İngilizcesi "disseminated intravascular coagulation" (DIC) olan dissemine intravasküler koagülasyon (DİK), kan pıhtılaşması ve kanama ile ilgili sorunlara neden olan ciddi bir hastalıktır. Kanser veya enfeksiyona bağışıklık sisteminin anormal tepkisine bağlı organ disfonksiyonu olan sepsis gibi altta yatan bir sağlık durumuna bağlı olarak DIC meydana gelebilir.
DIC’nin iki farklı aşaması bulunmaktadır:
- birincisi, organlara zarar verebilecek aşırı aktif pıhtılaşmaya neden olurken
- ikincisi, kontrolü zor olan kanamaya neden olmaktadır; yani önce pıhtılaşma sonra kanama.
Altta yatan durumu tedavi etmek, olumlu bir sonuç elde etmenin temelidir.
Dissemine Intravasküler Koagülasyon (DIC) Nedir?
Vücudun, kan pıhtılaşma sistemi üzerindeki kontrolünü kaybettiği durumda DIC ortaya çıkar.
Kan pıhtısı normlade, yaralanma durumunda kanamayı durdurmaya yardımcı olur. Vücudun pıhtı oluşturmak için trombositlere ve pıhtılaşma faktörlerine ihtiyacı vardır. Trombositler, bir tür kan hücresidir. Pıhtılaşma faktörleri ise pıhtıların oluşmasına neden olan proteinlerdir.
DIC’in ilk aşamasında, pıhtılaşma sürecinden sorumlu proteinler vücutta aşırı aktif hale gelir ve kan damarlarında kendiliğinde çok sayıda pıhtı gelişmesine yol açar. Bu pıhtılar, beyin, karaciğer ve böbrekler de dahil olmak üzere hayati organlara kan akışını engelleyebilir. Bu da bu organların hasara uğramasına neden olur.
DIC’in ikinci aşamasında ise kan o kadar çok pıhtılaşır ki trombositler ve pıhtılaşma faktörleri tükenir (buna "tüketim koagülopatisi" diyoruz). Bu da cildin hemen altında, burun veya ağızda ya da vücudun içinde meydana gelebilecek kontrolsüz kanamalara neden olur.
DIC Belirtileri Nelerdir?
Kişinin yaşadığı belirtiler DIC ilk veya ikinci aşamasını yaşamasına bağlı olarak belirtiler değişmektedir. Ancak genel olarak DIC belirtileri şunlardır;
- Yara bölgesinden kanama
- Burun, ağız veya diş etlerinden kanama
- Rektum veya vajinada kanama
- Dışkı veya idrarda kan
- Ciltte küçük noktalar şeklinde ya da daha büyük morarma izleri
- Göğüs ağrısı
- Bacakta ağrı, yangı ve şişlik
Herhangi bir kan pıhtısına dair belirti yaşayan kişilerin acilen tıbbi yardım almaları gerekmektedir. Açıklanamayan veya kontrol edilemeyen kanamalarda da derhal 112 arayın veya tıbbi yardım isteyin.
DIC’in Nedenleri ve Risk Faktörleri
Enfeksiyon, yaralanma veya hastalıktan kaynaklanan ciddi inflamasyonlar, DIC'e neden olabilir. DIC, her zaman başka bir sağlık durumunun bir sonucu olarak meydana gelmektedir ve çoğunlukla hastanede ciddi bir sebeple yatan hastalarda gözükür. Bu nedenle doktorun ve sağlık ekibinin DIC’i tanıması ve erken fark etmesi önemlidir.
Sepsis, DIC'nin en yaygın nedenidir. Sepsisi olan bir kişi, inflamasyona neden olan enfeksiyona, vücut çapında bir yanıt verir. Sepsisi olan kişilerin yaklaşık %35'inde DIC gelişmektedir.
DIC’in ayrıca nedenleri şunlar da olabilir;
- Büyük Organ Hasarı: Bu durum, karaciğer sirozu, pankreatit, ciddi bir yaralanma veya yanık ya da büyük bir ameliyattan kaynaklanabilir.
- Aşırı Bağışıklık Reaksiyonu: Yanlış bir kan transfüzyonu (nakli), vücudun nakledilen bir organı reddetmesi veya yılan zehri gibi bir toksine maruz kalması nedeniyle gerçekleşebilir.
- Ciddi Hamilelik Komplikasyonları: Kan dolaşımına sızan amniyotik sıvısı, doğumda ya da sonrasındaki önemli kanamalar veya hamilelik sırasında uterustan ayrılan plasenta, ciddi hamilelik komplikasyonlarıdır ve bunlar da DIC’e sebep olabilir.
- Çok nadir olarak kanser de DIC’e neden olabilir.
Tablo 1: Aşağıda, DIC ile ilişkili hastalıklar ve olası sonuçları listelenmiştir:
DIC Tanısı Nasıl Konur?
DIC tanısı için uzmanlar tarafından, kişinin tıbbi geçmişine bakılır, fiziksel muayene yapılır ve gerekli testler istenir. DIC tanısında tek bir test yoktur.
