Paraben nedir ve neden kozmetikte kullanılır? Kanser yapar söylemi nereden çıkmıştır?

Paraben nedir?

Parabenler, kozmetik ürünlerinde yaygın olarak koruyucu amaçla kullanılan ilgili kimyasal maddelerdendir. Hem ürünleri hem de tüketicileri korumak amacıyla, zararlı bakterilerin ve küflerin oluşumunu engellemek için kozmetikte koruyucu maddeler kullanılabilir.

Paraben tek bir kimyasal değildir; kozmetikte en yaygın kullanılan parabenler metilparaben, propilparaben, butilparaben ve etilparabendir.

Ürün içerik etiketleri genelde farklı türde parabenleri içerir ve parabenler genellikle geniş bir mikroorganizma çeşitliliğine karşı daha iyi korunmak için diğer koruyucularla birlikte kullanılır.

Hangi ürünlerde paraben bulunur?

Parabenler, çeşitli kozmetiklerde, ayrıca gıdalarda ve ilaçlarda kullanılır. Parabenler içerebilen kozmetikler arasında; makyaj, nemlendiriciler, saç bakım ürünleri ve tıraş ürünleri vardır. Çoğu büyük deodorant markaları şu anda parabenler içermemektedir, ama bazıları içerir.

Tüketicilere bilgi amaçlı, mağazalarda veya online satılan kozmetiklerin, her birinde, listelenen bileşenlerin bir listesi olmalıdır. Ürün etiketlerinde parabenleri isimlerine göre tanımlamak genellikle kolaydır; metilparaben, propilparaben, bütilparaben veya etilparaben gibi.

Parabenler kozmetikte kullanımı güvenli midir? Meme kanseri veya diğer sağlık sorunları ile bağlantılı mıdır?

Dönem dönem TV'ye veya çıkan kişiler ve internette salgın gibi yayılan iddialar, parabenleri karsinojen (kanser yapıcı) veya neredeyse zehir olarak göstermektedir. Peki işin aslı nedir? TV'de birilerinin "paraben kanser yapar" demesi ne kadar gerçekleri yansıtmaktadır veya internetteki neredeyse her iddia neden sanki gerçekmiş gibi algılanmaktadır?! Bilim insanları veya alanında uzman kişiler, "bence" ile başlayan cümleler kurmak yerine, bilimsel sonuçları halkın anlayacağı dilde açıklamaya çalışmalıdır.

Gelelim, parabenler konusunda araştırmalar şimdiye kadar özetle ne söylemiştir:

Öncelikle belirtmeliyiz ki, içinde 900'den fazla kimyasalın adının geçtiği bilinen insan karsinojenleri listesinde parabenlerin herhangi birinin şimdiye kadar adı geçmemiştir.

Parabenler ve meme kanserine yol açar iddiası nereden çıkmıştır?

Parabenler en yaygın olarak kozmetik ürünlerinde (deodorantlar ve kremler gibi) bulunan kimyasallardır. Bunlar, meme kanseri riskini artırabilen kadınlık hormonu östrojene yapı olarak benzemektedir. Ama parabenlerin, hormon reseptörlerine etkisi östrojenin kendisinden çok daha zayıftır. Parabenlerin gıda veya başka bir kaynaktan alınmasından ziyade deodorant kullanmaktan ötürü meme kanserine yol açtığı iddiaları vardır.

Deodorantlardaki parabenin kansere neden olduğu iddiası şuradan gelmektedir; parabenlerin ve başka kimyasalların koltuk altındaki lenf bezlerinde biriktiği görülmüştür ve bunun da meme kanserine neden olduğu öne sürülmüştür. Fakat bu iddianın hem bilimsel olarak ortaya koyulmayan hem de akla yatmayan bazı yönleri vardır:

• Lenf sisteminde akış, organdan lenf bezine doğrudur ve meme kanserleri de memede başlar ve daha sonra lenf bezlerine yayılır.
• Vücudun toksinlerden kurtulmanın lenf bezleri dışında da yolları vardır.

Paraben ve meme kanseri araştırmaları

• 2004 yılında yapılan bir çalışmada meme kanseri olan 20 kadının tümörlerinde paraben bulunmuştur. Sadece paraben değil, kremlerde bulunan birçok maddenin ciltten emildiği ve vücuda dağıldığı/biriktiği zaten bilinmektedir. Tümör dokusunda parabenlerin bulunması, parabenlerin kanser yaptığına kesin bir kanıt değildir. 2008 yılında aynı ekip tarafından daha ileri bir çalışma yapılmış ve kırk kadının "normal" meme dokusunda da parabenler bulunmuştur.
• 2011'de California Pasifik Tıp Merkezi'nde yapılan bir çalışma iki kimyasal maddenin (metilparaben ve BPA), hormon pozitif meme kanserini tedavi etmek için kullanılan bir ilaç olan tamoksifenin etkinliğini azaltabileceğini göstermiştir.

Öte yandan bu çalışmalar, kontrol kollarının olmaması ve bazı etik kurallara uyulmaması nedenleri ile eleştirilmektedir.

Bu konuyla ilgili hala birçok cevapsız soru vardır; meme tümörlerine parabenler ne yapar? Kanser büyümesini herhangi bir şekilde tetiklerler mi? Tedavi sonuçlarını etkilerler mi? Parabenlerin tek kaynağı kozmetikler mi?

Kanser karmaşık bir hastalıktır. Birçok değişkeni vardır. Parabenlerin meme kanseri yaptığına dair söylemleri çok duymuş olabilirsiniz. Ancak bunu kanıtlayan henüz bilimsel bir veri yoktur.

Öte yandan söz konusu kimyasallar ve bunların toksik etkileri olduğunda en önemli şey doz ve risktir. Yani riskli olduğu düşünülen bir şeye ne sürede ve ne dozda maruz kalıdığı önemlidir. Sigara gibi içinde 50 civarı karsinojen olduğu tartışmasız kimyasallar bulunan bir ürünün dahi yıllarca kullanımdan sonra kanser yaptığı hemen herkes tarafından bilinirken, risk boyutu bilinmeyen veya düşük riskli olduğu düşünülen ürünlerin birkaç aylık kullanımı sanki hemen kanser yapacakmış gibi panik havası yaratmak mantıklı değildir.

Parabenlerle ilgili iddialar üzerine, iddiaları doğrulayan bilimsel kanıtlar olmamasına rağmen, üreticiler modern deodorantların çoğundan parabenleri çıkarmıştır.

Parabenlerin güvenliği ve sağlık riskleri konusunda hala cevabı araştırılan sorulardan bazıları şunlardır:

• Bilimsel çalışmalarda parabenlerin olası tehlikeleri ve parabenlerin insan sağlığı üzerindeki etkileri hakkında neler göstermektedir?
• Paraben kullanmamanın tehlikeleri ve riskleri nelerdir? Kozmetik ve tüketicileri zararlı bakterilerden korumak için parabenleri kullanmayı kesersek, koruyucu maddeler için daha güvenli alternatifler var mı?
• Farklı türdeki parabenlerin fiziksel etkileri aynı mı yoksa farklı mı?

Amerika Gıda ve İlaç İdaresi FDA başta olmak üzere, birçok kurum ve araştırmacı bu alandaki yeni verileri değerlendirmeye devam etmektedir.

Şu an için, kozmetikte kullanılan parabenlerin insan sağlığı üzerinde bir etkiye sahip olduğunu gösteren bilgi yoktur. Bu tür risklerin olduğundan çok fazla gösterilmesinin en önemli kaybı, kanserin gerçek nedenlerinin çok az konuşulmasıdır.

İlgili Konu

Kanserin sebepleri - kısaca - nelerdir?