaş kendini onarmaya başlayabilir.

2018 yılında, yılda ortalama 21,3 paket sigara içen bir grup kişiyi inceleyen bir çalışma yapıldı. Araştırmacılar, o anda sigara içenlerin ve önceki 5 yıl içinde bırakanların akciğer kanseri oranlarını karşılaştırdı. İkinci gruptaki bireylerin akciğer kanseri geliştirme olasılığının %39,1 daha az olduğunu buldu.

KHAK riskini azaltmanın diğer yolları arasında sigara dumanına, asbest ve radona maruz kalmanın azaltılması yer alır. Ancak bu bazen kişinin kontrolü dışında olabilir.

• İlgili konu: Kanser hastalarının SİGARAYI BIRAKMASI için önemli 10 NEDEN

KHAK nasıl teşhis edilir?

Şu anda, KHAK teşhisinde genetik testler kullanılmamaktadır. Kişiler aşağıdaki belirtilerden herhangi birini yaşarsa doktora başvurmalıdır;

• Tekrarlayan öksürük
• Nefes darlığı
• Nefes almada zorluk
• Hırıltılı nefes
• Yutkunmada zorluk
• Kanlı tükürük
• İştah kaybı
• Açıklanamayan kilo kaybı
• Letarji (yaşamsal işlevlerde sürekli zayıflık)

Yukarıdaki durumlar doğrultusunda KHAK’den şüphe duyulursa aşağıdaki testlere başvurulabilir;

• Kan, idrar veya vücut doku örneklerinde laboratuvar testleri
• Akciğer tümörlerini aramak için göğüs röntgeni veya BT taramaları
• Akciğerlerden alınan bazı canlı hücrelerin kanserli büyümeye sahip olup olmadığının test edilmesi için biyopsi

Özet

Kanser, kontrol edilemeyen hücre büyümesi ve bölünmesine yol açan genetik mutasyonlar nedeniyle meydana gelir. Kişiler bu genetik mutasyonları yaşamları boyunca edinebilirler. Bazı durumlarda belirli kalıtsal genler, KHAK geliştirme riskini artırabilir. Ancak, kalıtsal genetik mutasyonlar genellikle tek başına kansere sebep olmak için yeterli değildirler. Kişilerin kalıtsal olarak genetik bir mutasyona sahip olması, kanser geliştirecekleri anlamına gelmez. Bu, bunun olma olasılığının artabileceği anlamına gelir.

Sigara birincil KHAK nedenidir. Bu tür kansere yakalanma riskini azaltmaya yardımcı olmak için, kişilerin sigara içmekten kaçınmaları gerekmektedir.