2007 yılında araştırmacılar, DIC tanısında uzmanlara yardımcı olabilecek bir puanlama sistemi geliştirmiştir. Bu sistemde dikkate alınanlar şunlardır;
- Trombosit değeri
- Protrombin zamanı (PT) veya kanın pıhtılaşması süresi
- Kan pıhtıları yapmak için önemli bir madde olan fibrin belirteçleri
- Yaralanma sonrası vücudun fibrine dönüştürdüğü fibrinojen seviyeleri
DIC’in ikinci aşamasında hasta, düşük trombosit ve fibrinojen seviyesine ve uzun pıhtılaşma süresine sahip olacaktır.
Tablo 2: Aşağıda, DIC tanısında kullanılan puanlama sistemi görülebilir. Toplam skor 5 ve üzerinde ise DIC tanısı konur.
Çoğu zaman DIC’si olan kişilerin aynı zamanda tedavi gerektiren ve yaşamı tehdit eden bir duruma sahip olur. Bu nedenle, kişide eğer DIC’nin sebebi bilinmiyorsa uzmanlar, altta yatan sağlık sorunu tespit etmek adına testler yapacaktır.
DIC Tedavisi Nasıldır?
DIC tedavisinin amacı, pıhtılaşma veya kanamayı kontrol altına almak ve buna neden olan altta yatan durumu tedavi etmektir.
DIC'nin birinci aşamasında kan inceltici/sulandırıcı ilaçlar, kanın pıhtılaşmasını durdurarak organ hasarını önleyebilir. Ancak hasta ikinci aşamaya ulaşabilir ve fazla miktarda kanama yaşayabilir veya kanama nedeniyle yüksek komplikasyon riski taşıyabilir. Bu durumda da plazma, trombosit veya pıhtılaşma faktörlerinin transfüzyonuna ihtiyaç duyabilirler.
Trombosit ve plazma takviyesi uzmanlarca yalnızca şu durumlarda düşünülmektedir;
Kişi eğer,
- Aktif kanama yaşıyorsa
- Kanama riski yüksekse
- İnvaziv (girişimsel) tıbbi bir uygulamadan geçmesi gerekiyorsa
Altta yatan durumun tedavisi, kişinin durumuna bağlı olarak değişecektir. Örneğin;
- Sepsis için antibiyotik tedavisi
- İç yaralanmaları olabilecek kişiler için ameliyat
- Plasenta dekolmanı olan hamileler için mümkünse erken doğum
DIC Komplikasyonları Nelerdir?
DIC ciddi bir durumdur ve belli komplikasyonlara yol açabilir;
- Hayatı tehdit eden kanamalar
- Kangren (oksijen açısından zengin kanın eksikliği nedeniyle doku ölümü)
- Felç
- Venöz tromboembolizm
- Kalp krizi
- Akut böbrek yetmezliği
- Tıbbi şok
DIC ayrıca çoklu organ işlev bozukluğu sendromu veya çoklu organ yetmezliği olarak bilinen bir duruma da neden olabilir. Bu potansiyel olarak geri döndürülebilirdir ancak çok ciddi durumdur, hızla gelişebilir ve yaşamın kaybedilmesine neden olabilir.
DIC'i olan bazı kişiler iyileşebilir, ancak yaşam kaybetme oranı yüksektir. Sepsis veya travması olan kişilerde DIC’e bağlı olarak yaşam kaybetme oranı iki katına kadar çıkmaktadır.
Akut ve geri dönüşümlü bir DIC’e sahip olan kişi, tamamen iyileşebilir. Ancak bu, kişinin durumuna ve ne kadar çabuk tedavi görmeye başladığına bağlıdır. DIC’i çok erken bir aşamada teşhis etmek ve hızlı tedavi, olumlu bir sonuç şansını artıracaktır.
DIC, birçok organ sistemini etkileyebileceğinden, iyileşme süreci uzun zaman alabilir. Kişinin hayatta kalması ve iyileşmesi için birden fazla alanlardan sağlık uzmanlarının ekip çalışmasına ihtiyaç duyulacaktır.
Özet
DIC, kanın kontrolsüz bir şekilde pıhtılaşmasına neden olan bir durumdur. Vücutta kan pıhtıları oluşturmakta görevli trombositler ve proteinler tükendiğinde, kişi kanama yaşamaya başlar. Bu kanamalar, ağızda, rektumda, vajinada veya cilt altında oluşabilmektedir.
DIC, her zaman başka bir sağlık durumun sonucuna bağlı olarak meydana gelmektedir ve altta yatan neden genellikle ciddi bir sağlık sorunudur.
Tedavi ise pıhtılaşma ve kanamayı kontrol etmeyi ve mümkün olunan en kısa sürede asıl altta yatan nedeni tedavi etmeyi içermektedir.
*
Tablo 3: Aşağıda, sağlık profesyonelleri için hazırlanan DIC tedavi algoritması görülebilir:
