Tiroid, boynun ön tarafında yer alan, küçük, kelebek şeklinde, hormon salgılayan bir organdır. Tiroid bezinde salgılanan maddeler, kalp atışı, vücut ısısı ve kemik kalsiyum dengesi gibi pek çok metabolik sistemi etkileyen bir hormonlardır.
Tiroid bezinden salgılanan ana hormon T4 tiroksindir (%90); T3 triiyodotironin ise %10 oranında salınır. Tiroid hormonlarının dokudaki etkisinden T3 sorumludur.
Bazen tiroidde yer alan hücreler, kontrol dışı çoğalma ile bir yumru oluşturabilir ve bu, tiroid nodülü olarak adlandırılır. Tiroid nodülleri katı (solid) veya içi sıvı dolu (kistik) yapıda olabilir.
Tiroid nodülleri hakkında genel bilgiler
- Tiroid nodülleri aslında yaygın görünür. 60 yaşına kadar tüm insanların yarısında tiroid nodülü görülür.
- Nodüller genellikle sağlık açısından zararsızdır. Ancak belirlendiğinde bunların aşırı hormon üretimi yapıp yapmadığı ve en önemlisi de kanser olup olmadığı araştırılmalıdır.
- Tiroid nodüllerinin sadece %5 kadarı kanserdir.
- Nodülün büyüklüğü kanser için bir belirleyici değildir. Bununla birlikte büyük nodüller, bası nedeni ile nefes darlığı veya yutma zorluğu yapabilir.
- Tek veya çok sayıda nodül olması kanser olasılığını genelde değiştirmemektedir.
- Nodüllerin sayısı yaşla birlikte artabilir; sayısı birden fazla olduğu zaman multi-nodüler guatr olarak adlandırılır.
- Hekimin elle muayenesinde yüzde 3-7 oranında nodul saptanırken, USG (ultrasonografi) ile bu oran yüzde 20-76’ya çıkmaktadır.
Tiroid nodülü neden oluşur?
Farklı tıbbi durumlar, tiroid nodüllerine yol açabilir:
- Tiroidit: Bu, tiroidin iltihaplanmasıdır. 3 ana türü vardır: bakteriyel enfeksiyonlara bağlı akut tiroidit; kızamık, kabakulak gibi viral enfeksiyonlardan sonra subakut tiroidit; lenfadenoid guatr veya haşimato hastalığı olarak adlandırılan kronik / otoimmün tiroiddit.
- İyot eksikliği: İyottan yoksun bir diyet tiroid nodüllerine yol açabilir.
- Tiroid adenomu: Bu, tiroid dokusunun bilinmeyen sebeple aşırı büyümesidir. Adenomların çoğu zararsızdır, ancak bazıları tiroid hormonu üretir. Bu, aşırı aktif tiroide (hipertiroidizm) yol açar.
- Tiroid kisti: Bu genellikle tiroit adenomunun parçalanması (dejenere) olması ile oluşur.
- Tiroid kanseri: Çoğu tiroid nodülü kanser değildir, ancak tiroid nodüllerinin %5 kadarı kanser olabilir ("tiroid nodülleri kansere dönüşür" demek hatalı bir ifade olabilir; "tiroid nodüllerinin bazıları kanserli oluşumlardır" demek daha doğru bir ifadedir).
Kimler tiroid nodülü açısından risk altında?
- Diyetinde iyot olmayan bir coğrafyada yaşamak,
- Aile öyküsünde tiroid nodüllerinin olması,
- Erkek olmak,
- 30 yaşından küçük veya 60 yaşından büyük olmak.
Tiroid nodülü belirtileri
Çoğu tiroid nodülünün bir işareti ya da belirtisi olmaz. Büyük olanlar ise hissedilebilir, gözle görülebilir ve soluk ya da yemek borusuna baskı yaparak nefes almayı veya yutkunmayı zorlaştırabilir.
Bazı durumlarda tiroid nodülleri, tiroid bezi tarafından salgılanan ana hormon olan T4 tiroksini fazla üretir. Fazla tiroksin, hipertiroidizm belirtilerine neden olabilir, bunlar:
- Açıklanamayan kilo kaybı,
- Aşırı terleme,
- Tremor,
- Sinirlilik,
- Hızlı veya düzensiz kalp atışı olabilir.
Bazı tiroid nodülleri kanserlidir (malign), ama nodüllerin malign olduğunu belirleme sadece semptomlara göre yapılamaz. Çoğu kanserli tiroid nodülü yavaş büyür ve keşfedildiğinde küçük olabilirler. Anaplastik tiroid kanseri gibi agresif tiroid kanserleri çok daha nadir görülür, ancak bu nodüller oluştuğunda da büyük, sert olur ve hızlı bir şekilde büyüyebilir.
Tiroid nodülü nasıl tespit edilir?
Bazen sadece aynaya bakarak fark edebilirsiniz. Çenenizin altında bir şişlik, boyun kısmında nefes borunuzun her iki tarafında bir yumru olabilir. Parmaklarınızı boynunuzdaki o noktaya yavaşça koyun ve eğer bir tane yumru bulursanız, doktorunuza danışın.
Doktorunuz emin olmak için şu testleri yaptırabilir;
- Tiroid hormonları için kan testi
- Ultrason (USG)
- Tiroid biyopsisi
Şüpheli nodüllere yaklaşım nasıl olmalı
Tiroid ultrasonu, nodul saptanan veya şüphelenilen durumların çoğunda tercih edilir. USG, nodülün çapının değerlendirilmesi, kistik ya da solid özellikleri ve şeklinin düzenli olup olmadığı hakkında değerli bilgiler vermektedir. USG'de çapı 1 cm’den büyük veya şekli nedeni ile kanseri düşündüren nodül saptanırsa biyopsi yapılmaktadır.
Tiroid biyopsisi, ultrasonda saptanan bir nodülün kanser olup olmadığını, eğer kanserse hangi tip kanser olduğunu anlamak için yapılır. Bu amaçla, ince iğne aspirasyon biyopsisi (İİAB) ve tru-cut (trukat) biyopsi yöntemleri uygulanabilir. Tiroid nodüllerinde en çok kullanılan biyopsi yöntemi İİAB dir.
İİAB sonucunda, olguların %85-90'ında nodülün kanser olup olmadığı net olarak söylenebilir. Geriye kalan %10-15 hastada ise kararsız kalınabilir. İİAB sonucunda nodülün kanser olup olmadığı anlaşılamazsa, genellikle ameliyat önerilmektedir. Ancak bu hastaların büyük çoğunluğunda nodül kanser çıkmamakta, dolayısıyla hastalar gereksiz yere ameliyat olmaktadır. Oysa, bu hastalarda İİAB tekrarlanabilir, trukat biyopsi yapılabilir ya da aynı anda İİAB+trukat biyopsi yapılarak nodüllerin kanser olup olmadığı %90 dan fazla bir oranda saptanabilir. Böylece gereksiz ameliyatlardan kaçınılmış olur.
İİAB'de çok ince bir iğneyle hücre kümeleri alınırken trukat biyopside biraz daha kalın bir iğneyle şeritler halinde doku parçaları alınır. Bu nedenle trukat biyopsinin tanısal değeri İİAB'den daha fazladır. Ancak İİAB daha ince bir iğneyle yapıldığından tiroid nodüllerinde ilk biyopsi yaklaşımı olarak tercih edilir. İkinci biyopside ise trukat biyopsi ya da İİAB+trukat biyopsi tercih edilmelidir.
Bir başka tanısal işlem olan tiroit sintigrafisi ise radyoaktif madde verilerek yapılmaktadır. Sintigrafide nodüller soğuk (hipoaktif), sıcak (hiperaktif) ve ılık (normoaktif) şekilde görülebilmektedir. Sıcak nodüllerin kanser olasılığı çok düşük olduğu bilinmektedir. Soğuk nodüllerde ise kanser oran yüzde 5 ile 8 oranında değişmektedir. Günümüzde tiroit sintgirafisi tiroit hormon fazlalığı olan durumlarda tercih edilmektedir.
Tiroid nodüllerinin tedavisi nasıldır?
Bir tiroid nodülü iyi huylu ve küçükse, herhangi bir müdahale yapmadan takip edilebilir. Nodülün büyüyüp büyümediğini görmek için tiroid ultrasonu gerekecektir. Doktorunuz ayrıca zaman zaman tiroid hormon seviyenizi de kontrol edecektir. Bir değişiklik varsa, bunları düzenlemek için ilaç kullanılabilir.
Kanserli bir nodül bulunursa tiroid ameliyatı alınması gerekir. Çok fazla tiroid hormonu yapan nodüller radyoaktif iyot ile tedavi edilebilir. Radyoaktif iyot bir hap veya sıvı formda alınabilir. Başka dokulara zarar vermeden tiroid nodülünü küçültmeye yardımcı olur. Diğer tedaviler arasında anti-tiroid ilaçları ve ameliyat yer alabilir.
